استاد راهنما:
 

دکترمحمدعلی حاجی‌ده‌آبادی
 

استادان مشاور :
 

دکترعادل ساریخانی
 

دکترمحمدخلیل صالحی
 

زمستان 1392
 

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

چکیده:
نظریه­پردازی در حوزه سیاست جنایی به شدت مورد نیاز کشور است؛ فقدان الگوی بومی منسجم برای چاره­اندیشی در قبال بزه و انحراف موجب ناهماهنگی دستگاه­های حکومتیِ متصدی امر است، و‌این پیامدی جز افت شاخص­های عدالت کیفری در‌ایران ندارد. برنامه ­ریزی برای عدالت کیفری در‌ایران اولاً و بالذّات متاثر از آموزه­های اسلام است، اما تعبیر «سیاست جنایی اسلامی» در ادبیات فقهی و حقوقی کشور با چالش‌‌های متعددی روبروست. مطالعه پژوهش­ها در حوزه سیاست جنایی اسلامی نشانگر وجود چند گفتمانِ مطرح در‌این مقوله است؛ که بر مبانی، ساختار، جلوه­ها و تحول رویکرد به سیاست جنایی مؤثرند.
از سوی دیگر، از جمله ویژگی­های گفتمان­های غالب در سیاست جنایی غربی، قرارگیری نظام‌‌های عدالت کیفری به­طور نسبی در چارچوب یکی از مدل­های تعریف شده­ی لیبرال، اتوریته، توتالیتر و مانند آن است، که خود ریشه در تقابل نظری و عملی آزادی­گرایی و امنیت­گرایی دارد. سیاست جنایی غربی معاصر، مبتنی بر منطق مدرنیته است. افت­و­خیز الگوهای غربیِ سیاست جنایی در مهار بحران­های بزهکاری، چالش­های امنیت، و نگرانی­های جهانی­شده­ی دیگر، ضرورت تأمل در دو پرسش را دوچندان می­ کند: 1) چرا و چگونه باید روند پیروی گفتمان حقوقی کشورمان از مدل­های وارداتی و ترجمه­ایِ سیاست جنایی غربی را کنترل و مدیریت نمود؟ 2) آسیب­شناسی در مبانی گفتمان­های رایج پیرامون سیاست جنایی اسلامی، چه دستاوردهایی برای آینده­پژوهی در حوزه سیاست جنایی بومی (اسلامی-‌ایرانی) ارائه می­دهد؟
رساله، با روش تحلیل گفتمان، پس از مرور دیدگاه­ها در حوزه سیاست جنایی در پژوهش­ها و در میدان عمل در‌ایران، و نیز با توجه به تحولات اخیر تقنینی در‌ایران، می­کوشد مختصات کلّی قرائتی از سیاست جنایی را ترسیم کند که بتوان آن را «نقشه راه» برای تدوین نظریه «الگوی اسلامی‌ایرانیِ سیاست جنایی» – الگوی بومی – دانست.
 
واژگان‌کلیدی: بومی­سازی‌علم‌دینی، سیاست‌جنایی‌غربی، سیاست­های‌فقه‌جزایی، الگوی‌اسلامی‌ایرانی.
 
فهرست مطالب
عنوان                                                                                                                            صفحه

پیشگفتار: طرح تحقیق
مقدمه. 2

بیان مسأله تحقیق 9
 

ضرورت و اهمیت تحقیق 11
 

سؤال‌‌ها و فرضیه‌های تحقیق 16
 

پیشینه تحقیق 16
 

روش تحقیق 16
 

اهداف و کاربردهای تحقیق 19
 

کاربران تحقیق 19
 

مشکلات تحقیق 19
 

ساختار تحقیق 20
 
فصل اول: کلّیّات
مبحث اول: مبانی سیاست جنایی 23
گفتار اول: توصیف سیاست جنایی؛ پیش‌شرط تبیین مبانی سیاست جنایی 23
گفتار دوم: مبانی معرفت‌شناختی 29
گفتار سوم: مبانی ارزش‌شناختی 30
گفتار چهارم: مبانی انسان‌شناختی 32
گفتار پنجم: مبانی جامعه‌شناختی 33
گفتار ششم: مبانی حقوقی 34
مبحث دوم: رویکردها به سیاست جنایی 35
گفتار اول: رویکرد انطباقی بر مدل‌های غربی 36
گفتار دوم: رویکرد انطباقی بر گفتمان فقهی سنّتی 37
گفتار سوم: رویکرد تلفیقی به «گفتمان/ مدل»های فقهی- غربی 38
گفتار چهارم: رویکرد نظریه‌پردازی در عرصه سیاست جنایی اسلامی-‌ایرانی 38
مبحث سوم: بومی‌سازی سیاست جنایی 39
گفتار اول: معنای بومی‌سازی علوم انسانی و به ویژه سیاست جنایی 44
گفتار دوم: ضرورت بومی‌سازی علوم انسانی و به ویژه سیاست جنایی 44
گفتار سوم: لوازم بومی‌سازی علوم انسانی و به ویژه سیاست جنایی 46
گفتار چهارم: آسیب‌شناسی الگوهای بومی‌سازی علوم انسانی و به ویژه سیاست جنایی 46
 
