مقدمه‏

در فصل سوم، روش کلی تحقیق، تعریف جامعه آماری، نحوه تعیین حجم نمونه و روش نمونه‌گیری، روش‌ها و ابزار گردآوری داده‌ها و نهایتاً روش‌ها و ابزار تجزیه‌وتحلیل داده‌ها موردبحث قرار گرفت. در این فصل داده‌های موردنیازی که جهت آزمون فرضیه‌های تحقیق جمع‌آوری‌شده، به‌عنوان منبعی برای تجزیه‌وتحلیل استفاده شده است. برای تجزیه‌وتحلیل اطلاعات گردآوری‌شده از روش­های توصیفی و استقرایی آزمون فرضیه استفاده شده است.ساختار کلی فصل حاضر بر مبنای توصیف نمونه آماری، توصیف یافته‌ها، تحلیل پیش‌فرض‌ها، تحلیل روابط بین متغیرها و نهایتاً تعمیم‌یافته‌ها از نمونه تصادفی به جامعه آماری تنظیم‌شده است. پیش‌فرض‌های مورد ارزیابی به‌تبع تحقیقات مرتبط یا مشابه، بر مبنای استفاده از رگرسیون خطی مرکب به‌منظور تعیین رابطه بین متغیرها موردبررسی قرارگرفته‌اند. در این تحقیق به‌منظور داده‌پردازی اولیه از نرم‌افزار اکسل و در راستای توصیف یا تحلیل یافته‌ها از نرم‌افزارهای آماریSPSS  وEVIEWS  بهره گرفته شده است. در این فصل ابتدا جدول آمار توصیفی متغیرهای تحقیق ارائه گردیده و پس‌ازآن آزمون فرضیات تحقیق ارائه گردیده است.

توصیف جامعه آماری

جامعه آماری مربوط به این تحقیق شامل شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار بوده است که شرایط زیر را دارا باشند: 1) سهام شرکت از سال 88 تا 92 در بورس اوراق بهادار تهران معامله‌شده باشد. 2) نماد معاملاتی شرکت به تابلوی غیررسمی منتقل نشده باشد. 3) نماد معاملاتی شرکت فعال و برای حداقل یک‌بار در سال معامله‌شده باشد. 4) سال مالی شرکت به پایان اسفندماه ختم شود و در دوره موردمطالعه تغییر سال مالی نداده باشد. 5) اطلاعات مالی شرکت در دوره موردمطالعه در دسترس باشد.

