گفتار اول- مبانی و کارکردهای فرهنگی -اجتماعی

ایجاد صندوق های سرمایه گذاری از حیث فرهنگی–اجتماعی بیشتر ناظر به کارکردهایی است که این نهاد مالی در ارتقاء فرهنگ تعاون ومشارکت جمعی ،مسئولیت پذیری وافزایش سرمایه اجتماعی و به تبع کاهش آسیب های اجتماعی ایفاء می کند. بی شک تبیین این کارکردهای خود می تواند مبنای تاسیس وتوسعه چنین نهادهای مالی را تقویت کند.

بند اول) کاهش فقر و ارتقاء سطح رفاه و امنیت اجتماعی

پدیده فقر در جامعه که می تواند اسباب بروز بسیاری از انحرافات و آسیب های اجتماعی را فراهم کندو محیط جامعه را ناایمن سازد معمولاً حاصل عدم اشتغال مناسب و کمبود درآمد و یا عدم پس انداز و مدیریت ناکارآمد منابع مالی است.(پیران، 1384: 71) حال آنکه بازار سرمایه با بهره گرفتن از ابزارها و نهادهای مالی سرمایه گذاری متعدد خود به ویژه صندوق های سرمایه گذاری از یکسو با جذب و تجهیز سرمایه های سرگردان و حتی منابع خرد مالی شهروندان و هدایت آن به سوی شرکتها و بنگاههای مالی سرمایه پذیر زمینه ارزش افزوده این منابع را برای صاحبانشان فراهم می کند و از سوی دیگر با تزریق این منابع به چرخه تولید و خدمات کشور، زمینه توسعه اشتغال و تولید افزونتری را فراهم می سازد که به طبع می تواند در سطح کلان کاهش فقر و ارتقاء سطح رفاه و امنیت اجتماعی بیانجامد. بنابراین بازار سرمایه در کارویژه اصلی خود که تأمین مالی طرح های بزرگ سرمایه گذاری است ضمن بکارگیری سرمایه های خرد شهروندان، در این طرح ها که معمولاً از مزیت های نسبی سرمایه گذاری و سود آوری مناسبی برخوردار هستند و در شرایط غیر بازار سرمایه امکان سرمایه گذاری اقشار ضعیف و متوسط در آنها فراهم نیست ملجاء سرمایه گذاری و خلق ارزش های مالی افزونتری برای کمک به معیشت آنها فراهم می کند و از سوی دیگر با تجمیع این منابع خرد، و تأمین مالی، اسباب اشتغال و کاهش سطح بیکاری اعضای خانواده ها را فراهم ساخته و بدین واسطه از بروز بسیاری از معضلات اجتماعی در خانواده ها جلوگیری بعمل می آورد. بدیهی است هر چه بر میزان مشارکت خانواده ها در بازار سرمایه افزوده شود و طرحهای مولد و سودآور اقتصادی با مشارکت عمومی به سرانجام برسد از تمرکز مجاری خلق ثروت در دست عده ای خاص نیز جلوگیری می شود و ساختار مالکیتی جامعه و توزیع عادلانه ثروت در جهت کاهش فاصله طبقاتی شکل می گیرد. این رهاورد منطقی یک بازار سرمایه کاراست که در کاهش فقر، ناامنی و آسیب های اجتماعی تأثیر بسزایی دارد و به رفاه و امنیت و سلامت اجتماعی می انجامد.(جعفری ندوشن،1393: 48)