فصل دوم: نقد سیاستگذاری جناییِ پیرو الگوی غربی
مبحث اول: چالش‌های ذاتی 49
گفتار اول: حاکمیت مدرنیته بر سیاست‌گذاری علوم انسانی در غرب. 49
گفتار دوم: چیرگی «عقل ابزاری»؛ زمینه‌ساز جنبش پسااستعماریِ «مطالعات انتقادی حقوق» 52
گفتار سوم: چیرگی اثبات‌گرایی بر «نظریه اجتماعی» و «حوزه عمومی» در غرب. 57
گفتار چهارم: حاکمیت مدرنیته بر فلسفه سیاسی غرب. 64
بند اول: دموکراسی لیبرال. 65
بند دوم: معطوف بودن دموکراسی لیبرال به دموکراسی پساتوتالیتر. 68
1) ‌ایدئولوژی، قدرت نامرئی توتالیتاریسم 70
2) سازماندهی توده­ها؛ عوام­گرایی توتالیتاریستی 72
3) قانون­مداری صوری در کنار قانون­مداری واقعی 73
گفتار پنجم: تناقض‌های ذاتی و پنهانِ آزادی با دموکراسی‌های لیبرال غربی 75
گفتار ششم: نوسان میان امنیت‌محوری و آزادی‌محوری در سیاست جنایی غربی 78
مبحث دوم: چالش‌های انطباق 93
گفتار اول: مغایرت با ساختار شرعی سیاست جنایی جمهوری اسلامی‌ایران. 93
گفتار دوم: مغایرت با اقتضائات سرزمینی و عرفی‌ایران. 94
جدول نمایه چالش­های ذاتی و چالش­های انطباقی گفتمان غرب­گرای سیاست جنایی 95
 
فصل سوم: نقد سیاستگذاری جناییِ پیرو گفتمان فقهیِ سنّتی
مبحث اول: چالش‌های ذاتی 97
گفتار اول: سیمای عمومی چالش‌ها 105
گفتار دوم: ضعف در توسلِ بایسته به عقلانیت. 114
گفتار سوم: ضعف در توسلِ بایسته به مصلحت. 133
گفتار چهارم: اقتدارگرایی تاریخی شدید؛ در جدال با آزادی‌گرایی و اجتماع‌مداری 145
مبحث دوم: چالش‌های انطباق 168
گفتار اول: مغایرت با الگوی صحیح معرفت­شناختی و روش­شناختیِ تولید «علم دینی» 168
گفتار دوم: تضعیف پویایی تعامل فقه جزایی با علوم جزایی و الزامات بین ­المللی 184
گفتار سوم: تضعیف انسجام ماهوی و شکلی فقه جزایی با سیاست جنایی 187
جدول نمایه چالش­های ذاتی و چالش­های انطباقی گفتمان سنّت­گرای فقهیِ سیاست جنایی 208
 
فصل چهارم: تدوین الگوی بومی سیاست جنایی؛ وضع کنونی، بایسته­ها و محورها
مقدمه. 210
مبحث اول: جنبه‌های غیربومی سیاست جنایی کنونی‌ایران. 214
گفتار اول: ضعف تاریخی و ساختاری در وضوح نسبتِ امر فقهی با امر شرعی با امر حقوقی 218
گفتار دوم: ضعف در حمایت از ارزش‌های حقوق بشری 227
گفتار سوم: ضعف در اتخاذ راهبرد سنجیده­ی الهام ‌از‌نظام‌های‌سیاست‌جنایی 236
گفتار چهارم: انحراف از ‌سیاست‌جنایی‌مشارکتی‌به‌سیاست‌جنایی‌عوام‌گرایانه. 239
مبحث دوم: بایسته‌های بومی‌سازی سیاست جنایی‌ایران؛ ‌ایرانِ در گذار. 248
گفتار اول: اقتضائات؛ در تقابل و تعامل میان بومی­شدن و جهانی‌شدن. 254
بند اول: اقتضائات ملی سیاسی 260
بند دوم: اقتضائات ملی اجتماعی 264
بند سوم: اقتضائات ملی حقوقی 271
گفتار دوم: روش در تدوین الگوی بومی سیاست جنایی 275
مبحث سوم: محورهای اساسی در بومی‌سازی سیاست جنایی‌ایران. 284
گفتار اول: دین‌فهمیِ منطقی 284
گفتار دوم: سنت‌گرایی دینی 302
گفتار سوم: نظریه‌پردازی دینی- علمی- بومی 306
گفتار چهارم: رویکرد مدیریتی و میان‌رشته‌ای به سیاست‌گذاری عمومی جنایی 310
گفتار پنجم: برقراری توازنِ گفتمانی و ساختاری میان جمهوریت و اسلامیت. 316
گفتار ششم: آزادی مشروع و چارچوب‌مند. 321
گفتار هفتم: امنیت نرم در راستای تحکیم سرمایه اجتماعی 326
جدول نمایه وضعیت سیاست جنایی ایران (وضع موجود، بایسته­ها و محورها) 332
 
نتیجه تحقیق: (برآمد و برآیند)
گزارش دستاوردهای رساله، معطوف به بازخوانی سؤالات و فرضیه‌ها و آزمون آنها 334
پیشنهادهایی برای تدوین راهبرد ملی الگوی اسلامی- ایرانی (بومیِ) سیاست جنایی 350
فهرست منابع و مآخذ. 352
فارسی 353
عربی 376
انگلیسی 376
 