قبل از خرید و فروش اوراق بهادار (سهام)، نام سهامدار باید در «سامانه معاملاتی بورس اوراق بهادار» ثبت شود. برای ثبت نام سهامدار در سامانه، سهامدار باید به یکی از دفاتر کارگزاری مراجعه کند و کد معاملاتی دریافت کند. کد معاملاتی شناسه‌ای 8 حرفی است که براساس مشخصات و اطلاعات فردی سرمایه‌گذار و به صورت ترکیبی از حرف (سه حرف اول فامیل) و عدد (یک عدد 5 رقمی) تعیین می‌شود. کد معاملاتی منحصر به فرد و هر سرمایه‌گذار دارای یک کد معاملاتی مخصوص به خود است. کد معاملاتی توسط کارگزار دریافت می‌شود. این کد فقط یک بار برای دادوستد در سامانه معاملاتی بورس اوراق بهادار تهران ثبت می‌شود و قابلیت استفاده در تمام دفاتر کارگزاری متعلق به بورس اوراق بهادار تهران یا فرابورس ایران را دارد. خرید و فروش سهام توسط کارگزار در سامانه‌ی معاملاتی بنام «پم» انجام می‌شود. سامانه معاملاتی تحت مدیریت فناوری بورس تهران قرار دارد. عملیات مربوط به نگهداری اطلاعات سهام و نقل و انتقال سهام سهامداران توسط شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه انجام می‌شود. عملیات خرید و فروش توسط شرکت‌های کارگزاری مستقر در تهران یا شعبه آنها در شهرستان‌ها صورت می‌گیرد و دادوستد اوراق بهادار انجام می‌پذیرد. سفارش خرید یا فروش سهام توسط کارگذار وارد سامانه‌ی معاملاتی کامپیوتری می‌شود. براساس اولویت قیمت، سفارش خرید با بیشترین قیمت پیشنهادی در ابتدای صف خرید و سفارش فروش با کمترین قیمت پیشنهادی در ابتدای صف فروش قرار دارد. در صورتی که قیمت‌های پیشنهادی یکسان باشند، بر اساس اولویت زمان سفارشی که زودتر وارد سامانه‌ی معاملاتی شده دارای اولویت است و در ابتدای صف قرار می‌گیرد. کارگزاران از ساعت 8:30 تا 18 می‌توانند دستورات خرید و فروش را وارد سیستم کنند و یا آنها را تغییر دهند یا حذف کنند. هر دستور خرید و فروش دارای مشخصه‌ی زمانی «باز» و یا «روز» است. اگر مشخصه را «روز» وارد کند، دستور نسبت به آن روز اعتبار دارد و در مشخصه‌ی زمانی «باز» تا زمانی که کارگزار دستور را حذف نکند، دستور معتبر است. «اطلاعات مربوط به معاملات از جمله قیمت، ارزش و تعداد اوراق بهادار دادوستد شده از طریق تارنمای بورس تهران و همچنین نمایش‌گرهای موجود در تالار، به اطلاع سهامداران می‌رسد». پس از انجام معامله، اطلاعات انجام دادوستد برای تسویه به «شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار» و کارگزار خریدار یا فروشنده ارسال می‌شود. علاوه براین، با انجام معامله فعالیت‌های پشتیبانی و نهایی معامله نیز انجام می‌شود که از آن جمله صدور اعلامیه‌های خرید و فروش و صدور گواهینامه نقل و انتقال سهام است. در اعلامیه خرید و فروش، اطلاعات مربوط به معامله سهام یک مشتری نشان داده می‌شود. این اعلامیه‌ها در سه نسخه تهیه می‌شوند. یک نسخه برای خریدار سهام، یک نسخه برای فروشنده سهام و یک نسخه برای شرکتی که سهام آن معامله شده است. اطلاعات این اعلامیه شامل کد شرکت (هر شرکت دارای نماد خاصی است که حاوی چند حرف است؛ اولین حرف، نماد صنعت یا گروهی که شرکت در قالب آن فعالیت می‌کند و سایر حروف تلخیصی از نام شرکت است)، تاریخ انجام معامله، مشخصات شناسنامه‌ای مشتری (به همراه کد معاملاتی او) و مشخصات معامله (اطلاعات مالی مربوط به معامله‌ی مشتری که شامل تعداد، نرخ معامله‌ی هر سهم، کل مبلغ معامله و کل وجوه قابل پرداخت خریدار و یا قابل دریافت فروشنده). در صورتی که بجای سهم، حق تقدم آن معامله شود، حرف «ح» که نشان دهنده‌ی حق تقدم است در آخر نماد شرکت (کد شرکت) می‌آید. علاوه بر اعلامیه، سیستم، گواهینامه موقت سهام جدید نیز صادر می‌کند و در اختیار خریداران و یا فروشندگانی که بخشی از سهام خود را فروخته‌اند قرار می‌دهد. در واقع برای فروشندگان، گواهینامه جدیدی برابر باقیمانده سهام این افراد صادر می‌شود. این گواهینامه قابلیت نقل و انتقال دارد و چهار روز کاری، پس از روز انجام معامله صادر می‌گردد و تا قبل از صدور آن شخص نمی‌تواند سهم خود را مجددا بفروشد. ساعات انجام دادوستد معاملات اوراق بهادار در بورس تهران از شنبه تا چهارشنبه هر هفته از ساعت 9 تا 12 و در یک نشست معاملاتی و از طریق تالار معاملات در تهران و شهرستان‌ها انجام می‌شود. معاملات اوراق بهادار فقط از طریق سامانه معاملات بورس قابل انجام است و دارندگان اوراق بهادار نمی‌توانند خارج از سامانه معاملاتی اقدام به خرید و فروش اوراق بهادار کنند. با انجام معامله، تسویه حساب انجام می‌گیرد که آخرین مرحله از انجام معامله می‌باشد. زمان تسویه حساب بر حسب این که مشتری، خریدار باشد یا فروشنده متفاوت است. در حالتی که خریدار باشد، بعد از صدور اعلامیه‌ی خرید و روشن شدن وضعیت حساب مشتری در کارگزاری، تسویه انجام می‌شود. در حالتی که مشتری، فروشنده باشد، تسویه حساب چهار روز کاری بعد صورت می‌گیرد.

