ششم: به امور مالی دقت داشته باش و بهترین افراد را به این کار بگمار. چرا که این افراد از مهره های اصلی هستند، اگر درستکار نباشند زحمات مأمورین نظارت و بازرسی به هدر می رود. بنابراین امیرالمؤمنین (ع) در دوران حکومتش به وسیله گروهی از افراد مورد اعتماد، که آنها را به عنوان بازرس برای رسیدگی به اوضاع کارمندان و کارکنان شهرهای مختلف گماشته بود با خبر می شد. از همین جهت است که در برنامه های خود روی گفته های بازرسان تکیه کرده و به آن استناد می فرماید و بعضی از مأموران خود را به جهت انجام کار خلاف به شدت توبیخ می کند و در برنامه ها از کلمه بلغنی (به من گزارش شده) استفاده می شود و از جمله به عثمان بن حنیف فرماندار بصره. از کلمه فوق استفاده شده و معلوم می شود که در آن شهر از طرف امام بازرس و گزارشگر مورد اطمینان بوده که این گزارش را به امام رسانده و امام روی این گزارش تأکید نموده است. (دلشاد تهرانی ، بی تا ، ص 331) نظارت و بازرسی و مراقبت امیر مؤمنان (ع) بر عملکرد و رفتار کارگزارانش تا آنجا بود که حتی شرکت آنان در یک مهمانی اشرافی از نظر آن حضرت مخفی نمی ماند، چنانچه وقتی عثمان بن حنیف فرماندار بصره در مجلس یکی از ثروتمندان شرکت کرد، گزارش آن بلافاصله به علی‌(ع) رسید و آن حضرت او را توبیخ کرد. امیر مؤمنان در پی نظارت و مراقبت بر مدیریت کارگزاران خود، به عملکرد و رفتارشان رسیدگی می کرد آنان را حسابرسی می نمود. راه و رسم پیشوای عدالت خواهان چنین بود که تلاش می کرد افراد با صلاحیت و دارای اهلیتهای لازم را بر سر کار بگمارد و سپس بر مدیریت آنان نظارت و مراقبت می کرد. آنگاه به عملکرد و رفتارشان رسیدگی می کرد و آنان را مورد حسابخواهی و حسابرسی قرار می داد تا خادمان و خائنان مشخص شوند و با هر یک به تناسب خدمت و خیانتش بر خورد شود. قاضی ابو یوسف درباره سیره آن حضرت می نویسدکه آن حضرت به یکی از کارگزاران خود به نام کعب ابن مالک نوشت: شخصی را به جای خود به عنوان جانشین قرار ده و برای نظارت بر عملکرد و رفتار کارگزاران و مسئولان به همه مناطق روانه شو و تمام سرزمین عراق را منطقه به منطقه بگردید و از چگونگی رفتار و اعمال کارگزاران جویا شوید و سیره آنان را مورد بررسی و پی گیری قرار دهید. امیر مؤمنان در این فرمان، بررسی و پی گیری و حسابخواهی و حسابرسی جامع و کامل منطقه عراق را صادر کرده، و خواسته است که هیچ جا از نظر نیفتد و همه چیز و همه جا و راه و رسم و سیره همه کارگزاران بررسی گردد و از آنان حسابخواهی شود. حضرت در این امر، یعنی حسابخواهی و حسابرسی پس از مراقبت و بازرسی هیچ گونه ملاحظه ای روا نمی داشت و کمترین کوتاهی را مایه تباهی ابدی می دانست. وقتی به آن حضرت گزارش رسید که یکی از پسرعموهای آن حضرت که کارگزار وی بوده است، راه خطا پیموده او را سخت مؤاخذه کرد و از وی حسابخواهی نمود، و او را از حسابرسی دقیق روز قیامت بر حذر داشت و تهدیدش کرد که اگر جبران مافات نکند و آنچه را از اموال عمومی برداشته است بازنگرداند، کیفری سخت از جانب امام روبرو خواهد شد و در پی آن روانه دوزخ خواهد گردید و برای اینکه بر همگان روشن شود که امیر مؤمنان (ع) در حسابخواهی و حسابرسی بر چه موازینی سیر می کند و اینکه بر او جز حق و عدل معیاری پذیرفته نیست، به پسر عم خود یادآور می شود که اگر دو فرزند گرامی اش امام حسن (ع) و امام حسین (ع) مرتکب چنین اعمالی شده بودند، بدون هیچ ملاحظه ای آنان را کیفر می کرد. امام علی (ع) در حسابخواهی و حسابرسی دقیق و شدید بود و اجازه نمی داد که کسی از جایگاه و موقعیت خود به سود خویش و زیان مردمان توشه بر گیرد و به محض آنکه بازرسان مخفی آن حضرت گزارشی از کجی و تباهگری کارگزاران به وی می دادند، ماده فساد را قطع می کرد و با دقت و شدت به حسابشان می رسید. (  ری شهری،  بی تا  ‌ص، 332) 2-3-1- 6- بازرسی و نظارت از دیدگاه مقام معظم رهبری بازرسی یک نقطه ای است که مدیران کشور، در سطوح مختلف باید وجود آن را مغتنم  بشمارند، چون بازرسی، ابزار حسن مدیریت است. انسان خود متوجه عیوب خویش نیست، اگر در چهره،  حیبت و لباس ما عیبی باشد، آنکه در مقام اوست بهتر می بیند. اگر یک مخبر صادق وجود داشته باشد که بگوید عیب شما اینهاست، ما باید خیلی خوشحال باشیم و قدر بدانیم. مجموعه مدیریت نیز باید اینگونه باشد. حوزه بازرسی نامحدود است و هیچگونه تبعیضی نباید باشد مثل یک دوربین که خبرنگار از آن همه منظره ها را می بیند. در بازرسی ها توجه به نقاط مثبت هم مهم است، بازرسی ها همواره تلخ نیست بلکه گاهی شیرین است. در برنامه ریزی ها مسئله پیشگیری را شاخص عمل نمایید و پیشگیری را مقدم بر بازرسی های مستمر و بازرسی های فوق العاده و موردی قرار دهید. دستگاه بازرسی همیشه باید مراقب باشد. بازرسها را از بین انسانهای صادق، خوب و صبور، با گوش و چشم تیز و شنوا و کار شناسایی عالم همراه با اتقان و با بهره گرفتن از انسانهای پاک و آسیب ناپذیر و در عین حال منصف انتخاب نمایند. 2-3- 1- 7- جایگاه نقش نظارت در مدیریت ازآنجا که مفهوم نظارت، ارزیابی عملکرد مدیریت است از اینرو شناخت و آگاهی از نظارت مستلزم شناخت مفهوم و قلمرو مدیریت است (.مدیریت عبارت است از خلق محیطی که بتوان کوشش های فردی را در قالب گروه های کاری با بهره گرفتن از ابزارهای برنامه ریزی، سازماندهی، تامین نیروی انسانی ، هماهنگی ارتباطات، رهبری و نظارت جهت تحقق اهدافی معین هماهنگ نمود.). (عاصمی پور، 1365) یکی از ضرورت ها در موفقیت برنامه های سازمان وجود یک سازمان دقیق نظارتی است و انجام فعالیت های سازمان همراه با موفقیت نخواهد بود مگر آنکه نظارت و بازرسی های لازم نسبت به آن به عمل آمده باشد. وجود یک نظام نظارت در سازمان، مدیریت را نسبت به نحوه تحقق هدف ها و انجام عملیات آگاه ساخته و او را قادر می سازد که پی گیری های لازم را انجام دهد. سازمان بدون داشتن یک سیستم دقیق نظارت، نمی تواند به تمام اهداف مورد نظر خود دست یافته و امکانات و منابع موجود به نحوه مؤثر و درست استفاده کند. اطمینان از اینکه اجرای برنامه و هدایت آن درست انجام شود و در صورت مشاهده انحراف، برای تصحیح آن اقدام لازم به عمل آید، نیازمتد یک سیستم مؤثر و دقیق نظارتی است. بنابراین یکی از وظایف اساسی مدیر، نظارت و کنترل است که البته این وظیفه با سایر وظایف مدیر رابطه ای تنگاتنگ دارد و در این میان، ارتباط نظارت و کنترل با برنامه ریزی بیشتر روشن تر است چرا که در صورت وجود نظارت و کنترل است که برنامه ریز به صحت و درستی پیش بینی های خود پی برده و از طرف دیگر، نظارت نیز بدون وجود برنامه، مفهوم نداشته و کاری عبث و بیهوده خواهد بود. به خاطر این ارتباط تنگاتنگ میان نظارت و برنامه ریزی است که برخی از نویسندگان علم مدیریت، نظارت و برنامه ریزی را به دو تیغه قیچی تشبیه کرده اند که بدون هریک از تیغه ها، قیچی قادر به کارکردن نبوده و فایده ای نخواهد داشت. (کونتر وهمکاران ،  ترجمه طوسی وهمکاران ، بی تا ص، 338) نظارت فعالیتی است که (بایدها) را با (هست ها) و (مطلوبها) را با (موجودها) و (پیش بینی ها) را با (عملکردها) مقایسه میکند و نتیجه این مقایسه، تصویر روشنی از تشابه یا تمایز بین این دو گروه از عوامل خواهد بود که در اختیار مدیران سازمان ها قرار میگیرد .