پیشگفتار:
 

طرح تحقیق
 

مقدمه
سیاست جنایی به عنوان دانشِ راهبردیِ ناظر بر تدوین، اجرا و ارزیابیِ سامانه­های پاسخ­دهی به رفتارهای مجرمانه و منحرفانه­ی خطیر، برآمده از تعامل منظومه­ای از علوم و معارف است. اتخاذ راهبرد مطلوب برای سیاستگذاری جنایی زمانی ممکن می­گردد که بنیاد فکریِ سخته و سنجیده­ای بتواند مبانی نظری سیاست جنایی را تنقیح کند و به نظم بکشد؛ به گونه­ای که همه منابع شرعی، غربی و سرزمینی را تحت الگوی هوشمندانه­ای که بر آن بنیان­های فکری استوار است، تعامل دهد. تنها‌این­گونه است که می­توان روبناهای هنجارمند و کارآمدی در سطوح تقنینی و قضایی و اجرایی برای سیاست جنایی‌ایجاد کرد. سیاست جنایی در‌ایران، به معنای دقیقِ کلمه، به­شدت کمرنگ است. سیاست جنایی‌ایران در قلمروهای مختلف و از جهات گوناگون، در فرآیندهایی اتخاذ شده و می­شود که از فرایند صحیح و مسلّمِ مبتنی بر اصول بنیادین سیاستگذاری جنایی فاصله دارد. نواندیشی برای بازسازی سیاست جنایی‌ایران – و چه بسا ساخت، و نه بازسازیِ آن – در گرو درک‌این حقیقت است که نظام نظریه­پردازی از قبل از انقلاب شکوهمند اسلامی در‌ایران تا کنون، همواره در تلاش برای یافتن راه سومی میان دو راهِ تجربه­شده­ی ناروا و مخرّب – یعنی الگوی روشنفکریِ

استاد راهنما
دکتر محمد هادی صادقی
 
شهریور 1391

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

چکیده
 پیشگیری وضعی به عنوان یکی از روش های پیشگیری از وقوع جرم ، مجموعه تدابیرو روش های کاهش یا حذف فرصتهای ارتکاب جرم است که تلاش دارد با کاهش زمینه های مساعد جرم زا یا ایجاد مانع در مسیر ارتکاب جرم بزهکار را منصرف ساخته یا فرصت وقوع جرم را از وی سلب نماید . گرچه جهت گیری اسلام در پیشگیری عمدتا ناظر بر پیشگیری اجتماعی از طریق هدایت و تشویق افراد به سوی خودسازی است لکن شیوه پیشگیری وضعی نیز به نحوغیر صریح مورد توجه و اشاره سیاست جناحی اسلام قرار گرفته و مفهوم آن از کلام دانشمندان اسلامی در ترجمه و توضیح عبارت دفع المنکر  که همانا ناتوان نمودن مرتکب از جرم بیان گردیده مستفاد می شود . این نوع پیشگیری ، هر چند فرایند گذار از اندیشه به عمل را با مانع مواجه می کند لکن امری نیست که به هر بهائی مجاز و ارزشمند باشد بلکه مبتنی بر آموزه های دین مبین اسلام رعایت اصول ، قیود و ضوابطی ضرورت دارد . معیارها و اصولی مانند : احترام به حوزه های خصوصی افراد ، حق مالکیت آنها ، آزادی های فردی ، کرامت انسانی ، منع تجسس و ملاحظات حقوق بشری از جمله محدودیت هایی هستند که این شیوه با آنها مواجه می باشد . رفع تزاحم در این میان بسته به اینکه جرم در زمره جرائم حق الهی یا حق الناسی قرار گیرد بر اساس قواعد اهم و مهم ،مصلحت غالب ، منع تجسس و تسلیط متفاوت بوده و راهکارهای مختص به خود را می طلبد که بررسی ابعاد آن ،موضوع این پژوهش می باشد.

کلید واژه:
پیشگیری وضعی ، محدودیت های پیشگیری وضعی ، رفع تزاحم ، منع تجسس ، جرائم حق الهی و حق الناسی
 فهرست مطالب
عنوان                                                                                                                      صفحه

مقدمه 2

بخش اول: تدابیر پیشگیرانه سیاست جنایی اسلام : پیشگیری اجتماعی مبنا ، پیشگیری وضعی مکمل
فصل اول: تدابیر پیشگیرانه ناظر به اشخاص 11
مبحث اول: تدابیر پیشگیرانه در سطح خرد:. 12
گفتار اول: تدابیر فردی و شخصیتی:. 12
بند اول: عوامل اعتقادی 13
بند دوم: عوامل عبادی 17
گفتار دوم: تدابیر خانوادگی 23
بند اول- روابط همسران با یکدیگر 24
بند دوم- روابط والدین و فرزندان 26
گفتار سوم: تدابیر ارتباطات و تعاملات (همسالان) 30
مبحث دوم: تدابیر پیشگیرانه در سطح کلان 32
گفتار اول: تدابیر اقتصادی 32
گفتار دوم: تدابیر فرهنگی 34
گفتار سوم: تدابیر سیاسی 37
عنوان                                                                                                                      صفحه

فصل دوم: تدابیر پیشگیرانه ناظر بر موقعیت ها 40
مبحث اول :تبیین پیشگیری وضعی از جرم و شیوه های آن 40
. گفتار اول: مفهوم پیشگیری وضعی         40
گفتار دوم : شیوه های پیشگیری وضعی از جرم. 42
. بند اول : دشوار یا نا ممکن نمودن وقوع جرم   42
بند دوم: انگیزه زدایی 43
مبحث دوم :صورت های پیشگیری وضعی از جرم در اسلام 43
گفتار اول : اقدامات 44
بند اول :امر به معروف و نهی از منکر 44
بند دوم : کنترل و مبارزه با فساد جنسی. 48
بند سوم :حجاب. 51
گفتار دوم :کنش گران 52
نهاد حسبه و محتسب. 52
نتیجه بخش دوم 55

بخش دوم :حدو مرز تدابیر پیشگیری وضعی از جرم در اسلام و شیوه های
برون رفت از تزاحمات
فصل اول :حدو مرز پیشگیری وضعی در اسلام 60
مبحث اول: حریم خصوصی مهمترین چالش فرا روی پیشگیری وضعی در اسلام 60
گفتار اول :مفهوم و مصداق حریم خصوصی 61
بند اول : مفهوم حریم خصوصی 63
بند دوم :مصادیق حریم خصوصی 72
الف :حریم خصوصی منزل. 72
عنوان                                                                                                                      صفحه

ب :حریم خصوصی بدنی 72
ج : حریم خصوصی روانی 74
گفتار دوم : معیار شناخت حریم خصوصی. 75
فصل دوم : شیوه های برون رفت از تزاحمات با نگاهی بر حق الله و حق الناس 78
مبحث اول: محدودیت های پیشگیری وضعی از جرایم حق اللهی و حق الناسی 79
گفتار اول: مفاهیم و مصادیق جرایم حق اللهی و حق الناسی. 79
بند اول : مفهوم و مصداق جرایم حق اللهی. 79
بند دوم : مفهوم و مصداق جرایم حق الناسی. 81
گفتار دوم: حکم تزاحم حریم خصوصی و پیشگیری وضعی در جرایم
حق اللهی  و حق الناسی. 83
بند اول: بررسی وضعیت حریم خصوصی و پیشگیری وضعی
در جرایم حق اللهی. 85
بند دوم: تزاحم پیشگیری وضعی و حریم خصوصی در جرایم حق الناسی 93
نتیجه بخش سوم. 100

فهرست منابع 102

بخش اول
 مقدمه
الف:طرح بحث و اهمیت موضوع

بموجب بند 5 اصل یکصد و پنجاه و ششم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران از جمله وظایف قوه قضاییه « اقدام مناسب برای پیشگیری از وقوع جرم و اصلاح مجرمین» می باشد که حصول این مطلوب و دستیابی به آن در انطباق با بهره وری از دستاوردهای عقل بشری در حوزه مذکور، در بستر فرهنگی و اعتقادی جامعه میسر خواهد بود. دولتها در برخورد با جرم و مجرمین دو رویکرد را مد نظر قرار می دهند که علیرغم گوناگون بودن مقسم در تقسیم بندی فوق الذکر ماهیت امر دارای جوهره ای واحد است. در این گفتار بعنوان مقدمه طرح پیشنهادی، دو رویکرد مزبور را تحت عنوان 1- سیاست های کیفری (سرکوب گرایانه) ،2- سیاست های غیر کیفری (پیشگیرانه) نامگذاری می نماییم.
در بخش نخست سیاستهای کیفری یا سرکوب گرایانه را آن دسته از اقدامات دولتها می نامیم که در جهت اعمال حاکمیت و تأمین امنیت در چارچوب مجازاتها به مرحله

استاد راهنما
دکتر محمد هادی صادقی
 
شهریور 1391

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

چکیده
 پیشگیری وضعی به عنوان یکی از روش های پیشگیری از وقوع جرم ، مجموعه تدابیرو روش های کاهش یا حذف فرصتهای ارتکاب جرم است که تلاش دارد با کاهش زمینه های مساعد جرم زا یا ایجاد مانع در مسیر ارتکاب جرم بزهکار را منصرف ساخته یا فرصت وقوع جرم را از وی سلب نماید . گرچه جهت گیری اسلام در پیشگیری عمدتا ناظر بر پیشگیری اجتماعی از طریق هدایت و تشویق افراد به سوی خودسازی است لکن شیوه پیشگیری وضعی نیز به نحوغیر صریح مورد توجه و اشاره سیاست جناحی اسلام قرار گرفته و مفهوم آن از کلام دانشمندان اسلامی در ترجمه و توضیح عبارت دفع المنکر  که همانا ناتوان نمودن مرتکب از جرم بیان گردیده مستفاد می شود . این نوع پیشگیری ، هر چند فرایند گذار از اندیشه به عمل را با مانع مواجه می کند لکن امری نیست که به هر بهائی مجاز و ارزشمند باشد بلکه مبتنی بر آموزه های دین مبین اسلام رعایت اصول ، قیود و ضوابطی ضرورت دارد . معیارها و اصولی مانند : احترام به حوزه های خصوصی افراد ، حق مالکیت آنها ، آزادی های فردی ، کرامت انسانی ، منع تجسس و ملاحظات حقوق بشری از جمله محدودیت هایی هستند که این شیوه با آنها مواجه می باشد . رفع تزاحم در این میان بسته به اینکه جرم در زمره جرائم حق الهی یا حق الناسی قرار گیرد بر اساس قواعد اهم و مهم ،مصلحت غالب ، منع تجسس و تسلیط متفاوت بوده و راهکارهای مختص به خود را می طلبد که بررسی ابعاد آن ،موضوع این پژوهش می باشد.

