استاد راهنما:
 

دکترمحمدعلی حاجی‌ده‌آبادی
 

استادان مشاور :
 

دکترعادل ساریخانی
 

دکترمحمدخلیل صالحی
 

زمستان 1392
 

 
 


(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)


چکیده:
نظریه­پردازی در حوزه سیاست جنایی به شدت مورد نیاز کشور است؛ فقدان الگوی بومی منسجم برای چاره­اندیشی در قبال بزه و انحراف موجب ناهماهنگی دستگاه­های حکومتیِ متصدی امر است، و‌این پیامدی جز افت شاخص­های عدالت کیفری در‌ایران ندارد. برنامه ­ریزی برای عدالت کیفری در‌ایران اولاً و بالذّات متاثر از آموزه­های اسلام است، اما تعبیر «سیاست جنایی اسلامی» در ادبیات فقهی و حقوقی کشور با چالش‌‌های متعددی روبروست. مطالعه پژوهش­ها در حوزه سیاست جنایی اسلامی نشانگر وجود چند گفتمانِ مطرح در‌این مقوله است؛ که بر مبانی، ساختار، جلوه­ها و تحول رویکرد به سیاست جنایی مؤثرند.
از سوی دیگر، از جمله ویژگی­های گفتمان­های غالب در سیاست جنایی غربی، قرارگیری نظام‌‌های عدالت کیفری به­طور نسبی در چارچوب یکی از مدل­های تعریف شده­ی لیبرال، اتوریته، توتالیتر و مانند آن است، که خود ریشه در تقابل نظری و عملی آزادی­گرایی و امنیت­گرایی دارد. سیاست جنایی غربی معاصر، مبتنی بر منطق مدرنیته است. افت­و­خیز الگوهای غربیِ سیاست جنایی در مهار بحران­های بزهکاری، چالش­های امنیت، و نگرانی­های جهانی­شده­ی دیگر، ضرورت تأمل در دو پرسش را دوچندان می­ کند: 1) چرا و چگونه باید روند پیروی گفتمان حقوقی کشورمان از مدل­های وارداتی و ترجمه­ایِ سیاست جنایی غربی را کنترل و مدیریت نمود؟ 2) آسیب­شناسی در مبانی گفتمان­های رایج پیرامون سیاست جنایی اسلامی، چه دستاوردهایی برای آینده­پژوهی در حوزه سیاست جنایی بومی (اسلامی-‌ایرانی) ارائه می­دهد؟
رساله، با روش تحلیل گفتمان، پس از مرور دیدگاه­ها در حوزه سیاست جنایی در پژوهش­ها و در میدان عمل در‌ایران، و نیز با توجه به تحولات اخیر تقنینی در‌ایران، می­کوشد مختصات کلّی قرائتی از سیاست جنایی را ترسیم کند که بتوان آن را «نقشه راه» برای تدوین نظریه «الگوی اسلامی‌ایرانیِ سیاست جنایی» – الگوی بومی – دانست.
 
واژگان‌کلیدی: بومی­سازی‌علم‌دینی، سیاست‌جنایی‌غربی، سیاست­های‌فقه‌جزایی، الگوی‌اسلامی‌ایرانی.
 
فهرست مطالب
عنوان                                                                                                                            صفحه

پیشگفتار: طرح تحقیق
مقدمه. 2

 

بیان مسأله تحقیق 9
 

ضرورت و اهمیت تحقیق 11
 

سؤال‌‌ها و فرضیه‌های تحقیق 16
 

پیشینه تحقیق 16
 

روش تحقیق 16
 

اهداف و کاربردهای تحقیق 19
 

کاربران تحقیق 19
 

مشکلات تحقیق 19
 

ساختار تحقیق 20
 
فصل اول: کلّیّات
مبحث اول: مبانی سیاست جنایی 23
گفتار اول: توصیف سیاست جنایی؛ پیش‌شرط تبیین مبانی سیاست جنایی 23
گفتار دوم: مبانی معرفت‌شناختی 29
گفتار سوم: مبانی ارزش‌شناختی 30
گفتار چهارم: مبانی انسان‌شناختی 32
گفتار پنجم: مبانی جامعه‌شناختی 33
گفتار ششم: مبانی حقوقی 34
مبحث دوم: رویکردها به سیاست جنایی 35
گفتار اول: رویکرد انطباقی بر مدل‌های غربی 36
گفتار دوم: رویکرد انطباقی بر گفتمان فقهی سنّتی 37
گفتار سوم: رویکرد تلفیقی به «گفتمان/ مدل»های فقهی- غربی 38
گفتار چهارم: رویکرد نظریه‌پردازی در عرصه سیاست جنایی اسلامی-‌ایرانی 38
مبحث سوم: بومی‌سازی سیاست جنایی 39
گفتار اول: معنای بومی‌سازی علوم انسانی و به ویژه سیاست جنایی 44
گفتار دوم: ضرورت بومی‌سازی علوم انسانی و به ویژه سیاست جنایی 44
گفتار سوم: لوازم بومی‌سازی علوم انسانی و به ویژه سیاست جنایی 46
گفتار چهارم: آسیب‌شناسی الگوهای بومی‌سازی علوم انسانی و به ویژه سیاست جنایی 46
 
فصل دوم: نقد سیاستگذاری جناییِ پیرو الگوی غربی
مبحث اول: چالش‌های ذاتی 49
گفتار اول: حاکمیت مدرنیته بر سیاست‌گذاری علوم انسانی در غرب. 49
گفتار دوم: چیرگی «عقل ابزاری»؛ زمینه‌ساز جنبش پسااستعماریِ «مطالعات انتقادی حقوق» 52
گفتار سوم: چیرگی اثبات‌گرایی بر «نظریه اجتماعی» و «حوزه عمومی» در غرب. 57
گفتار چهارم: حاکمیت مدرنیته بر فلسفه سیاسی غرب. 64
بند اول: دموکراسی لیبرال. 65
بند دوم: معطوف بودن دموکراسی لیبرال به دموکراسی پساتوتالیتر. 68
1) ‌ایدئولوژی، قدرت نامرئی توتالیتاریسم 70
2) سازماندهی توده­ها؛ عوام­گرایی توتالیتاریستی 72
3) قانون­مداری صوری در کنار قانون­مداری واقعی 73
گفتار پنجم: تناقض‌های ذاتی و پنهانِ آزادی با دموکراسی‌های لیبرال غربی 75
گفتار ششم: نوسان میان امنیت‌محوری و آزادی‌محوری در سیاست جنایی غربی 78
مبحث دوم: چالش‌های انطباق 93
گفتار اول: مغایرت با ساختار شرعی سیاست جنایی جمهوری اسلامی‌ایران. 93
گفتار دوم: مغایرت با اقتضائات سرزمینی و عرفی‌ایران. 94
جدول نمایه چالش­های ذاتی و چالش­های انطباقی گفتمان غرب­گرای سیاست جنایی 95
 
فصل سوم: نقد سیاستگذاری جناییِ پیرو گفتمان فقهیِ سنّتی
مبحث اول: چالش‌های ذاتی 97
گفتار اول: سیمای عمومی چالش‌ها 105
گفتار دوم: ضعف در توسلِ بایسته به عقلانیت. 114
گفتار سوم: ضعف در توسلِ بایسته به مصلحت. 133
گفتار چهارم: اقتدارگرایی تاریخی شدید؛ در جدال با آزادی‌گرایی و اجتماع‌مداری 145
مبحث دوم: چالش‌های انطباق 168
گفتار اول: مغایرت با الگوی صحیح معرفت­شناختی و روش­شناختیِ تولید «علم دینی» 168
گفتار دوم: تضعیف پویایی تعامل فقه جزایی با علوم جزایی و الزامات بین ­المللی 184
گفتار سوم: تضعیف انسجام ماهوی و شکلی فقه جزایی با سیاست جنایی 187
جدول نمایه چالش­های ذاتی و چالش­های انطباقی گفتمان سنّت­گرای فقهیِ سیاست جنایی 208
 
