گفتار سوم : بزه دیدگی احتمالی سالمندان

یکی از یافته‌های بلا معارض در پیمایش بزه‌دیدگی این است که افراد 65 سال به بالا، گروه سنی هستند که کمترین میزان بزه دیدگی را به خود اختصاص داده اند. در ایالت متحده آمریکا در سال 1987، کاترین ویتیکر، داده‌های مربوط به پیمایش‌های ملی جرم را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار داد و به این نتیجه رسید که در سالهای 1980 تا 1985، سالمندان ( افراد 65 سال به بالا) پایین ترین نرخ بزه دیدگی را -در مقایسه با گروه سنتی 12 سال به بالا- به خود اختصاص می دهند. در پیمایش انجام شده در سال 1992 در کانادا بر اساس داده‌های به دست آمده از 13 سازمان پلیسی، مشخص شد که تنها 3 درصد از بزه دیدگان جرایم خشونت آمیز را اشخاص 65 سال به بالا تشکیل می دهند که در مقایسه با سال 1991 که سالمندان 16 درصد از بزه‌دیدگان جرایم خشونت آمیز بودند، کاهش قابل ملاحظه ای داشته است. تحقیق مشابهی حاکی از این امر است که در بین سال 1981 تا 1990 تنها 11 درصد از بزه دیدگان جرم آدم‌کشی را سالمندان تشکیل می‌دهند که این میزان به نسبت کل جمعیت آنان در کانادا، بسیار کم است. از داده‌های تحقیق میدانی صورت گرفته در کشور انگستان در سال 1998 نیز این گونه استنباط می‌شود که افراد سالمند لزوماً در بسیاری از موارد بزه دیدگی، در معرض خطر بیش‌تری قرار ندارند. در واقع در بسیاری از موارد، میزان خطر بزه دیدگی در میان سالمندان در مقایسه با جوانان، پایین‌تر است. نتایج تحقیق انجام شده نشان داد که احتمال بزه دیدگی ناشی از ورود غیر مجاز به منزل به قصد ارتکاب جرم در بین افراد 16 تا 24 سال در مقایسه با افراد بالای 65 سال، چهار برابر بیش‌تر است و در مورد بزه دیدگی ناشی از جرم سرقت وسایل نقلیه، این احتمال سه برابر بیش‌تر است. آمار‌های رسمی جرم که در انگستان تهیه شده و مبتنی بر وقایع مجرمانه ثبت شده توسط پلیس انگلستان می‌باشد، تصویر مشابهی را نشان می دهد؛ به این معنا که افراد بالای 65 سال تنها 2 درصد از بزه دیدگان جرم خشونت علیه اشخاص، 1 درصد از بزه دیدگان جرم تجاوز به عنف را به خود اختصاص می‌دهند. بسیاری از این تفاوت‌ها به دلیل عوامل مربوط به سبک زندگی آنها می‌باشد. افراد سال خورده بیش تر اوقات تمایل کمتری به خارج شدن از منزل خود دارند، بنابراین کمتر در معرض خطر جرم ورود غیر مجاز به منزل، جرایم خیابانی یا جرم سرقت اتومبیل می‌باشند. همچنین به احتمال کمتر در مکان‌های پر خطری مانند کافه‌ها، کلوپ‌ها حضور پیدا می‌کنند یا به احتمال کمتر مبادرت به رفتارهای مخاطره‌آمیز از قبیل نوشیدن افراطی مشروبات الکلی می‌کنند، که احتمال بزه دیدگی ناشی از آن، در جوانان بیش تر است. اگر چه نرخ بزه دیدگی در میان سالمندان نسبتاً پایین است، نوع بزه دیدگی آنها بی‌شباهت به سایر اقشار جامعه نمی‌باشد چنان که:

• احتمال بزه دیدگی مردان مسن در مقایسه با زنان مسن بیش‌تر است؛
• افراد مسن که تنها زندگی می‌کنند، نرخ بزه دیدگی بیش تری را به خود اختصاص می دهند؛
• افراد مسنی که در مناطق شهری سکونت دارند در مقایسه با همتایان خود که در مناطق اطراف شهر یا نواحی روستایی ساکن هستند، بزه دیدگی بیش تری را تجربه می‌کنند؛
• افراد مسن کم درآمد در مقایسه با همتایان خود در خانواده‌های ثروتمند، بیش‌تر در معرض سرقت قرار می گیرند؛
• زنان مسن بیش از مردان هم سن و سال خود بزه دیده جرم کیف قاپی و جیب بری قرار می‌گیرند.

