• اثر فنی که جنبه ابداع و ابتکار داشته باشد.
• هر گونه اثر مبتکرانه دیگر که از ترکیب چند اثر از اثرهای نامبرده در این فصل پدید آمده باشد.

  برابر ماده‌ی 22 این قانون: «حقوق مادی پدیدآورنده موقعی از حمایت این قانون برخوردار خواهد بود که اثر مزبور برای نخستین بار در ایران چاپ یا پخش یا نشر یا اجراء شده باشد و قبلاً در هیچ کشوری چاپ یا نشر یا پخش یا اجرا نشده باشد.» در واقع از آنجا که حمایت از حقوق مادی را مشروط نموده است چنین استنباط می‌گردد که حقوق معنوی در هر صورت مورد حمایت هستند. قانونگذار در این قانون، نقض حقوق پدیدآورنده آثار فوق که شامل حق نشر، پخش، عرضه و اجرای اثر و بهره‌برداری از آن می‌باشد را جرم‌انگاری نموده است، و برای آن‌ها مجازات حبس پیش‌بینی کرده است. در این فصل جرایم ناشی از نقض حقوق مالکیت ادبی و هنری که در قانون حمایت از حقوق مؤلفان، مصنفان و هنرمندان مصوب11/10/1348  آمده است را بررسی می‌کنیم و به مجازات‌های مقرر برای آن‌ها اشاره می‌کنیم.  

مبحث نخست: نشر یا پخش یا عرضه اثر دیگری بدون اجازه صاحب حق

انتشار یک اثر از مهم‌ترین راه‌های دسترسی جامعه به آن و نیل قانون به هدف حمایتی خود از پدیدآورنده و بالاخره راه معمول تحصیل درآمد برای پدیدآورنده است.[76] حق نشر یا توزیع کتاب مبتنی بر عقد قراردادی است که میان مؤلف و ناشر و توزیع کننده امضاء می‌شود،  بر افراد طرف قرارداد واجب است که به مضمون قرارداد که مبتنی بر تعداد نسخه‌های چاپ شده و مدت زمان معین اعتبار قرارداد است عمل کنند، چرا که خداوند فرمان به وفای به عقد داده است که: «ای کسانی که ایمان آورده‌اید به عقود وفا کنید» بنابراین نقض بندهای قرارداد شرعاً حرام است و برای مؤلف جایز نیست که در طی مدت زمان معین قرارداد، حق چاپ کتاب یا توزیع آن را به ناشر یا پخش کننده‌ی دیگری بدهد. از سوی دیگر ناشر نیز مکلف است به هنگام نشر و پخش یا عرضه اثر در صفحه کتاب و یا هر اثر دیگر از نام پدیدآورنده استفاده کرده و از انتشار اثر بدون ذکر نام پدیدآورنده یا ذکر نامی مجهول خودداری کند. شکی نیست که نسخه‌های چاپ شده اثر، پس از چاپ، ملک ناشر است، او است که صاحب ورقه است و نیز او است که عوض مالی حق چاپ را به مؤلف داده و هزینه‌های چاپ را پرداخته است، حق ناشر است که با هر پخش‌کننده‌ای که بخواهد قرارداد پخش آثار چاپ شده را امضاء کند. در اینجا قرارداد مذکور به گونه عقد امانت خواهد بود. یعنی به موجب این قرارداد ناشر به پخش‌کننده اجازه خواهد داد تا اثر را در برابر مزدی معین پخش کند. یا این قرارداد به گونه‌ای عقد بیع خواهد بود که به موجب آن پخش‌کننده، همه نسخه‌های اثر را از ناشر خواهد خرید و از آن پس فروش و توزیع اثر بر عهده‌ی پخش‌کننده خواهد بود. زیرا حالا مالک نسخه‌های اثر او می‌باشد. به این ترتیب پخش‌کننده یا عرضه‌کننده نیز مسئول است که وفق مقررات به هنگام پخش یا عرضه اثر، ذکر نام پدیدآورنده را به صورتی مشخص و فاقد ابهام مد نظر داشته باشد. با این مقدمه به بررسی ارکان جرم می‌پردازیم.

گفتار نخست: بررسی ارکان جرم

به موجب ماده‌ی 23 قانون حمایت از حقوق مؤلفان مصنفان و هنرمندان مصوب11/10/1348: «هر کس تمام یا قسمتی از اثر دیگری را که مورد حمایت این قانون است، بنام خود یا بنام پدیدآورنده بدون اجازه او یا عالما عامداً بنام شخص دیگری غیر از پدیدآورنده نشر یا پخش یا عرضه کند به حبس تأدیبی از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد.» این ماده عنصر قانونی جرم نشر یا پخش یا عرضه آثار متعلق به پدیدآورنده را در حقوق ایران تشکیل می‌دهد. چنانکه ملاحظه می‌شود قانونگذار در صدر این ماده از واژه عام “هر کس” استفاده نموده است که بدین ترتیب کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی چه بطور مفرد یا جمع می‌توانند به عنوان فاعل این جرم مطرح باشند و در صورت ارتکاب، مورد پیگرد واقع گردند. در جرم نشر و پخش یا عرضه اثر دیگری ضروری است شخص از طریق فعل مثبت اقدامات مجرمانه را انجام دهد. بنابراین کافی است شخصی اعم از حقیقی یا حقوقی مبادرت به انتشار بدون مجوز اثر دیگری نماید. بدیهی است برابر ماده‌ی 23 قانون حمایت از حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان مصوب11/10/1348 ، «انتشار اثر دیگری به نام خود یا پدیدآورنده یا شخصی دیگر در حالتی مورد حکم واقع شده است که بدون اجازه پدیدآورنده اثر باشد.» عمل نشر و پخش یا عرضه عمدی اثر به نام شخص دیگری غیر از پدیدآورنده ممکن است در حالات مختلف از جمله در این دو مورد اتفاق بیفتد، گاهی پدیدآورنده شخص بسیار مشهور و معروفی است که مرتکب با این عمل عمدتاً به دنبال محروم کردن پدیدآورنده مشهور از منابع مادی حاصل از فروش اثر است و در مورد دوم، هدف مرتکب استفاده از نام پدیدآورنده مشهور جهت نیل به منافع مادی است. به عنوان مثال رمانی را که متعلق به یک نویسنده‌ی معمولی است با اسم نویسنده‌ی بزرگ منتشر نموده و از این راه مبادرت به کسب شهرت و منافع مادی فراوان می کند. با توجه به واژه‌ی (عالماً، عامداً) جرم مورد نظر عمدی است و مرتکب باید علم به موضوع داشته باشد و بداند اثر متعلق به دیگری است. این جرم صرفاً با سوءنیت عام که همان عمد