فصل چهارم: تدوین الگوی بومی سیاست جنایی؛ وضع کنونی، بایسته­ها و محورها
مقدمه. 210
مبحث اول: جنبه‌های غیربومی سیاست جنایی کنونی‌ایران. 214
گفتار اول: ضعف تاریخی و ساختاری در وضوح نسبتِ امر فقهی با امر شرعی با امر حقوقی 218
گفتار دوم: ضعف در حمایت از ارزش‌های حقوق بشری 227
گفتار سوم: ضعف در اتخاذ راهبرد سنجیده­ی الهام ‌از‌نظام‌های‌سیاست‌جنایی 236
گفتار چهارم: انحراف از ‌سیاست‌جنایی‌مشارکتی‌به‌سیاست‌جنایی‌عوام‌گرایانه. 239
مبحث دوم: بایسته‌های بومی‌سازی سیاست جنایی‌ایران؛ ‌ایرانِ در گذار. 248
گفتار اول: اقتضائات؛ در تقابل و تعامل میان بومی­شدن و جهانی‌شدن. 254
بند اول: اقتضائات ملی سیاسی 260
بند دوم: اقتضائات ملی اجتماعی 264
بند سوم: اقتضائات ملی حقوقی 271
گفتار دوم: روش در تدوین الگوی بومی سیاست جنایی 275
مبحث سوم: محورهای اساسی در بومی‌سازی سیاست جنایی‌ایران. 284
گفتار اول: دین‌فهمیِ منطقی 284
گفتار دوم: سنت‌گرایی دینی 302
گفتار سوم: نظریه‌پردازی دینی- علمی- بومی 306
گفتار چهارم: رویکرد مدیریتی و میان‌رشته‌ای به سیاست‌گذاری عمومی جنایی 310
گفتار پنجم: برقراری توازنِ گفتمانی و ساختاری میان جمهوریت و اسلامیت. 316
گفتار ششم: آزادی مشروع و چارچوب‌مند. 321
گفتار هفتم: امنیت نرم در راستای تحکیم سرمایه اجتماعی 326
جدول نمایه وضعیت سیاست جنایی ایران (وضع موجود، بایسته­ها و محورها) 332
 
نتیجه تحقیق: (برآمد و برآیند)
گزارش دستاوردهای رساله، معطوف به بازخوانی سؤالات و فرضیه‌ها و آزمون آنها 334
پیشنهادهایی برای تدوین راهبرد ملی الگوی اسلامی- ایرانی (بومیِ) سیاست جنایی 350
فهرست منابع و مآخذ. 352
فارسی 353
عربی 376
انگلیسی 376
 

 

پیشگفتار:
 

طرح تحقیق
 

مقدمه
سیاست جنایی به عنوان دانشِ راهبردیِ ناظر بر تدوین، اجرا و ارزیابیِ سامانه­های پاسخ­دهی به رفتارهای مجرمانه و منحرفانه­ی خطیر، برآمده از تعامل منظومه­ای از علوم و معارف است. اتخاذ راهبرد مطلوب برای سیاستگذاری جنایی زمانی ممکن می­گردد که بنیاد فکریِ سخته و سنجیده­ای بتواند مبانی نظری سیاست جنایی را تنقیح کند و به نظم بکشد؛ به گونه­ای که همه منابع شرعی، غربی و سرزمینی را تحت الگوی هوشمندانه­ای که بر آن بنیان­های فکری استوار است، تعامل دهد. تنها‌این­گونه است که می­توان روبناهای هنجارمند و کارآمدی در سطوح تقنینی و قضایی و اجرایی برای سیاست جنایی‌ایجاد کرد. سیاست جنایی در‌ایران، به معنای دقیقِ کلمه، به­شدت کمرنگ است. سیاست جنایی‌ایران در قلمروهای مختلف و از جهات گوناگون، در فرآیندهایی اتخاذ شده و می­شود که از فرایند صحیح و مسلّمِ مبتنی بر اصول بنیادین سیاستگذاری جنایی فاصله دارد. نواندیشی برای بازسازی سیاست جنایی‌ایران – و چه بسا ساخت، و نه بازسازیِ آن – در گرو درک‌این حقیقت است که نظام نظریه­پردازی از قبل از انقلاب شکوهمند اسلامی در‌ایران تا کنون، همواره در تلاش برای یافتن راه سومی میان دو راهِ تجربه­شده­ی ناروا و مخرّب – یعنی الگوی روشنفکریِ

موضوعات: بدون موضوع  لینک ثابت


فرم در حال بارگذاری ...