در کشور آمریکا به دنبال ارتکاب یک جنایت ، فرد به صورت خودکار از یکسری از حقوق اجتماعی و قانونی محروم می گردد و گاهی این محرومیّت تا ابد برایش باقی خواهد بود. این وضعیّت هم در قوانین فدرال و هم قوانین ایالات گوناگون به چشم می خورد. امروزه محرومیّت از حقوق اجتماعی ، در کشور ایالات متحده از اجزاء جدایی ناپذیر محکومیّت های جنایی محسوب می گردد و آمار استفاده از آن بسیار بالا است. حقوقدانان این کشور در برخورد با این پدیده نظرات متفاوتی دارند. عدّه ای آن را کاملاً منطقی و لازم می دانند و در مقابل عدّه ای آن را یک اشتباه محض می خوانند که خلاف انصاف است و باید به طور کامل از مجموعه قوانین این کشور محو گردد. در این گفتار این مجازات را در این کشور واکاوی و خصوصیّات آن را باز گو خواهیم کرد تا بتوانیم با بصیرت بیشتری در رابطه با لزوم استفاده یا عدم استفاده از آن شیوه تبین بحث و اظهار نظر کنیم.

بند اوّل : تعریف محرومیّت از حقوق اجتماعی در آمریکا

قوانین کشور آمریکا نیز همچون هر کشور دیگری حقوق متعددی را برای هر فرد در نظر گرفته است که بر اساس آن تابعین آن کشور می توانند آزادانه از آن استفاده نمایند امّا به دنبال ارتکاب یک جرم و سپس محکومیّت به واسطه آن یکسری نتایج نیز حاصل خواهد شد[164] که فرد را از استفاده از حق یا حقوقی محروم خواهد نمود که می تواند به شکل دائمی و یا موقت باشد. این محرومیّت ها اشکال متعددی دارند که بعدا به آنها اشاره خواهد شد.

بند دوّم : تاریخچه محرومیّت از حقوق اجتماعی

به طور دقیق نمی توان تاریخ مشخّصی را برای محرومیّت از حقوق اجتماعی به عنوان یک مجازات در آمریکا بیان کرد.گر چه از سالهای دور افراد را به واسطه اعمال خلاف عرف و قانون از امتیازاتی محروم می کردند امّا با این حال در سال 1964بود که قانون حقوق اجتماعی آمریکا[165] به تصویب رسید و از آن پس مواردی قانوناً به عنوان حقوق اجتماعی نامیده شدند پس، بعد از آن بود که کم کم قوانینی در ایالات و سپس قوانین فدرال شکل گرفتند و افرادی را از حوزه حقوق اجتماعی مسلّمشان به طور دائم و یا برای مدّتی مشخّص بی بهره ساختند. هر چه به زمان حال نزدیکتر می شویم تعداد قوانین بیشتری در این زمینه به تصویب رسیده است. قوانینی که همگی پراکنده اند و هنوز به شکل واحد و مشخّصی در نیامده اند.

بند سوّم : محرومیّت از حقوق اجتماعی در قوانین کنونی

در آمریکا به مجازات های محروم کننده از حقوق اجتماعی کمتر به عنوان یک جایگزین پرداخته شده است و معمولاً در کنار سایر مجازات ها و علی الخصوص زندان مورد استفاده قرار می گیرد. در واقع محرومیّت از حقوق اجتماعی به عنوان نتیجه موازی با محکومیّت ، عموماً درکنار مجازات اصلی یعنی حبس، جزای نقدی و… مورد حکم قرار می گیرد. این محکومیّت ها ممکن است همزمان با اتمام زمان محکومیّت فرد خاتمه پیدا کنند امّا در موارد زیادی هم ممکن است که تا مدّت ها پس از خاتمه یافتن مجازات همچنان ادامه داشته باشد و حتّی فرد را برای زمانی طولانی از حقوقش دور نگه دارد.[166]