توانایی بازسازی فرد سالمند با وضعیت قبل از وقوع جرم و اعاده وضعیت به حالت قبل از بزه دیدگی به سبب کهولت سن، پایین‌تر است. آسیب پذیری سالمند در قبال جرم، آثار وخیم ناشی از جرم را به مراتب شدیدتر ساخته و امکان وفق پیدا کردن سالمند با پیامد‌های زیان باری که به دنبال وقوع جرم متحمل گردیده را کاهش می‌دهد. علاوه بر این سالمندان از لحاظ وضعیت اقتصادی و اجتماعی در مقایسه با افراد جوان‌تر، از آسیب‌پذیری بیش تری رنج می‌برند، به این ترتیب این گونه استدلال می‌شود که سالمندان از تمکن مالی کمتری برخوردارند و هر چیزی که از سالمندان سرقت شود، تأثیر بیش‌تری بر آنها می گذارد. از سوی دیگر سالمندان از لحاظ اجتماعی حالت طرد شده دارند و جامعه عمدتاً از مشارکت دهی فعالانه سالمندان به گونه‌ای که آنان نیز بتوانند در فعالیت‌های اجتماعی ایفای نقش نمایند اکراه دارد. بدین سان سالمندان از آن جا که فاقد شبکه نظارت و حمایت در اجتماع می‌باشند، پس از وقوع جرم فرایند بهبود آنها دچار اطاله شده و از همه مهمتر این که احساس امنیت آن‌ها تا حد زیادی کاهش می یابد.

گفتار چهارم : تأثیر سن بر ترس از جرم

بررسی متغیر سن در حیط ترس از جرم بسیار پیچیده است. به این دلیل که هر پژوهشگری با توجه به یافته‌های علمی خود علت‌های متفاوتی را برای ترس افراد مسن و جوان ارائه می‌دهد. عده‌ای دلیل ترس در افراد مسن را این می‌دانند که با افزایش سن افراد از قدرت آنها کاسته می‌شود و توان دفاعی آن‌ها به هنگام حمله کاهش می‌یابد و عده‌ای دیگر معتقدند که این قشر از افراد برای خرید سیستم‌های امنیتی و پیشگیری از جرم – نسبت به جوانان- از توان مالی کمتری برخوردارند. مطالعات و پژوهش‌های بسیاری در زمینه ارتباط میان سن و ترس از جرم انجام شده است، اگر چه شماری از پژوهش‌ها نشان می‌دهد که با افزایش سن، ترس نیز افزایش می‌یابد. اما این فرضیه در همه جا و در مورد همه جرایم یکسان نیست. برخی مانند بیدرمن و همکارانش و نیز باکس و همکارانش چنین ارتباطی را ضعیف و حتی مردود شمرده‌اند و حتی برخی پژوهش‌ها نشان می‌دهند که افراد مسن ترس کمتری – نسبت به جوانان – دارند. به عنوان مثال تحقیق میدانی جرم در انگلستان نشان داد که زنان و مردان سالمند در مقایسه با جوانان، دربیشتر جرایم نگرانی و ترس کمتری دارند. در پرسشنامه‌ای که در سال 1998 در این تحقیق میدانی در انگلستان طرح شد صرفاً 8 درصد از مجموع نمونه آماری بیان داشتند که ترس از جرم تأثیر زیادی بر کیفیت زندگی آنها داشته است. سالمندان به میزان کمتری با تأثیر منفی ترس از جرم بر کیفیت زندگی شان موافق بودند (10درصد) اما مستاجران(14درصد)، معلولان (15درصد) و افراد کم درآمد (16 درصد) در مقایسه با سالمندان، با وجود چنین تأثیری موافق بودند. همچنین در میان سالمندان بر حسب تفکیک جنسیت، زنان سالمندی که در مناطق درون شهری زندگی می‌کردند در بین کل نمونه آماری، بیشترین افرادی بودند که بیان داشتند به دلیل ترس از جرم از منزل خود خارج نمی‌شوند. در اکتبر 2002 نیز تحقیقی در انگلستان به وسیله بخش دولتی به نام نگرانی از سن انجام شدکه جامعه نمونه آن 4000 فرد مسن بودند و هدف اصلی سنجش میزان ترس از جرم آنها بود. نتایج نظر سنجی نشان داد که با وجود آن که یک چهارم از پاسخ دهندگان جرم را یک مشکل بزرگ یا خیلی بزرگ در منطقه خود می‌دانند، اما 93 درصد از آنها اعلام کردند که از زندگی در محله خود لذت می برند و ترس آنها از جرایم بسیار کم است.