حال با توجه به مطالب فوق این سئوال به ذهن متبادر می شود که محدوده شروط سالب مسئولیت تا کجاست و ملاک تعیین این محدوده چیست؟ به نظر می رسد محدوده شروط که شرکت هواپیمایی مسافر را به سالن ترانزیت هدایت می کند تا زمانی که مسافر در فرودگاه مقصد به سالن عمومی وارد می شود باید در نظر گرفت که از آن به محدوده عملیات سوار و پیاده شدن یاد می شود. اما شروط و توافقاتی که شرکت را تا پیش از شروع عملیات سوار شدن به هواپیما یا پس از پایان عملیات پیاده شدن از هواپیما متعهد می سازند را نمی توان مشمول تشدید مسئولیت شرکت هواپیمایی تلقی نمود.   گفتار سوم::بررسی اعتبار شرط افزایش مسئولیت در فقه امامیه و حقوق ایران همانطور که در پیشتر بیان شد،در شرط عدم مسئولیت،با درج شرطی در قرارداد،مسئولیت متعهد و مسئول در قبال خسارات ناشی از عدم اجرا،سوء اجرا یا تاخیر در اجرای قرارداد،ساقط می شود و زیان دیده حق مطالبه ی خسارت را از دست می دهد.اما افزایش مسئولیت زمانی مصداق پیدا می کند،متعهد در اصل مسئولیتی بر عهده ندارد و اصل بر عدم مسئولیت او است یا میزان مسئولیت او معین است و با توافق طرفین مقرر می شود که متعهد با وجود این که در اصل مسئولیتی ندارد،مسئول شناخته شود یا میزان مسئولیت موجود او افزایش یابد. به عنوان مثال در عقد عاریه به موجب ماده ی 640 قانون مدنی”مستعیر ضامن تلف یا نقصان مال عاریه نمی باشد مگر در صورت تفریط یا تعدی”در این ماده ایجاد مسئولیت برای مستعیر منوط به تعدی یا تفریط او است در غیر این صورت او مسئولیتی ندارد.از طرف دیگر ماده ی 642 قانون مدنی شرط ضمان بر مستعیر را مورد پیش بینی قرار داده است که به موجب این ماده،”اگر بر مستعیر شرط ضمان شده باشد،مسئول هر کسر و نقصانی خواهد بود،اگر چه مربوط به عمل او نباشد”همچنین به استناد ماده ی 643 همین قانون،”اگر بر مستعیر شرط ضمان منقصت ناشی از صرف استعمال نیز شده،ضامن این منقصت خواهد بود” نفوذ شرط افزایش مسئولیت یا شرط ضمان،علاوه بر موارد فوق در قانون تجارت پذیرفته شده است.به موجب قسمت آخر ماده ی 386،طرفین می تواند برای میزان خسارت مبلغی کمتر یا زیادتر از قیمت کامل مال التجاره در صورت تلف یا گم شدن آن برای متصدی معین نماید.در مورد خسارت ناشی از تسلیم یا نقص یا خسارت بحری(آواری)مال التجاره نیز،متصدی حمل و نقل،به موجب ماده ی 387 در حدود ماده ی 386 مسئول شناخته می شود،لکن خسارت ناشی از تاخیر در تسلیم یا نقض یا خسارت بحری مال التجاره،نمی تواند از میزان خسارت ناشی از تلف مال التجاره تجاوز نماید،مگر این که قرارداد طرفین،خلاف این را مقرر داشته باشد.