….». در ادامه، در بند «د» این ماده، فاصله­ی زنبورستان از «مراکز تولید ملکه» و «ایستگاه­های پرورش و اصلاح نژاد ملکه» را، به علت اهمیت و تضمین سلامت ملکه­های تولید شده، به صورت جدا و متفاوت تعیین کرده و این فواصل را افزایش داده است: «… د) زنبورداران مهاجر ملزم می­باشند که در زمان پرورش ملکه حداقل، فاصله­ی 3 کیلومتر از مراکز تولید ملکه، و 5 کیلومتر، از ایستگاه­های پرورش و اصلاح نژاد ملکه را، رعایت نمایند.». در تبصره­های 1 و 2 همین ماده قانونی، قانون­گذار به سوءاستفاده­های احتمالیِ زنبورداران اشاره کرده و ممنوعیت از انجام آن­ها را اعلام داشته است: «تبصره 1: زنبورداران مجاز نیستند به منظور اشغال منطقه واستقرار در محدوده­ بیش­تری از مکان تعیین شده، کلنی­های خود را به بنه­های کوچک­تر تقسیم کنند؛ مگر کسانی که بیش از 500 کلنی داشته باشند، که در این صورت مازاد بر این تعداد را می­توانند با رعایت فواصل تعیین شده در محل­های دیگر مستقر نمایند. تبصره 2: قرار دادن کندوهای خالی در منطقه حقی را برای زنبوردار ایجاد نمی­نماید.». در تبصره­ی 3، انعطاف­پذیریِ این ماده را می­بینیم که در شرایط متفاوت ممکن است این فواصل، به صلاحدید مقام مربوطه تغییر پیدا کند: «فواصل اعلام شده در ماده­ی 8[30]، باتوجه به موقعیت جغرافیایی و اقلیمی هر منطقه، رعایت حداقل مشخص شده توسط معاونت بهبود تولیدات دامی استان قابل افزایش است.». 2) فاصله­ی زنبورستان­ها از دیگر بهره­بردارانِ محیط زیست در برخی مناطق، به علت پوشش گیاهی مناسب و متراکم، بهره­وری­های دیگری صورت گیرد که از نمونه­ی آن می­توان استفاده­ی دامداران برای چرای دام­های خود، نام بردو یا اشخاص حقوقیِ خصوصی که امتیاز بهره ­برداری از جنگل را به دست می­آورند نیز می ­تواند مثال مناسبی باشد؛ که قانون­گذار در ماده­ی 6 این قانون، حقوق دامداران وبهره برداران قانونی، و متعاقبا حقوق زنبورداران مهاجر را مورد حمایت خود قرار داده: « در مراتع و جنگل­ها و صحراهای شهد خیز کشور می­بایست استقرار کندوها با رعایت حقوق دامداران وبهره برداران قانونی صورت پذیرفته و افراد ( حقیقی و حقوقی) حق تعرض و جلوگیری از اسکان زنبورداران مهاجر را ندارند …..»، که ممکن است گروه اول در فعالیت­های خود، توسط زنبورداران، دچار محدودیت شوند و گروه دوم، جهت استقرار در زنبورستانِ مورد نظرِ خود، علاوه بر دیگر بهره­برداران و یا افرادِ بومیِ آن منطقه، توسطِ زنبوردارانِ بومی نیز مورد تعرض واقع شوند. 3) استقرار زنبورستان در باغات و مزارع کشاورزی تاثیر زنبورعسل در تسریع و افزایش گرده افشانی، تولیدِ محصولاتِ بیشتر و با کیفیت­تر را به دنبال دارد که این امر باعث می­شود، باغداران و زارعین کشاورزی، در زمان گرده­افشانی، کندوهایی را اجاره کنند و بابت این اجاره، مبلغ قابل توجهی به زنبوردار می­ دهند. متاسفانه در ایران، خلاف این رویه را می­بینیم که باغداران برای دور کردن زنبورهای مجاورِ خود حتی دست به تخریبِ آن­ها هم می­زنند و بر این باورند که زنبور، که شهد گیاهان را برداشت می­ کند، باعث کم محصولی می­شود!. قانون­گذار، بعد از سال­ها در قانون برنامه­ی کوچ، سعی بر این داشته است که این امر را نهادینه کند و استقرار یک زنبورستان در کنار باغات را بر طبق مقرراتِ پیش ­بینی شده، ساماندهی کند: «استقرار زنبورستان­ها در باغات و مزارع کشاورزی به منظور گرده­افشانی درجهت افزایش ارزش افزوده­ی محصولات زراعی و باغی، با رعایت مقررات ابلاغی ازسوی سازمان جهادکشاورزی استان محل زنبورستان، صورت خواهد پذیرفت.» (ماده7). 4) فاصله­ی زنبورستان از روستاها به طور کلی، استقرار زنبورستان در مجاورت محل مسکونی ممنوع می­باشد و علت آن هم، خاصیت زنبورعسل در گروهی حرکت کردن و نیش زدن است که موجب آزار ساکنین می­شود و با وجود زنبورعسل در مکانی، همواره هراس افراد را به دنبال دارد. به همین دلیل، ماده­ی 9 محل مسکونیِ روستایی را که قاعدتا در مناطق سرسبز و با پوشش گیاهی هستند را، به این ترتیب مورد حمایت خود قرار داده: «زنبورداران مهاجر حق استقرار زنبورستان خود تاشعاع 2000متری از روستاهائی[31] که دارای حداقل500 کلنی زنبور باشند را ندارند.».

