لزوم پرداخت دستمزد به زندانیان و میزان آن علاوه بر آنچه در م 73 در خصوص کارفرمایان خصوصی بیان گردید در ماده 76 قواعد حداقل نیز مورد تاکید قرار گرفته است در این ماده آمده است : « باید در مقابل تلاش کارگر زندانی- برابر قانون- دستمزد عادلانه ای پرداخت گردد و لازم است که قسمتی از آن را در اختیار خودش قرار دهند که برای رفع  نیازهای غیر ممنوع خود صرف کند و مقداری از آن  را نیز برای عائله اش بفرستد، و همچنین باید قسمتی دیگری از در آمد او را اداره زندان برای او ذخیره کند که هنگام خروج از زندان به او تسلیم نماید.» بند 3- حقوق ایران قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در اصل 28 از فصل سوم در خصوص حقوق ملت خاطر نشان می نماید: « دولت موظف است با رعایت نیاز جامعه به مشاغل گوناگون برای همه افراد امکان اشتغال به کار و شرایط مساوی را برای احراز مشاغل ایجاد نماید.» زندانی نیز بنابر قطع و یقین  یکی از مصادیق عبارت « همه افراد» می باشد و هیچ علتی مبنی بر تخصیص این حق به افراد غیر زندانی وجود ندارد. لذا دولت وظیفه خواهد داشت نسبت به زندانیان همانند افراد دیگر اجتماع موجبات اشتغال را فراهم آورد . مع الوصف با توجه به دیدگاههایی که در مورد اختیاری یا اجباری بودن کار زندانیان وجود دارد و قبلاً نیز بدان اشاره گردید به نظر می رسد که مقنن در آئین نامه قانونی و مقررات اجرایی سازمان زندانها و اقدامات تامینی و تربیتی کل کشور  مصوب 1372 به دیدگاه اختیاری بودن کار زندانی توجه داشته است. ماده 140 آ. س. ز در این باره مقرر می دارد: « زندانیان داوطلب پس از آزمایشهای لازم و تشخیص استعداد و ذوق و تخصص آنها با کسب نظر شورای طبقه بندی و رعایت مقررات این آئین نامه در کارگاههای داخلی زندان یا موسسات  صنعتی و کشاورزی و خدماتی خارج از زندان به کار گمارده می شود » بنابراین همان گونه که اشاره گردید مطابق این ماده زندانیانی  که متقاضی انجام کار در زندان  باشند پس از بررسی های لازم بکار گمارده می شوند و اطلاق عنوان زندانی نیز شامل هر دو دسته از ساکنین زندان یعنی محکومان و متهمان می باشد  با این تفاوت که قانونگذار بکار گماردن متهمان درکارگاههای خارج از زندان را منوط به تصویب شورای طبقه بندی وکسب نظر دادستان مربوطه یا دادیار ناظر زندان نموده است.  نوع کاری که زندانیان انجام میدهند به 2 قسمت تقسیم میشود 1-کارهای عمومی 2- کارهای تولیدی. ماده 97 آ. س .ز در مورد کارهای عمومی زندانیان مقرر می دارد: « نظافت آشپزخانه ، سالن غذا خوری ، شستشو و خشک کردن ظروف و لوازم آن بدون تبعیض و استثناء طبق برنامه زندان به عهده کلیه زندانیان می باشد.»[274] علاوه بر موارد فوق، نظافت داخلی زندان اعم از داخل آسایشگاه ، راهروها، حیاط هواخوری، سرویس ها و سالن اجتماعات نماز خانه یا کتابخانه به عهده زندانیان است . روسای زندان باید ترتیبی اتخاذ نمایند تا به صورت نوبه ای کلیه زندانیان در این امر مشارکت داشته باشند . اجیر شدن واجیر کردن زندانی توسط زندانی دیگر به هر نحو ممنوع  است [275]همچنین انجام خدمات عمومی و رفاهی موسسات صنعتی ، کشاورزی و خدماتی زندانها اعم از نظافت اماکن و محوطه داخلی و تمیز کردن مواد غذایی به طور نوبتی بعهده زندانیان خواهد بود .