که در این صورت مسئولیت متصدی حمل و نقل،در جبران خسارت ناشی از تاخیر در تسلیم یا نقض یا خسارات بحری مال التجاره،می تواند همانند تلف یا گم شدن مال التجاره از میزان مقرر در ماده 387 فراتر رود. حال با توجه به مطالب ذکر شده در بالا می توان بیان داشت که در خصوص شرط افزایش مسئولیت مطابق شرط کاهش مسئولیت بر مبنای اصول کلی مانند اصل صحت واصل آزادی قراردادها و.. طرفین قرارداد میتوانند در جایی که اراده نمایند مسئولیت یکی از طرفین را افزایش دهند اما درست مانند شرط کاهش یا سلب مسئولیت در مواردی که مخالف با نظم عمومی یااخلاق حسنه بوده یا منع قانونی داشته باشد یادر زمره ی شروط باطل باشد، این حق از آنان سلب می شود کما اینکه در قانون مدنی در مقررات راجع به ودیعه،عده ای معتقدند که شرط ضمان برای مستودع به دلیل مخالفت با مقتضای ذات عقد باطل است.البته استدلالی مخالف این نیز وجود دارد مبنی بر اینکه شرط ضمان در این عقد(ودیعه)خلاف مقتضای ذات عقد نیست بلکه مخالف مقتضای اطلاق عقد بوده و باطل نمی باشد.     گفتار چهارم:بررسی اعتبار شرط افزایش مسئولیت برای شرکتهای هواپیمایی همانطور که در گذشته بیان شد محدوده ی شروط غیر قابل درج در قرارداد حمل و نقل هوایی،شروطی است که مسئولیت کمتر از آنچه در پیمان ورشو درج شده برای شرکت هواپیمایی مقرر نماید.همچنین شروط و توافق قبلی برای مسئولیت بیشتر شرکت نه تنها اشکالی ندارد بلکه پسندیده نیز هست،رویه ای که هم اکنون شرکت های هواپیمایی ایالات متحده آمریکا و شرکتهای هواپیمایی اتحادیه اروپا در قراردادهای خود با مسافر و کالا اجرا می کنند[87]. این شروط موجب شده تا مسافران بیشتری به طرف این شرکتها جذب شود.قسمت اخیر بند یک ماده 22 پیمان ورشو اصلاحی چنین مقرر داشته: “مع دلک متصدی حمل و نقل مسافر می تواند با انعقاد قراردکه میزان بالاتری برای خسارت منظور گردد” مبحث دوم: زمان و مکان مسئولیت ماده 17 محدوده ای که در آن، شرکت هواپیمایی مسئول خسارت واردشده به مسافر است داخل هواپیما یا حین عملیات پیاده یا سوار شدن بیان کرده است. مدت زمانی که متصدی حمل و نقل مسئول خسارات وارده است ،در معاهده به طور روشن بیان نشده است.به طور کلی پذیرفته شده است که مسئولیت متصدی حمل و نقل زمانی شروع می شود که مسافر در اختیار وی قرار می گیرد و تا زمانی که مسافر به سالن ورودی مقصد داخل می شود،ادامه می یابد.برای روشن شدن موضوع مثالی می آوریم:. در پرونده Kammergericht (Federal Republic of Germany) هواپیما به دلیل وجود مه غلیظ اطراف فرودگاه، امکان پرواز نداشت و مسافرین در سالن ترانزیت منتظر بودند. زمانی که امکان پرواز هواپیما میسر شد. مسافرین برای سوار شدن فراخوانده شدند. یکی از مسافرین که در حال پایین آمدن از پله سالن ترمینال بود به دلیل عجله کردن به زمین افتاد و صدمه دید. مسافر بر ضد شرکت هواپیمایی به دلیل صدمه وارد شده شکایت نمود. دادگاه فدرال آلمان در رأی خود گفت: از زمانی که شرکت هواپیمایی مسافران را برای سوار شدن به هواپیما دعوت می کند مسافرین در اختیار شرکت تلقی می شوند و عملیات سوار شدن شروع می شود بنابراین شرکت هواپیمایی باید صدمه وارده به مسافر را جبران نماید که البته این یک تفسیر موسع از حادثه است[88].   مبحث سوم:چگونگی تعیین سبب مسئول مطابق کنوانسیون ورشو