مبحث دوم : پادگان های آموزشی و درمانی

وقت طلاست پس باید به بهترین نحو از آن استفاده کنیم . محکومین به حبس آنچه که بسیار در اختیار دارند وقت است است که نباید بی استفاده بماند. مدّتی را که محکومین به حبس در زندان یا مراکز آموزشی و درمانی سپری می کنند می تواند زمان بسیار مناسبی برای پیاده کردن برنامه های آموزشی و اصلاحی باشد. به جای اینکه افراد اوقات خود را به بطالت بگذرانند می توانند هنر و فنّ خاصّی را بیاموزند و یا اینکه به درمان اعتیاد خود بپردازند. از علل ارتکاب جرم بی کاری است و یکی از علل بی کاری ، بی سوادی ، عدم مهارت و دانش لازم است پس نیاز به آموزش مناسب داریم.از این رو پادگان ها و اردوگاه هایی بدین منظور شکل گرفتند تا با بهره گرفتن از آنها هر چه بیشتر به اهداف تربیتی مورد نظر مجازات ها و همچنین جایگزین های حبس دست یابیم و به اصلاح مجرمین پرداخته و آینده آنها را نیز تضمین نماییم.

گفتار اول : پادگان های آموزشی در ایران

از انواع جایگزین های حبس که امروزه در ایران نیز وجود دارد و از آن استفاده های خوبی نیز می شود پادگان های آموزشی هستند که فرصت باز پروری مجدد به مجرمین ومحبوسین را می دهند. در این پادگان ها آموزش های مفید و اطّلاعات کارآمد و مناسبی به محکومین داده می شود و هنری به آنها تعلیم داده می شود تا هم در آینده به کارشان آید و هم از این طریق مشغولیّت ذهنی برای مجرمین ایجاد نماید تا جلوی اندیشیدن به جرم در اثر بی کاری و بی هدفی گرفته شود. اما اینکه این پادگان ها در ایران به شکلی وجود دارند و چه برنامه هایی در آنها به مورد اجرا گذاشته می شود نیازمند بررّسی های بیشتری است . بنابر این به بیان مختصری از آن می پردازیم.

بند اوّل : تعریف پادگان های آموزشی در حقوق کیفری ایران

نه در مجموعه قوانین ما و نه در متون حقوقی آن گونه که باید تعریف دقیقی از پادگان ها آموزشی بیان نشده است . با این حال گفته اند : پادگان های آموزشی نوعی اقامت شبه نظامی را برای مجرم ایجاد می کندو هدف اولیّه آن تغییر رفتار مجرمان و نهایتاً کاهش میزان مجرمیّت بدون لطمه زدن به امنیّت عمومی است.[33] در واقع پادگان های آموزشی چیزی ما بین زندان و آزادی است که در آن نه فرد کاملاًمحبوس است و نه کامل آزاد ومخیّر به انجام کارهایش. حالتی است که فرد در آن بدون امکان زندگی فارق از هر مراقبت و محدودیّت ، توانایی انجام مشاغل خاص و مورد علاقه خود را در محیطی جز زندان داراست.

بند دوّم : تاریخچه پادگان های آموزشی

رگه های پیدایش این شکل از بازپروری در ایران در قانون مجازات عمومی مصوب 1304دیده می شود که امکان کار در زندان را پیش بینی کرده بود و این اجازه را به افراد می داد تا در صورتی که خانواده وی نیاز به درآمدی برای گذران زندگی خود در غیاب نان آور خانه داشته باشند، محکوم در زندان به اشتغال بپردازد و از محل آن نیز مبلغی را برای خانواده خود بفرستد. آیین نامه زندان ها و موسسه های صنعتی و کشاورزی وابسته به زندان ها در سال 1354 تصویب شد و به کار گمارده شدن افرادی مشخص را در کار گاه های داخل زندان یا مؤسسات صنعتی و کشاورزی و خدماتی در خارج از زندان را ممکن ساخته بود. آیین نامه هایی هم که بعد از آن به تصویب رسیدند نیز همگی این سیاست را دنبال می کردند. در قانون مجازات سال 1361 نیز در مورد مرتکبین جرایم عادی این اجازه داده شده بود تا با رعایت یکسری شرایط خاص همچون رضایت و در خواست زندانی و در صورتی که زندانی مجرم حرفه ای نبوده و فاقد حالت خطرناک باشد فرد درمؤسسات صنعتی و کشاورزی به کار گمارده شود.[34]