بند چهارم : انواع محرومیّت از حقوق اجتماعی

مجازات محرومیّت از حقوق اجتماعی در قوانین فدرال به اشکال متعددّی وجود دارد که بیان تمامی آنها از حوصله این پایان نامه خارج است. امّا آنچه که اکثر موارد بدان ها حکم داده می شود و از اهمیّت بیشتری برخوردارند به اختصار عبارت اند از : الف)محرومیّت از حق رأی دادن[167] : یکی از اصلی ترین و پر استفاده ترین نوع محرومیّت از حقوق در آمریکا ممنوعیّت فرد در شرکت در انتخابات است. تمام قوانین فدرال و ایالات در موارد بسیاری امکان شرکت فرد در در رأی گیری را در زمانی که در زندان است ممنوع کرده است. مدّت زمان این محرومیّت می تواند برای چند سال و یا مادام العمر باشد. [168] ب)محرومیّت از حضور در هیئت منصفه [169]: به موجب قانون فدرال[170] و قوانین ایالات مختلف   (سی ویک ایالت) کسی که به موجب جنایتی محکوم گردد  از حق خدمت به عنوان فردی از هیئت منصفه محروم می گردد. مدّت زمان محرومیّت با توجّه به نوع جرم می تواند کاملاً متفاوت باشد.این روش در مقایسه با قبلی کمتر مورد استفاده قرار می گیرد.[171] پ)محرومیّت از حق مالکیت و استفاده از اسلحه گرم: [172] این شکل از مجازات ، در اکثر ایالات و در قانون فدرال[173] دیده می شود. در آمریکا قانوناً ، همواره باید قبل از فروش اسلحه به شخصی در مورد پیشینه او تحقیق شود و اگر دارای سوء سابقه در جرایم خاصّی باشد از فروش اسلحه به وی خودداری می شود. طبق قانون فدرال این محرومیّت مختصّ جرایم تا درجه سه و ده سال حبس به بالا است. این مجازات در جرایمی همچون جرایم خشونت بار ، سرقت ، جرایم علیه امنیّت و… مورد حکم واقع می گردد.[174] ت)استخدام در مشاغل خاص :[175] بعضی از مشاغل به سبب اهمیّت و تأثیر گذاری خاصی که دارند نمی توانند توسط هر کسی در اختیار گرفته شوند.از این رو قانون آمریکا طی مواد مختلف افرادی را از حق داشتن مشاغلی به طور کلّی یا برای مدّت زمان مشخّص محروم می نماید.برای مثال در رابطه با شخصی که مرتکب جرم خیانت به کشور می شود ،اعلام می دارد که این فرد حق خدمت در هیچ یک از مشاغل دولتی را نخواهد داشت.[176] همچنین در مواردی چون تحریک نیروهای نظامی که منجر به ترک وفاداری آنان گردد[177] و یا موجبات یک شورش را فراهم نماید[178] برای مدّت پنج سال از این حق محروم می گردد. در رابطه با بسیاری از سازمانها نیز این محرومیّت برای افرادی که مرتکب جرایم خاصی شده اند ، وجود دارد. ث)دریافت نشان تجاری مواد غذایی: گاهی مجرمین از ایجاد و مالکیّت یک نشان تجاری مواد غذایی یا گاهی هر نوع فعّالیّتی در زمینه مواد غذایی منع می شوند. این مجازات بیشتر نسبت به مجرمین مواد مخدر اعمال می گردد و در بیشتر موارد نیز این محرومیّت به شکل همیشگی و مادام العمر خواهد بود.[179] ج)راندن وسایل نقلیّه : ممکن است افرادی که در زمینه سوء استفاده از الکل و مواد مخدر سابقه داشته باشند از حق داشتن گواهی نامه و  راندن وسایل نقلیّه محروم گردند.[180]

بند پنجم : بازیابی مجدد حقوق[181]

گرچه مواردی از محرومیّت ها به صورت مادام العمر هستند و برای همیشه از فرد سلب شده اند امّا در اکثر موارد تنها برای مدّت زمانی مشخّص فرد حق بهره مندی از آنان را ندارد. معمولاً زمانی که بعد از آن فرد حقوقی را که از آن محروم گشته است دوباره می تواند به دست آورد در متن قانونی که آن را منع کرده است به راحتی می توان دید مانند مورد محرومیّت از هیئت منصفه یا حق رأی دادن که تعیین شده که یا برای همیشه وضع بدین منوال است یا تا پایان حبس یا… . . امّا در آمریکا اداره ای به نام « اداره وکیل عفو»[182]وجود دارد که به واسطه آن رئیس جمهور می تواند محرومیّت های اعمال شده بر افراد را رفع نماید و یا حدأقل مدّت زمان آن را کاهش دهد.[183]

گفتار سوّم : ارزیابی مجازات محرومیّت از حقوق اجتماعی

اگر بخواهیم به مجازات محرومیّت از حقوق اجتماعی به عنوان یک مجازات مستقل و یک جایگزین حبس بنگریم و آن را بر روی مجرمین کم خطر اعمال کنیم در ابتدا باید به نقد و ارزیابی ویژگی های مثبت و منفی آن بپردازیم و آگاهانه و با دید باز اقدام کنیم. در نقد این مجازات می توان گفت :

بند اوّل : نتایج مثبت مجازات محرومیّت از حقوق اجتماعی