کلید واژه:
پیشگیری وضعی ، محدودیت های پیشگیری وضعی ، رفع تزاحم ، منع تجسس ، جرائم حق الهی و حق الناسی
 فهرست مطالب
عنوان                                                                                                                      صفحه

مقدمه 2

بخش اول: تدابیر پیشگیرانه سیاست جنایی اسلام : پیشگیری اجتماعی مبنا ، پیشگیری وضعی مکمل
فصل اول: تدابیر پیشگیرانه ناظر به اشخاص 11
مبحث اول: تدابیر پیشگیرانه در سطح خرد:. 12
گفتار اول: تدابیر فردی و شخصیتی:. 12
بند اول: عوامل اعتقادی 13
بند دوم: عوامل عبادی 17
گفتار دوم: تدابیر خانوادگی 23
بند اول- روابط همسران با یکدیگر 24
بند دوم- روابط والدین و فرزندان 26
گفتار سوم: تدابیر ارتباطات و تعاملات (همسالان) 30
مبحث دوم: تدابیر پیشگیرانه در سطح کلان 32
گفتار اول: تدابیر اقتصادی 32
گفتار دوم: تدابیر فرهنگی 34
گفتار سوم: تدابیر سیاسی 37
عنوان                                                                                                                      صفحه

فصل دوم: تدابیر پیشگیرانه ناظر بر موقعیت ها 40
مبحث اول :تبیین پیشگیری وضعی از جرم و شیوه های آن 40
. گفتار اول: مفهوم پیشگیری وضعی         40
گفتار دوم : شیوه های پیشگیری وضعی از جرم. 42
. بند اول : دشوار یا نا ممکن نمودن وقوع جرم   42
بند دوم: انگیزه زدایی 43
مبحث دوم :صورت های پیشگیری وضعی از جرم در اسلام 43
گفتار اول : اقدامات 44
بند اول :امر به معروف و نهی از منکر 44
بند دوم : کنترل و مبارزه با فساد جنسی. 48
بند سوم :حجاب. 51
گفتار دوم :کنش گران 52
نهاد حسبه و محتسب. 52
نتیجه بخش دوم 55

بخش دوم :حدو مرز تدابیر پیشگیری وضعی از جرم در اسلام و شیوه های
برون رفت از تزاحمات
فصل اول :حدو مرز پیشگیری وضعی در اسلام 60
مبحث اول: حریم خصوصی مهمترین چالش فرا روی پیشگیری وضعی در اسلام 60
گفتار اول :مفهوم و مصداق حریم خصوصی 61
بند اول : مفهوم حریم خصوصی 63
بند دوم :مصادیق حریم خصوصی 72
الف :حریم خصوصی منزل. 72
عنوان                                                                                                                      صفحه

ب :حریم خصوصی بدنی 72
ج : حریم خصوصی روانی 74
گفتار دوم : معیار شناخت حریم خصوصی. 75
فصل دوم : شیوه های برون رفت از تزاحمات با نگاهی بر حق الله و حق الناس 78
مبحث اول: محدودیت های پیشگیری وضعی از جرایم حق اللهی و حق الناسی 79
گفتار اول: مفاهیم و مصادیق جرایم حق اللهی و حق الناسی. 79
بند اول : مفهوم و مصداق جرایم حق اللهی. 79
بند دوم : مفهوم و مصداق جرایم حق الناسی. 81
گفتار دوم: حکم تزاحم حریم خصوصی و پیشگیری وضعی در جرایم
حق اللهی  و حق الناسی. 83
بند اول: بررسی وضعیت حریم خصوصی و پیشگیری وضعی
در جرایم حق اللهی. 85
بند دوم: تزاحم پیشگیری وضعی و حریم خصوصی در جرایم حق الناسی 93
نتیجه بخش سوم. 100

فهرست منابع 102

بخش اول
 مقدمه
الف:طرح بحث و اهمیت موضوع

بموجب بند 5 اصل یکصد و پنجاه و ششم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران از جمله وظایف قوه قضاییه « اقدام مناسب برای پیشگیری از وقوع جرم و اصلاح مجرمین» می باشد که حصول این مطلوب و دستیابی به آن در انطباق با بهره وری از دستاوردهای عقل بشری در حوزه مذکور، در بستر فرهنگی و اعتقادی جامعه میسر خواهد بود. دولتها در برخورد با جرم و مجرمین دو رویکرد را مد نظر قرار می دهند که علیرغم گوناگون بودن مقسم در تقسیم بندی فوق الذکر ماهیت امر دارای جوهره ای واحد است. در این گفتار بعنوان مقدمه طرح پیشنهادی، دو رویکرد مزبور را تحت عنوان 1- سیاست های کیفری (سرکوب گرایانه) ،2- سیاست های غیر کیفری (پیشگیرانه) نامگذاری می نماییم.
در بخش نخست سیاستهای کیفری یا سرکوب گرایانه را آن دسته از اقدامات دولتها می نامیم که در جهت اعمال حاکمیت و تأمین امنیت در چارچوب مجازاتها به مرحله

استاد راهنما:
 

دکتر محمد حسن رستمی
 

 استادان مشاور:
 

حجه‌الاسلام و المسلمین حسن نقی‌زاده
 

دکتر سید محمد امام‌زاده
 

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

فهرست مطالب:
کلیات. 10
1- تعریف مسأله و تبیین موضوع. 10
2- ضرورت تحقیق و هدف 12
3- پرسش‌های اساسی تحقیق. 12
4- فرضیه‌ها یا پاسخ‌های احتمالی تحقیق 13
5- پیشینه تحقیق. 14
6- جنبه جدید بودن و نوآوری طرح 17
7- روش انجام تحقیق 17
8- ساختار و بدنه اصلی تحقیق 18
تعاریف 18
1- مبانی تفسیر قرآن. 18
2- مفهوم استنباط 19
3- تمثیل. 20
4- سنت‏ها‌‏ی الهی. 21
5- قصه. 22
فصل اول: مبانی عمومی در استنباط از قرآن و مبانی تخصصی در استنباط کلامی از قصص قرآن
1-1- مبانی عام یا پیش فرضهای استنباط از قرآن 25
1-1-1- نص و قرائت واحد قرآن 25
1-1-2- قابل فهم بودن قرآن و جواز تفسیر آن. 28
1-1-3- حجیت ظواهر قرآن 30
1-1-3-1- تعریف حجت و معنای حجیت در علم اصول 31
1-1-3-2- ظاهر و نص. 31
1-1-3-3- دلیل حجیّت ظواهر. 32
1-1-4- ساختار چند معنایی قرآن کریم 33
1-1-5- انسجام و پیوستگی آیات قرآن کریم 34
1-1-5-1- ادله قرآنی 35
1-1-5-1-1- آیه نفی اختلاف در قرآن 35
1-1-5-1-2- آیه «اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدیثِ کِتاباً مُتَشابِهاً مَثانِیَ». 36
1-1-5-1-3- طبقه بندی آیات محکم و آیات متشابه. 37
1-1-5-2- ادله روایی 37
1-1-6- جاودانگی قرآن کریم 38
1-1-6-1- ادله قرآنی 39
1-1-6-1-1- آیات جهان‏شمولی قرآن 39
1-1-6-1-2- انطباق بر فطرت 40
1-1-6-2- ادله روایی 40
1-2- مبانی خاص یا پیش فرضهای استنباط کلامی از قصص قرآن. 41
1-2-1- حقانیت قصص قرآن 41
1-2-1-1- پیشینه غیرحقیقی دانستن قصص قرآن 43
1-2-1-2- نقد و بررسى‏ غیر حقیقی دانستن قصص قرآن 46
1-2-1-3- آیات بیانگر حقانیت قصص قرآن 48
1-2-1-3-1- تصریح به حق بودن قصص قرآن. 48
1-2-1-3-2- تعبیر به نبأ. 49
1-2-1-3-3- تصریح به جزئیاتی چون موقعیت، زمان و مکان قصه 50
1-2-1-3-4- تأیید و یا عدم انکار تحقق برخی از قصص از ناحیه افراد مطلع 52
1-2-1-3-5- تصریح قرآن به تمثیل در موارد خاص. 55
1-2-1-4- شبهه اقتباس قصص قرآن از مصادر یهودی و نصرانی 58
1-2-2- هدفمند بودن قصص قرآن. 61
1-2-2-1- اغراض قصه گویی در قرآن 62
1-2-2-2- تبیین آموزه‌های امامت 64
1-2-3- ارتباط امامت با نبوت در عرصه وصایت، خلافت و وراثت . 66
1-2-3-1- ارتباط «خلافت» با «نبوت» و «امامت». 66
1-2-3-1-1- معنى ‏‏‏‏‏‏‏لغوی     66
1-2-3-1-2- معنى‏‏‏‏‏‏‏اصطلاحی. 68
1-2-1-3-3- کاربرد قرآنی. 69
1-2-3-2- جدا انگاری یا تفاوت مقام «امامت» از «نبوت» 73
1-2-3-3- ائمه وارثان انبیاء، اوصیاء و حجج الهی(ع) 76
1-2-3-3-1- معنی وارث بودن امام. 76
1-2-3-3-2- اهمیت به ارث بردن میراث انبیاء و اوصیاء الهی 77
1-2-3-3-2-1- ادله قرآنی. 77
1-2-3-3-2-2- ادله روایی 79
1-2-4- قصص قرآن نمایانگر سنت‌های الهی. 82
1-2-4-1- ویژگی‏ها‌‏ی سنت‏ها‌‏ی الهی 83
1-2-4-2- تجلی سنت‌های الهی در قصص قرآن. 84
1-2-4-2-1- عدم لیاقت ظالمان در تصدی امامت. 85
1-2-4-2-2- پذیرش اعمال متقین. 86
1-2-4-2-3- عطای اجر نیکوکاران 86
1-2-4-2-4- سرانجام منکران 86
1-2-4-3- گونه‌های بیان سنت‌های الهی در قصص قرآن. 87
1-2-4-3-1- تصریح 87
1-2-4-3-2- اشارات داستانی 88
1-2-4-4- هماهنگی محتوایی میان آیات قصص و آیات دیگر در بیان سنت‌های الهی 90
1-2-5- جریان یا ایستایی قصص قرآن تا روز قیامت. 92
1-2-5-1- جستاری در قاعده جری و تطبیق 93
1-2-5-2- جرى و تطبیق، رمز جاودانگى قرآن 96
1-2-5-3- جستاری در روایات «حذو النعل بالنعل». 98
1-2-5-3-1- مصادر اهل سنت 98
1-2-5-3-2- مصادر امامیه. 99
1-2-5-4- نمونه‌هایی از جاری بودن آیات قصص 101
فصل دوم: کارآمدی استنباط کلامی از قصص قرآن در باب امامت
2-1- ادله کارآمدی استدلال به قصص قرآن در موضوع امامت. 106
2-1-1- استناد کلامی به قصص قرآن در روایات پیامبر و ائمه اطهار(ع) 106
2-1-1-1- استناد کلامی به قصص قرآن در احادیث پیامبر اکرم(ص) 106
2-1-1-2- استناد کلامی به قصص قرآن در روایات ائمه اطهار(ع). 108
2-1-2- استنباط کلامی از قصص قرآن توسط اصحاب ائمه(ع) و تأیید ائمه(ع) 111
2-1-3- بکارگیری این شیوه توسط دانشمندان امامیه و اهل سنت 113
2-1-4- بیان غیر مستقیم و مستقیم مباحث امامت در آیات قصص و غیر قصص 115
2-1-5- جدایی ناپذیری قصص قرآن و سنتهای الهی. 117
2-1-6- ایستایی یا پایایی اصول اعتقادی ادیان الهی 117
2-2- گونه‌های ارتباط قصص قرآن با مباحث کلامی امامت 119
2-2-1- ارتباط تصریحی. 119
2-2-2- ارتباط اشاری. 121
2-2-3- ارتباط تأویلی. 122
2-2-3-1- آیه «بَقِیَّتُ اللَّهِ». 123
2-2-3-2- آیه «إِنَّ الْأَرْضَ لِلَّهِ یُورِثُها مَنْ یَشاءُ مِنْ عِبادِهِ». 125
2-2-3-3- آیه «فَبَدَّلَ الَّذینَ ظَلَمُوا». 126
2-2-3-4- آیه «وَ بِئْرٍ مُعَطَّلَهٍ وَ قَصْرٍ مَشیدٍ» 127
2-3- گونه‏های استدلال به قصص قرآن در مباحث کلامی امامت. 128
2-3-1- جواب نقضی. 128
2-3-2- جواب حلی. 129
2-3-3- مفهوم اولویت 130

دکتر جلال درخشه
 

استاد مشاور:
 

دکتر محمد هادی همایون
 

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

فهرست مطالب:
بخش نخست: کلیات 1
فصل نخست: مقدمه و تبیین نمایه کلی پژوهش 2
مقدمه2
فصل دوم: راهبرد فرهنگی ـ سیاسی؛ چیستی و چرایی 9
گفتار نخست: چیستی راهبرد فرهنگی ـ سیاسی. 9
1) تعریف راهبرد. 9
2) تعریف فرهنگ. 14
3) تعریف سیاست. 17
گفتار دوم: مفهوم سیاست در تعالیم اسلامی و چرایی راهبرد فرهنگی ـ  سیاسی21
فصل سوم: گفتمان مهدویت؛ بایسته ها و ضرورت ها. 25
گفتار نخست: مهدویت و انتظار در اندیشه تشیع. 25
1) مفهوم انتظار 26
2) انواع انتظار 26
گفتار دوم: مسئله زمینه سازی؛ چیستی و چگونگی. 28
1) اوصاف اصحاب امام عصر(عج) 30
2) اقتضائات اقدام مصلحانه. 34
3) سیاست های مورد نیاز حکومت اسلامی 35
4) تحلیلی از وضعیت موجود. 37
5) ضرورت فرهنگ سازی درونی 39
6) نقش جمهوری اسلامی ایران در تحقق اهداف اسلامی. 40
7) ضرورت حرکت برای ایجاد جامعه آرمانی شیعی 41
بخش دوم: بنیادهای معرفتی انسان شناسانه در اسلام. 48
فصل نخست: انسان شناسی و ضرورت پردازش آن در همه شاخه های علوم انسانی49
گفتار نخست: ضرورت نگرش جامع به انسان در علوم انسانی 49
1) رویکردهای انسان شناسی. 49
2) تاثیر شناخت انسان. 51
3) ویژگی های انسان شناسی دینی 57
گفتار دوم:  بررسی قوای انسانی و رابطه بین آن ها 59
1) قوای چهارگانه نفس59
2) ماهیت فضایل و رذایل در قوای چهارگانه و اقسام آنها. 60
3) عدالت به عنوان ام الفضایل 62
4) تناسب صور اخروی با ملکات نفس 64
5) ارتباط قوا با نفس و بالعکس. 66
فصل دوم: نقش آموزه های شریعت قدسیه اسلام در سوق دادن جامعه انسانی به سمت حیات طیبه و جامعه آرمانی70
گفتار نخست: رابطه انسان با خدا .71
فطرت 72
گفتار دوم: رابطه انسان با خود.87
1) معرفت شناسی ابعاد وجودی انسان (ارگانیسم انسانیت) 88
2) معرفت شناسی حیات طیبه ایمانی (ارگانیسم الهیت). 97
بخش سوم: بنیاد های نظری ولایت در اندیشه تشیع و ارتباط آن با مقوله مهدویت.111
فصل نخست: شیعه و گفتمان ولایت. 112
گفتار نخست: طرح بحث و کلیات. 112
1) تعریف لغوی و مفهوم اصطلاحی ولایت 112
2) مفهوم ولایت در مکتب تشیع.114
گفتار دوم: حقیقت ولایت در مکتب تشیع 120
1) مسئله ولایت «الله» عز اسمه و جل جلاله. 120
2) مسئله «ولایت انسان» و مقام خلیفه اللهی او در زمین 125
فصل دوم: شیعه و گفتمان مهدویت 135
گفتار نخست: فلسفه امامت در تشیع. 135
1) برهان لطف. 135
2) قاعده وجوب اصلح. 143
3) برهان امکان اشرف 143
4) برهان عنایت. 147
گفتار دوم: فلسفه غیبت. 156
1) غیبت و مهدویت 157
2) فلسفه غیبت از زبان دانایان غیب. 158
3) رحلت امام صادق و تاویل مهدی 160
4) ضرورت تبیین عقلی غیبت. 161