ب) استقرار در مجاورت واحد صنعتی:

بر اساس ماده 2 ضوابط و معیارهای استقرار واحدها و فعالیت­های صنعتی و تولیدی[32]، تولیدات کشاورزی جزو صنایعی است که تا حدودی منبع آلایندگی دارند، از این­رو، بر اساس صدر ماده 3: «صنایع براساس شدت و ضعف ‌آلودگی و دیگر مسایل زیست‌محیطی در گروه­های ذکر شده در ماده (۲) این تصویب‌نامه در رده‌هایی با مشخصات زیر قرار می‌گیرند: ….». در این مصوبه، صنایع متفاوت، بر اساس میزانِ درصدِ آلایندگی، دسته بندی شده است[33] که واحد بسته بندیِ عسل، با شماره ردیف 1110 در رده­ی 1 (الف)، قرار گرفته است که با توجه به ماده 3 این مصوبه: «… واحدهای این رده مجاز می‌باشند تا در کاربری­های صنعتی، کارگاهی و یا تجاری داخل شهرها و روستاها یا مکان­های صنعتی مجاز خارج از محدوده­ مصوب شهری و روستایی استقرار یابند…»

گفتار دوم: پیشگیری از تخلفات ارتکابی در تولید و عرضه­ی محصول

علاوه بر امکان ارتکاب تخلفات گوناگون در زمینه­ پرورش زنبورعسل، به طور خاصه، در مورد محصولات زنبورعسل، بحث مفصل­تری وجود دارد که اهم آن عسل می­باشد؛ که ضمن لزوم رعایت استاندارد محصول تولید شده، جهت عرضه به مصرف ­کننده، می­بایست از ورود محصولات نامرغوب که سلامتی افراد جامعه را به شدت به مخاطره می­اندازد نیز، جلوگیری به عمل آید. لذا در این گفتار به دو مبحث ذکر شده می­پردازیم تا بسنجیم قانون­گذار، تا چه حدی به صورت افتراقی جرایم ارتکابی در این زمینه را مورد توجه خود و حمایت خود قرار داده است.

بند اول: رعایت استاندارد عسل

در ایران البته به این مشخصی، مقررات اطلاعات زنبورستان وجود ندارد و تنها در این حد که در دفترچه زنبورداری قید می­شود که زنبوردار مالک چند کندوی زنبور می­باشد. شیوه­ی آماری و اطلاعاتی، این دو نظام قضایی، در این موارد اجرایی، به طور یکسان نمی­باشد. همانطور که ملاحظه می­شود در آمریکا کوچکترین جزئیات ثبت می­شود اما در ایران کم­تر به این موارد پرداخته شده و یکی از دلایلی که  اموال زنبورداران در ایران، به راحتی به سرقت می­رود و زنبوردار چاره­ای جز سکوت ندارد، همین دلیل است. 4) برچسب زنی تجهیزات زنبورستان مشخص کردنِ تجهیزات زنبورستان که از عوامل پیش­گیرانه­ی سرقت کندوها یا تقلب می­باشد، موضوع مواد 131.061 الی 131.065 قانون تگزاس در این مورد است. تجهیزات و کندوهای زنبورستان باید به طور واضح و نازدودنی­ای توسط بازرس مارک بخورد که شامل نام و آدرس مالک یا علامت تجاری که بر اساس ماده 131.064به ثبت رسیده، باشد[26].

ب: گواهی­نامه سلامت

لزوم صدور گواهی­نامه سلامت زنبورستان جهت فروش آن و اظهارنامه­ی زنبوردار در تایید چگونگی پرورش زنبورعسل(Burger, 2003)، در قوانین ایالات بسیار به آن پرداخته شده است. بر اساس ماده­ی 131.023 قانون ایالت تگزاس، فروش ملکه، جمعیت زنبور، بچه زنبور، کندوی حاوی زنبور امکان ندارد، مگر با ارائه­ گواهینامه­ی صادره توسط بازرس مبنی بر تایید سلامت زنبورستان که از زمان بازرسی 12 ماه بیش­تر نگذشته باشد؛ یا ارائه­ اظهارنامه­ای که خودِ زنبوردار آن­را صادر می­ کند مبنی بر این­که زنبورستانش عاری از هرگونه بیماری است. در ایران گواهی سلامت از ملزومات انتقال زنبورستان از استانی به استان دیگر است که بر اساس قانون برنامه­ی کوچ می­بایست گواهی بهداشتی واحد زنبورداری، از شبکه­ی دامپزشکی شهرستان محل فعالیت.[27]… صادر شود.

ت: گواهی بازرسی

در ماده 131.043 قانون تگزاس، از کسب گواهی بازرسی صحبت کرده: «لزوم کسب گواهی بازرسی از بازرس توسط زنبوردار جهت تایید سلامت زنبورستان، تجهیزات، گرده­ی گل یا عسل. هم­چنین پرداخت حداقل دستمزد قید شده در گواهی­نامه را نیز متذکر شده. با یادآوریِ این نکته که، بازرسی مجدد، دستمزد مجدد را به همرا دارد. » (Burger, 2003)، اما مستقیما از موارد کاربرد آن در این ماده، چیزی نگفته. البته متعاقبا در مواد بعدی به موارد کاربرد آن برمی­خوریم که در فروش، انتقال، استفاده از دارو و … مورد استفاده قرار می­گیرد. در ایران، وجود بازرس جهت تایید سلامت زنبورستان­های یک منطقه، در مقررات مربوط به زنبورداری تعریف نشده است[28] و این فقدان در شرایطی است که بسیاری از زنبورداران، بصورت سنتی به امر زنبورداری مشغول هستند و نهایت آموزش و آگاهی آن­ها، به چند جلسه کلاس آموزشی جهاد کشاورزی محدود می­شود، که قریب به اتفاقِ آن­ها با هدف دریافت دفترچه­ی زنبورداری، جهت دریافت تسهیلات مالی و کالا حضور به هم می­رسانند. این مطلب کاملا واضح و مبرهن است که وجود بازرس قانونی جهت نظارت بر امور زنبورداری –از نحوه­ی استقرار زنبورستان و شیوه­ی خوراک دادن به زنبورها گرفته تا زمان و نحوه­ی عسل­گیری- از بروز بسیاری از تخلفات و انحرافات در شغل زنبورداری جلوگیری می­ کند و افراد می­توانند با اطمینان خاطر بیش­تری عسل را خریداری کنند. در واقع یک سیاست کنشی که در پیش­گیری از بسیاری از تخلفات و انحرافات نقش موثری را ایفا می­ کند، می ­تواند تعیین بازرس در چرخه­ی صنعت زنبورداری باشد؛ که متاسفانه این خلا در سیاست جنایی تقنینی ایران، عامل بروز و ارتکاب بسیاری ناهنجاری و تخلفات و بعضا جرایم، در این زمینه شده است.

ث) صدور مجوز صادرات و واردات

در دو حالت این امکان وجود دارد که زنبور مجبور به جابجاییِ کندوهای خود زمکانی به مکان دیگر شود که در واقع، زنبورستان جدیدی را جهت ادامه­ی فعالیت خود انتخاب می­ کند؛ یک مورد زمانی است که زنبورداری تعدادی کندوی جدید خریداری می­ کند و مورد دوم زمانی است که به جهت تغییر فصل و لزوم تغییر ییلاق به قشلاق، زنبوردار را ناگزیر به جابجایی می­ کند. فروش و یا تمهید مکان مناسب­تر برای استقرار زنبورستان، لزوم حمل و انتقال کندوها را به همراه دارد و اگر این انتقال از منطقه­ای به منطقه­ی جغرافیایی دیگر باشد، احتیاج به مجوز مخصوصی دارد که هر یک از دو کشور مورد بررسی، قوانین خاص خود را دارد. لزوم کسب مجوز جهت صادرات زنبورستان به خارج از ایالت یا به استان دیگری در همان ایالت، از اموری است که قوانین ایالتی به طور مفصل به آن پرداخته­اند. مگر افرادی که از 12 کندو کمتر دارند. هم­چنین جهت واردات کندو کسب مجوز لازم است با این تفاوت که استثنای مذکور برای صدور وجود ندارد[29] ( Burger, 2003). ماده­ی 043,131، بند (e) مقرر می­دارد که مقررات مربوط به صادرات، در مورد واردات اجرا نمی­ شود و استثنائاتی که در بخش صادرات وجود دارد، مشابهِ آن­ها در مورد واردات وجود ندارد. در ایران، به موجب ماده­ی 3 برنامه­ی کوچ و ضوابط استقرار زنبورستان­ها ، انتقال زنبورستان، که از استانی به استان دیگر صورت می­گیرد، طی مراحل اداری به ثبت می­رسد. در واقع طی 7 مرحله، به متقاضی مجوز انتقال زنبورستان، به مکان مورد درخواست داده می­شود. که طیِّ این 7 مرحله به این ترتیب است: « 1) زنبوردار درخواست کتبی خود به همراه گواهی بهداشتی واحد زنبورداری از شبکه دامپزشکی شهرستان محل فعالیت، مبنی بر سلامتِ واحدِ تولیدی را یک ماه قبل از مهاجرت برای صدور مجوز مهاجرت به مدیریت جهادکشاورزی شهرستان مبداء ارائه می نماید. تبصره: درمواقع اضطراری و بروز بحران، حداکثر درمدت یک هفته باید درخواست زنبوردار برای صدور مجوز مورد بررسی قرار گیرد. 2) مدیریت جهادکشاورزی شهرستان مبدأ، زنبوردارِ متقاضیِ مهاجرت را با تعیین مقصدِ مهاجرت، به معاونت بهبود تولیدات دامی استان، معرفی می­نماید. 3) معاونت بهبود تولیدات دامی استان مبدأ، زنبوردارِ متقاضیِ مهاجرت را باتعیین مقصد مهاجرت، به معاونت بهبود تولیدات دامی استان  مقصد، معرفی می نماید.