بند سوّم : پادگان های آموزشی در قوانین کنونی

ماده 5 آیین نامه اجرایی سازمان زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور مصوب ٢٠/٩/١٣٨۴ انواع زندان ها را نام می برد و اعلام می کند: «زندان ها به زندان بسته ، مراکز حرفه آموزی و اشتغال که خود شامل مؤسسه های حرفه آموزی و کاردرمانی (اردوگاه) است، تقسیم می شوند.» ماده 7 این آیین نامه نیز به تعریف مراکز حرفه آموزی پرداخته است: «مراکز حرفه آموزی و اشتغال مکانی است که می تواند محصور و در پوشش خارجی دارای حفاظت مناسب و یا نامحصور و بدون حفاظت و مأمور انتظامی و یا در حالتی بینابین باشد که در آن محکومان به طور گروهی به کار اعزام می گردند و پس از خاتمه کار دوباره به آسایشگاههای خود بازگشت داده می شوند. تبصره: سازمان می تواند برنامه های حرفه آموزی، آموزش و اصلاح را در مورد متهمان نیز اجرا نماید.» بدین ترتیب محکومین و البتّه در مواقعی متهمین زمانی را که باید در زندان باشند را به جای به بطالت گذراندن، به آموختن یک حرفه متناسب با علایق و توانایی هایشان سپری میکنند و بدین ترتیب می توانند هم آینده خود را بعد از خروج از زندان تضمین کنند و هم منبع درآمدی برای خانواده و افراد تحت تکلّف خویش باشند.این ماده این اجازه را می دهد تا به جز محکومین، متهمین نیز از این فرصت استفاده کنند. متهمینی که آموزش های مناسبی ندیده اند و مهارت خاصی ندارند و در خارج از زندان نیز فعّالیّت حرفه ای مناسبی ندارند. این افراد حتی اگر حکم برائتشان  صادر شود، همین آموزش ها می تواند زمینه ساز ایجاد انگیزه ای شود تا بعد از رهایی، آن را ادامه دهد.  

بند چهارم : مراکز حرفه آموزی و زندان باز

در آیین نامه های زندان ها سابق بر این از عبارت «زندان باز» در توصیف یکی از انواع زندان ها استفاده می شده است. برای مثال ماده ‌ماده‌ ٩ آیین نامه سابق زندان ها مصوّب سال 1380 در تعریف زندان باز بیان داشته بود : «زندان‌ باز ، زندانی‌ است‌ بدون‌ حفاظت‌ و مأمور مراقب‌ که‌ زندانی‌ مدت‌ محکومیّت‌ خود را در آن‌ با اشتغال‌ به کار یا خدمت‌ می‌گذراند و حق‌ خروج‌ از زندان‌ را نداشته‌ و شبها را در نزدیکترین‌ آسایشگاهی‌ که‌ به‌ همین‌ منظور تعیین‌ شده‌ است‌ استراحت‌ می کند . » گرچه در آیین نامه جدید از لفظ زندان باز استفاده نشده است امّا با این حال آنچه که در تعریف مراکز حرفه آموزی و اشتغال آمده است تا حد زیادی با تعریف زندان باز همپوشانی دارد به واقع ، گویی این زندان باز در گروه بزرگتری ادغام شده است. این به معنی حذف این شیوه نیست تنها نام آن تغییر کرده است و شرایط جدیدی به خود گرفته است.

بند پنجم : انواع پادگان های آموزشی