5) الطاف خداوند در وجود امام غائب. 161
6) شیخ صدوق و فلسفه غیبت 166
7) فلسفه غیبت از نظر کلام مفید. 169
8) فلسفه غیبت در نگاه شریف مرتضی 172
9) غیبت براساس دیدگاه شهید صدر دوم 173
10) فلسفه غیبت از نظر شیخ طوسی 176
گفتار سوم: رمزگشایی از فلسفه غیبت و آرمان مهدویت. 178
1) علل غیبت در روایات. 178
2) تحلیل و بررسی دلایل غیبت 179
3) ارگانیسم اصلاح و تمهید شرایط 181
4) شواهد روایی دلالت کننده بر وجود اقتضائات برای ظهور  182
بخش چهارم: اقتضائات رهیافت سیاسی در راهبرد مهدویت. 191
فصل نخست: بررسی تحلیلی مفاهیم اصلی در علوم سیاسی 192
گفتار نخست: حکومت و حاکمیت 192
1) حوزه معنایی حکومت. 192
2) حوزه معنایی حاکمیت 193
3) حکومت دینى در اندیشه ملاصدرا. 194
4) معناى مشروعیت 195
5) معنای مقبولیت 196
6) رابطه مشروعیت با مقبولیت. 196
گفتار دوم: مردم و حاکمیت197
1) نقش مردم در حکومت اسلامى 197
2) مردم به مثابه مبنای اقتدار در نظام اسلامی 205
گفتار سوم: قدرت و اقتدار209
فصل دوم: فرهنگ ایده آل عامل پایدارنده ثبات در سیاست داخلی و سیاست خارجی.214
گفتار نخست: رمزگشایی از مفهوم «فرهنگ ایده آل» 215
1) فرهنگ ایده آل عامل پایدارنده ثبات سیاسی در داخل. 216
2) اقتدار حاصل آمده از نهادینه شدن فرهنگ ایده آل به مثابه رکن سیاست خارجی.223
گفتار دوم: نهادینه کردن فرهنگ ایده آل در جامعه، اصلی ترین هدف حکومت اسلامی.225
1) تقویت بنیادهای فرهنگ ایده آل نیاز اساسی برای توسعه سیاسی225
2) ابتنای فرهنگ سیاسی اسلام بر بصیرت آحاد 227
3) شاخص های اصلی برای خطاناپذیر شدن شناخت حق از باطل (تحصیل بصیرت).230
4) رمز گشایی از نسبت میان حقیقت تقوا و حقیقت فرهنگ ایده آل233
5) در بیان اتمام و اکمال مکارم اخلاق 234
فصل سوم: کارویژه های حکومت اسلامی در عصر غیبت. 239
گفتار نخست: هدایت محور بودن معرفت سیاسی در اسلام.239
1) وظایف حکومت اسلامی از نظر ملا صدرا. 240
2) سعادتمندی حقیقی مردم هدف اصلی حکومت اسلامی در عصر غیبت.241
3) علل محرومیت جوامع از سعادت دنیوی و اخروی. 242
گفتار دوم: تعالی به مثابه روح اصلی و مشخصه حکومت اسلامی243
1) اقتضائات توسعه دینی و سعادتمندی انسان. 245
2) وظایف و اختیارات حکومت اسلامی 248
بخش پنجم: بررسی نهاد های موثر در راهبرد نهادینه کردن فرهنگ اسلامی در جامعه256
فصل نخست: آسیب شناسی اجمالی از وضعیت کنونی فرهنگ در جامعه.257
گفتار نخست: جامعه، فرهنگ اسلامی و تهاجم فرهنگی 259
1) خطر فراگیر شدن فرهنگ دین زدایی و دین زدایی فرهنگی 261
2) آسیب رسانی فرهنگی در سایه نظریه فرهنگ جهانی. 263
3) تغییر در جهان بینی نتیجه قطعی استیلای دین زدایی فرهنگی265
4) آسیب نظام گسیختگی نتیجه ای برای جریان تغییر فرهنگی265