بند دوم) افزایش سواد مالی وپیشگیری از آسیب های اجتماعی

سواد مالی[75] توسط بنیاد مالی تحقیق در آموزش انگلستان به شرح ذیل تعریف شده است: توانایی قضاوت آگاهانه و تصمیم گیری مؤثر در استفاده از منابع پولی و مدیریت آن.(Nector and Stradling, 1992:8) پس از طرح این موضوع، مبحث سواد مالی مبدل به یک موضوع بسیار مهم تحقیقاتی شد، بطوریکه ابتدا در کشورهای انگلستان و امریکا و متعاقب آن در سایر کشورها از جمله استرالیا، هلند، ایتالیا، مالزی و. .. مورد توجه پژوهشگران قرار گرفت. درتأیید این مدعا به تعداد زیادی از مطالعات در این حوزه و اجرای برنامه های آموزشی متعدد در راستای ارتقاء سواد مالی در کشورهای مختلف به ویژه آمریکا می توان اشاره داشت. به نحوی که تقریباً اغلب ایالت های این کشور سر فصل مصوب سواد مالی داشته و علاوه بر آن مجمعی به نام جامپ استارت[76] در آمریکا وظیفه توسعه و بهبود سواد مالی را به عهده گرفته و هر 2 سال یکبار نسبت به انجام آزمون ادواری سواد مالی و گزارش نتایج آن اقدام می نماید. در انگلستان نیز مفاهیم مالیه شخصی[77] به عنوان بخشی از برنامه آموزشی ملی دیده شده است و در استانداردهای آموزش ملی وارد شده است.(Peng and cravener, 2007: 2007) مفاهیم مرتبط با سواد مالی ، تحت عنوان مالیه شخصی نیز مطرح می گردد. مالیه شخصی تحت عنوان مطالعه منابع با اهمیت در دستیابی شخص و خانوار به موفقیت مالی تعریف می گردد. در حوزه مالیه شخصی این موضوع که افراد چگونه منابع مالی خود را خرج ، پس انداز، محافظت و سرمایه گذاری می نمایند مطرح می شود. عموماً مهمترین موضوعات در مالیه شخصی شامل مدیریت مالیات، بودجه ریزی، مدیریت نقدینگی، استفاده از کارتهای اعتباری، استقراض، مخارج با اهمیت، مدیریت ریسک، سرمایه گذاری ها، طرح های بازنشستگی و طرح خرید مسکن و املاک می باشد سواد مالی بسیار مهم است بطوریکه کسب مهارت هایی که مصرف کننده را برای بقاء در جامعه مدرن و مقاومت در برابر تنوع و پیچیدگی محصولات و خدمات مالی موجود توانا می سازد ضروری شده است. می توان چنین بیان نمود که داشتن مهارت های مالی در دهه اخیر مهم تر شده است، زیرا با وجود بازارهای مالی پیچیده و رقابت شدید بین مؤسسات اعتباری برای بدست آوردن سهم از، تأمین اعتبار آسان تر شده و افزایش امکان دسترسی به وام های مختلف و سایر طرق پرداخت منجر به افزایش پرداخت برای مصرف و رشد سریع سطح بدهی افراد و خانواده ها شده است. بدین لحاظ داشتن سواد مالی یک مبنای ضروری برای پیشگیری و حل مسائل مالی است و به نوبه خود برای داشتن زندگی موفقیت آمیز، سالم و شاد حیاتی است. (یعقوب نژاد و همکاران،1390: 11) موضوع سواد مالی و لزوم بررسی آن بدین لحاظ با اهمیت است که عدم کفایت سواد مالی، زندگی افراد، خانواده، دوستان و شرکای تجاری آنها را به سبب اتخاذ تصمیمات نامناسب مالی تحت الشعاع قرار می دهد و این امر اثرات نامناسب بر جامعه داشته و حتی سبب کاهش ثروت ملی و در نهایت کاهش سطح رفاه اجتماعی در جامعه می گردد. رفاه اجتماعی درجه کفایت یا امنیت اقتصادی افراد و خانوارهاست. به عبارت بهتر رفاه اجتماعی سطح مورد نظر برای محافظت افراد در مواجهه با مسائل روزمره زندگی نظیر از دست دادن شغل، بیماری، ورشکستگی، فقر و نیازمندی در سنین کهنسالی است نتایج پژوهشهای مختلف نشان می دهد که مسائل و مشکلات مالی و فشارهای اقتصادی که طبعاً بخشی از آن ناشی از ناکافی بودن سواد مالی افراد است می تواند با ناهنجاری های ذیل رابطه داشته باشد:

• خصومت های خانوادگی
• رفتارهای تند و خشن والدین
• کاهش توان جوانان برای مقابله با مشکلات و مسائل روزمره زندگی
• افزایش رفتارهای نابهنجار در سطح جامعه
• اعتیاد به مشروبات الکلی
• بروز رفتارهای شرارت آمیز

سواد مالی و درک مفاهیم آن برای دانشجویان نیز اهمیت ویژه دارد زیرا تصمیمات مالی اتخاذ شده توسط آنها در دوره دانشجویی تأثیر با اهمیتی بر وضعیت مالی آنها پس از فارغ التحصیلی از دانشگاه دارد. علاوه بر این موقعیت مالی آنها در دانشگاه می تواند عملکرد دانشگاهی آنها را تحت تأثیر قرار دهد. در پژوهشی که لایونز در این زمینه انجام داده است یک سوم دانشجویان اعلام کردند که وضعیت مالی آنها بر توانایی آنها برای تکمیل دوره دانشگاهی اثر داشته است بادوارسون و واکر نیز در پژوهشی با کنترل عوامل متعددی که عملکرد دانشجویان را تحت تأثیر قرار می دهد دریافتند دانشجویانی که حداقل مبلغی را برای پوشش هزینه های شهریه و. .. از والدین خود دریافت می کنند نسبت به دانشجویانی که استقلال مالی دارند بیشتر دچار شکست شده یا در ترم های تحصیلی خود مشروط می شوند و در کل معدل کمتری دارند.(جعفری ندوشن،1390: 24)

بندسوم) آموزش مهارتهای زندگی و تقویت انسجام خانواده

در هر جامعه ایی، خانواده از حیث کمی و کیفی می تواند کانون اصلی آموزش مفاهیم بنیادین کار و تلاش، پس انداز و سرمایه گذاری و ارزش آفرینی مالی و اقتصادی باشد. وقتی والدین همچون الگویی پر تلاش و مؤثر در کار و تولید و سرمایه گذاری مولد در سطح جامعه ظاهر می شوند آثار مثبت این رویکرد اجتماعی، فرزندان را با حسن اعتماد به والدین خود به ادامه راه آنها و حتی دستیابی به فضاهای جدیدتری تشویق می کند. نظر به اینکه حضور در بازار سرمایه مستلزم پیگیری اخبار و اطلاعات اقتصادی و اجتماعی و همچنین بحث و تحلیل بسیاری از عوامل مؤثر در نوسانات بازار است. رواج چنین مباحثاتی در سطح خانواده، فضای ذهنی اعضای آن خانواده را نسبت به تشریح ابعاد مختلف فعالیت های اقتصادی آماده ساخته و آنها را در خلق ایده های نو و استقلال اقتصادی و کسب موفقیت مالی یاری می دهد. بدین واسطه خانواده به عنوان انتقال دهنده بسیاری از آیین ها و رفتارهای اجتماعی می تواند نقش ثمر بخش خود را جهت آشنایی با مفاهیمی نظیر «توفیق طلبی»، «استقلال طلبی» و «خطر پذیری» در عرصه فعالیت اقتصادی و همسازی با واقعیت های اقتصادی در جامعه به اعضای خود ارزانی دارد. (باقری،1383: 45) رشد و توسعه دائمی بازار سرمایه و وابستگی جدی آن به آخرین تغییرات اقتصادی – اجتماعی و پیشرفتهای تکنولوژی. .. ضمن ارتقاء اطلاعات و دانش عمومی اعضای خانواده متناسب با شرایط و اوضاع و احوال روز، باعث می گردد تا فرزندان با بهره گرفتن از رهنمود های والدین و سایر افراد خانواده، دائماً خود را با نظم اجتماعی نوین هماهنگ سازند به شکلی که بتوانند بر فراز خواسته ها و آرزوهای ذهنی خود، منطبق با تحولات حرکت کنند و والدین نیز با شناخت روشن تری از توانایی آنها در هدایتشان به مبادی شغلی مناسب با توانایی و استعدادهای آنها نقش مؤثرتری ایفاء کنند. این روابط مبتنی بر آموزش مهارتهای زندگی، تجارب اقتصادی و تعامل گروهی موجب انسجام و همبستگی نهاد خانواده و تضمین همکاری و معاضدت های مستمر آنها گردیده و نهاد خانواده را در جامعه تقویت می کند. (آنتوان سیمونویچ، 1369، 57)

بندچهارم) افزایش مشارکت اجتماعی، اقتصادی وسیاسی زنان