[276] کارهای تولیدی، اعم از صنعتی یا کشاورزی و یا هنری می باشد . نوع کار در پرورش استعداد های نهفته زندانیان و تشویق و ترغیب آنان به اشتغال به کار حائز اهمیت است [277] لذا به همین علت است که آ. س . ز اشتغال به کار زندانیان  را موکول به آزمایشهای لازم و تشخیص استعداد و ذوق و تخصص آنها با کسب نظر شورای طبقه بندی نموده است [278] همچنین همان گونه که در توجیه اجباری بودن کار در زندان بیان گردید یکی از اهداف کار در زندان آماده کردن شخص برای زمان بعد از خروج  از زندان می باشد بدین ترتیب که زندانی بتواند پس از آزادی، با حرفه ای که در زندان آموخته است به کار و فعالیت در محیط اجتماع مبادرت ورزد و چنانچه در سابق در یک زمینه کاری مهارتی نیز داشته باشد . بتواند در زندان در همان کار مورد علاقه خود پیشرفت نموده توان فنی خود را افزایش دهد. لذا برای تحقق این مقصود است که مقنن در ماده 126 آ. س. ز مقرر نموده است : « زندانیان باید به حرفه هایی که مستلزم دیدن  دوره های تعلیماتی برای کسب مهارت و تخصص باشد گمارده شوند تا در طول زمان بتوانند با طی مراحل مختلف آموزشی با اخذ گواهینامه  مهارت فنی در رشته مخصوص نائل گردند»[279] کارهای آموزشی و تولیدی  در زندان و موسسات  تامینی و تربیتی عبارتند از : ریسندگی بافندگی ، خیاطی ، کفاشی ، نجاری ،فلز کاری، فرشبافی، زیلو بافی، حصیربافی، الکترومکانیک و چاپ ، تهیه وسائل فنی راهنمایی و شماره گذاری وسائط نقلیه، صنایع فنی ساختمان، کشاورزی، دامپروری، صنایع غذایی و …[280] همچنین زندانیان با کسب نظر شورای طبقه بندی و با رعایت مقررات آئین نامه به منظور اشتغال به کار و یا حرفه آموزی به موسسات صنعتی و کشاورزی و خدماتی داخل یا خارج زندان اعزام می شوند. این موسسات ممکن است در مالکیت زندان باشند یا به سایر سازمانهای دولتی یا موسسات خیریه یا تعاونی ها یا بخش خصوصی تعلق داشته و زندان مجاز به استفاده از آنها باشد.[281] بعلاوه زندانیان می توانند با موافقت رئیس زندان در ساعات بیکاری و فراغت در آسایشگاه خود به کارهای هنری اشتغال ورزند، مواد اولیه این نوع کارها منحصراً از طریق زندان یا بنگاه تعاون و صنایع حرفه آموزی زندانیان در اختیار وی گذاشته می شود [282] هرگاه زندانی نتواند با سرمایه خود اقدام به تهیه مواد اولیه و لوازم مربوط نماید، این مواد و لوازم از طریق زندان یا بنگاه تعاون و صنایع حرفه آموزی تهیه و در اختیار وی گذارده خواهد ش . دراین صورت پس از کسر هزینه تهیه لوازم اولیه ، یک چهارم از سود حاصل به عنوان سهم سرمایه برداشت و به حساب صندوق  زندان یا بنگاه واریز و بقیه  به حساب زندانی منظور می گردد[283] درباره مدت اشتغال به کار زندانیان ماده 128 ا. س .ز سال 84 مقرر می دارد: « ساعات کار و استراحت زندانیان در موسسات صنعتی و کشاورزی و خدماتی داخل و یا خارج زندان با توجه به موقعیت محل و نوع کیفیت کار و با رعایت برنامه روزانه زندانیان از طریق رئیس کارگاه یا موسسه مربوطه با هماهنگی  مدیر کل استان ، تعیین و به مورد اجرا گذاشته می شود .»[284] مسئله دیگری که در خصوص اشتغال زندانیان حائز اهمیت بوده و ارتباط کامل  با انضباط در زندان و کیفیت  و کمیت کار زندانیان دارد مسئله پرداخت دستمزد به زندانیان می باشد . « سابق دانشمندان و متخصصین حقوق کیفری معتقد بودند که پرداخت مزد در ازاء کار  به زندانی اثر تادیبی و ترغیبی کیفر سالب آزادی را از بین می برد اما به اجرای روش های اصلاحی و تربیتی  عقیده مذکور، رد شده متخصصین علوم کیفری همگی اذعان دارند که پرداخت مزد در ازاء کار به زندانی از نظر عواطف انسانی و جنبه تربیتی و آماده نمودن زندانیان به زندگی عادی اجتماعی ضروری است [285] لذا در بیشتر کشورهای جهان رویه پرداخت دستمزد به زندانیان اتخاذ شده است آ. س. ز نیز با پذیرش این امر  در ماده 129 مقرر می دارد: