به طور کلی، انگیزش الهام بخش شامل:

• صحبت خوش بینانه درباره آینده؛
• صحبت توأم با شور و حرارت راجع به آن چه که نیاز به انجامش است؛
• بیان یک چشم انداز جالب و جذاب از آینده؛
• اظهار اعتماد نسبت به این که اهداف حاصل خواهند شد؛
• ارائه یک تصویر مهیج از آن چه که باید مورد ملاحظه و توجه قرار گیرد؛
• وموضع گرفتن در مورد مسائل بحث انگیزمی باشد.

بس درسال1985 ، انگیزش الهام بخش را به عنوان زیر مجموعه ای از کاریزما توصیف کرد. اما او این حقیقت را مشخص کرد که رهبران مجبور نیستند الهام بخش یا کاریزماتیک باشند. رهبران تحول آفرین برای برانگیختن پیروان، به چیزی فراتر از چارچوب سنتی انگیزش و ارضای نیازها دست می یازند.  آنها به وسیله القا معانی چالش های موجود در کار پیروان و برانگیختن اهداف سیستمی و اشتیاق برای بهینه سازی دیگران را بر می انگیزند.(موغلی، 1381،71)

2-1-3-5-4-ملاحظات فردی

توجه به دیگران یکی از جنبه های مهم رهبری تحول آفرین است. این موضوع تأثیر مثبتی بر رضایت مندی پیروان، رهبران و به طور کلی اثربخشی دارد (Bass,1985,103). این عامل نمایان گر مدیرانی است که جو حمایتی ای ایجاد می کنند که در آن با دقت به نیازهای یکایک پیروان گوش می دهند. رهبران به عنوان مربی و مشاور عمل می کنند در حالی که سعی در کمک کردن به پیروان جهت خود شکوفایی دارند.  این رهبران ممکن است از تفویض به عنوان وسیله ای جهت کمک به رشد پیروان توسط چالش های شخصی استفاده کنند (Northouse,2001,138-139). ملاحظات فردی نشان دهنده تلاش سازگار رهبران برای رفتار با هر کسی به عنوان یک انسان مهم و اقدام به عنوان سرپرستی که همواره تلاش در توسعه ظرفیت بالقوه پیروانش دارد می باشد (Popper,2000,268). به طور کلی ملاحظات فردی شامل:

• صرف وقت در جهت آموزش و مربیگری؛
• رفتار کردن با دیگران به عنوان اشخاص و نه صرفاً اعضای گروه ؛
• توجه به اشخاص به عنوان صاحبان نیازها و توانایی ها و آمال و آرزوهای متفاوت از یکدیگر؛
• کمک به دیگران برای رشد و توسعه توانایی هایشان؛
• گوش دادن با توجه و دقت به علائق و خواسته های دیگران
• توسعه فردیت و تسهیل رشد افراد می باشد. (موغلی،1381،73)

• هوش هیجانی و رهبری تحول آفرین (بارلینگ و همکاران، 2000). نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که بین هوش هیجانی و سه جزء رهبری تحول آفرین(نفوذ آرمانی، انگیزش الهام بخش و ملاحظات فردی) و یک جزء از رهبری تبادلی (پاداش‌های مشروط) رابطه معنادار وجود دارد ولی میان ترغیب ذهنی و هوش هیجانی رابطه معناداری مشاهده نشد.
• پژوهشی تحت عنوان “هوش هیجانی و رهبری تحول آفرین در خرده فروشی‌ها” توسط داکت و همکاران در سال 2003 انجام شد. در این پزوهش تفاوت موجود بین هوش هیجانی ایده آل و واقعی مورد بررسی قرار گرفت و علت این تفاوت تمایل رهبران به سبک رهبری تبادلی عنوان گردید. همچنین نتایج این تحقیق نشان داد که بین هوش هیجانی و رهبری تحول آفرین رابطه قوی وجود دارد.
• گلمن به گونه‌ای قوی بحث می کند که هوش عاطفی پیش نیازی برای رهبری موفق است. دلایل متعددی وجود دارند که چرا افرادی که هوش عاطفی بالایی دارند به احتمال بیشتری از رفتارهای تحول‌گرا، استفاده می کنند. نخست اینکه، رهبرانی که می دانند و می‌توانند عواطف و احساسات خودشان را کنترل کنند و خودکنترل هستند، می‌توانند به عنوان الگو برای پیروان خود باشند و بنابراین اعتماد و احترام پیروان خود را به رهبران افزایش می دهند. این مطابق با اصل تأثیر آرمانی است.
• دوم اینکه، رهبرانی که هوش عاطفی بالایی دارند با تأکید بر شناخت احساسات و عواطف دیگران، انتظارات پیروان را تا حد معقولی تحقق می بخشند و این نشانه ای از انگیزش الهامی است.
• سوم اینکه، عنصر و جزو اصلی ملاحظات فردی، توانایی شناخت نیازهای فردی پیروان و تعامل مطابق با آنها است. رهبرانی که هوش عاطفی بالایی از خود نشان می دهند با تأکید مثبت بر همدلی و توانایی مدیریت روابط به شکل خوب، به احتمال زیاد ملاحظات فردی بالایی نیز نشان می دهند.
• پژوهشگران بسیاری، تلاشهای خود را بر رفتارها و ویژگیهای رهبران مؤثر و کارآمد متمرکز کرده اند. براساس نظر گلمن اکثر رهبران کارآ درجه بالایی از هوش عاطفی را دارا هستند. او می گوید که: هوش عاطفی جدایی ناپذیر از رهبری است. بدون آن، یک فرد می‌تواند بهترین آموزش را داشته باشد، ذهن تحلیلی قاطع و ایده‌های زیرکانه داشته باشد اما نمی‌تواند رهبر بزرگی شود». هوش عاطفی نقش مهم فزاینده ای در بالاترین سطوح شرکت، یعنی جایی را که تفاوتها در مهارتهای فنی اهمیت ناچیزی دارند، ایفا می کند. (Mandell & Pherwani,2003)
• سوسیک و مرجرین[72] چهار اشتراک بین هوش عاطفی و رهبری تحول گرا را به این گونه ارائه کرده‌اند:

1. استانداردهای حرفه ای رفتار و تعامل، که مرتبط به تاثیر ایده آل یا کاریزما هستند.
2. انگیزش، که مرتبط با عنصر انگیزش الهامی رهبری تحول گرا است. رهبران دارای هوش عاطفی در کنترل و تاثیر بر حوادث زندگی تواناتر هستند.
3. تحریک عقلانی.
4. تمرکز فردی روی دیگران که مرتبط با ملاحظه فردی است.

این دو پیشنهاد می کنند که جنبه‌های ذکر شده برای برقراری و مدیریت روابط عاطفی قوی با پیروان، ضروری و لازم است. (Mandel & Phrouani, 2003, 401) لویس[73] می‌گوید که: عاطفه مثبت و اشتیاق، برای بالا بردن و ارتقای حالت عاطفی پیروان ضروری است. تاثیر عاطفی، اغلب مرتبط با جنبه‌های تاثیر ایده آل و انگیزش الهامی رهبری تحول گرا است. رهبری که دارای هوش عاطفی است بهتر می‌تواند پیروان را بشناسد و روی آنها تاثیر بگذارد. از لحاظ نظری، شیوه‌ای وجود دارد که در آن هوش عاطفی می‌تواند به شناخت ما، از رابطه بین رهبری تحول گرا و نتایج مطلوب، کمک کند و آن، این است که هوش عاطفی می‌تواند به طور علـّی، مقدم بر رهبری تحول گرا باشد. این بدان معنی است که یک رهبر با هوش عاطفی بالاتر، به احتمال بیشتر از رهبری تحول گرا استفاده می کند و بر خلاف رهبری مبتنی بر پاداش مشروط، هوش عاطفی آنها به آنها اجازه می دهد که شناخت عالی از آنچه که پیروانشان را بر می انگیزاند، پیدا کنند. بنابراین می‌توان گفت: هوش عاطفی به گونه مثبت با رهبری تحول گرا و به گونه منفی با رهبری مبتنی بر پاداش مشروط، یا رهبری بی قید و بند، رابطه دارد (شهبازی و همکاران، 1388، 32).

• بنجامین پالمر[74] و همکارانش،رابطه میان دو مدل رهبری تحول آفرین (مربوط به باس و آوولیو) و مدل چند وضعی رفتار (که از سوی مایر و سالووی برای سنجش میزان مدیریت هیجانات و آگاهی هیجانی ارائه شده) را بررسی کردند.

آنها این تحقیق را  در جامعه  دانشجویان و دانش‌آموختگان دانشگاه سور بورن که در پستهای مدیر ارشد، میانی و مدیران پایین تر مشغول به کار بودند، اجرا کردند و فرضیه اصلی آنان مبنی بر اینکه رهبران تحول گرا دارای هوش هیجانی بالاتری نسبت به رهبران مراوده ای هستند، تأیید نشد. اما همبستگی قابل ملاحظه ای میان مؤلفه‌های رهبری تحول آفرین و خرده مقیاسهای هوش هیجانی وجود داشت.

یکی از نمونه­های اسناد اخیر، پیش طرح سومین میثاق بین ­المللی مربوط به حقوق همبستگی سازمان ملل متحد 1982 است که به ویژه در ماده­ی 18 خود حق توسل به مراجع ذی­صلاح را به رسمیت شناخته است. علاوه بر این سند، باید به دو اعلامیه­ی استکهلم و ریو اشاره کرد که اولی در اصل 22 خود به موضوع جبران خسارت ناشی از تخریب و آلودگی محیط زیست و دومی در اصول 10 و 13 خود به امکان دسترسی موثر به مراجع قضایی و اداری و تعقیب عاملان آلودگی محیط زیست توجه کرده­اند. اما کامل­ترین سند در این زمینه کنوانسیون آرهوس است که همانطور که بیان شد به تمامی عناصر اصل مشارکت به تفکیک و تفضیل پرداخته است و ذینفع مستقیم، تبعه یا حتی مقیم بودن، در حق بر این مولفه­ها ضرورت ندارد. با این حال نباید فراموش کرد که کنوانسیون آرهوس تا کنون تنها توسط دول اروپایی تصویب شده است و جنبه­ی جهانی ندارد. در خصوص اصل مشارکت در رابطه با کشورمان می­توان به اصل 26 قانون اساسی، قوانین برنامه­ی توسعه­ی اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی خصوصا سوم 1379، چهارم 1383، آیین­نامه­ی اجرایی تاسیس و نحوه­ی فعالیت­ سازمان­های غیردولتی 1381 مصوب هیات وزیران، و دو مورد بسیار جدید و امیدوارکننده یعنی تصویب قانون آیین دادرسی کیفری اخیر در سال 1392 که در ماده­ی 66 آن بر حق دادخواهی سازمان­های غیردولتی تاکید داشته و تصویب قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات در سال 1388 اشاره کرد. ماده­ی 66  قانون آیین دادرسی کیفری 1392 از این جهت حائز اهمیت است که تا پیش از آن گرچه در قوانین مختلفی از جمله فحوای اصل 34 و 90 قانون اساسی و نص صریح ماده­ی 4 و 16آیین­نامه­ی اجرایی تاسیس و نحوه­ی فعالیت سازمان­های غیردولتی مصوب هیات وزیران به حق دادخواهی سازمان­های غیردولتی که تضمین کننده­ اصل مشارکت است اشاره شده بود ولیکن در عمل هیچ نمونه­ی موفقی در این زمینه وجود نداشت که می­توان گفت یکی از عمده علل این مسئله فقدان قانون­گذاری توسط مجلس شورای اسلامی در این خصوص بود و با تصویب ماده­ی 66 ق.آد.ک این نقص برطرف شد. گفتار سوم-سازمان غیردولتی 3-1-معنا ترکیب سازمان غیردولتی، برگردان عبارتNon Governmental Organization در زبان انگلیسی است. از آنجا که خاستگاه سازمان­های غیردولتی در کشورهای غربی به ویژه اروپای غربی است این اصطلاح نیز از این کشورها ریشه گرفته و به سایر نقاط دنیا گسترش یافته است. برای بررسی عمیق­تر در خصوص چیستی این تشکل­ها، در نخستین گام به ریشه­یابی واژگانی این اصطلاح می­پردازیم. واژه­ی «Government» در فرهنگ دو زبانه­ی انگلیسی فارسی نشر نو به «دولت» تعبیر و خود اصطلاح دولت در متون حقوق عمومی عمدتا به سه شکل زیر تعریف شده است: الف)به معنی کلیتی متمایز که شخصیتی مستقل از عناصر ترکیبی خود دارد و با افراد و اشخاص مسئول و یا نمایندگان اشتباه نمی­ شود و  بیشتر موضوع حقوق بین­الملل عمومی و حقوق عمومی داخلی واقع می­شود. ب)در مفهوم هیات حاکم و فرمانروایان در برابر حکومت شوندگان و فرمانبران. در این وجه، مفهوم دولت بر کلیه­ی کارگزاران و نهادهایی اطلاق می­شود که بر مردم یا ملت حکومت می­ کنند. مفهوم دولت در اینجا در برابر مفهوم ملت یا مردم قرار می­گیرد. ج)به معنی لایه­ی سیاسی قوه­ی مجریه کشور یا به زبان دیگر، رده­های سیاسی فوقانی اجرایی، نظیر نخست وزیر و هیات وزیران و اختصاصا کابینه­ی وزرا. در اینجا در واقع نظر به مجموعه سیاسی­ داریم که طبق قانون در چارچوب وظایف اجرایی ترکیب یافته و از لحاظ کاربردی در این معنی رسمیت پذیرفته است. یعنی بخشی از قوه­ی مجریه که در راس تصمیم ­گیری­های عالی قرار گرفته است. حال با توجه به این­که تشکل­های مورد بحث اصولا نبایستی ریشه در هیچ­کدام از نهادهای قوای سه­گانه داشته باشند گرچه واژه­ی دولت بیشتر در معنای قوه­ی مجریه استعمال می­شود به نظر سزاوار است تا در کاربرد مورد بحث در مفهوم اعم معنا گردد تا مفهوم اخص. اما قسمت دیگر این ترکیب، واژه­ی Organization است. برای این واژه­ معانی مختلفی در زبان فارسی ارائه شده است. فرهنگ انگلیسی فارسی نشر نو این واژه را چنین تعریف می­نماید: سازمان، موسسه، و تشکیلات. که ما در این نوشتار به علت مصطلح بودن واژه­ی سازمان در حقوق بین­الملل و نیز به این دلیل که این واژه برخلاف بقیه­ معادل­های مذکور حالت سازمان­ یافتگی و وجود یک چارچوب کلی را بیشتر به ذهن متبادر می­ کند از همین معادل استفاده می­کنیم. 3-2-ماهیت کاربردی سازمان­های غیردولتی در دو سطح داخلی وبین­المللی قابلارزیابی می­باشند؛ در زیر به تعاریفارائهشدهدرباره­ی ماهیت سازمان­های غیردولتی داخلی و سازمان­های غیردولتی بین ­المللی پرداخته می­شود. الف)سازمان­های غیردولتی داخلی (ملی): این تعریف باید با توجه به مقررات داخلی کشورها ارائه شود، و از آنجا که درک هر کدام از کشورها از ماهیت و فعالیت­های سازمان­های غیر دولتی متفاوت است لذا مشاهده­­ی تعریفی واحد شاید مقدور نباشد اگرچه شباهت­هایی را می­توان میان آنها یافت. در اینجا به تعریف این سازمان­ها در برخی کشورها  و در نهایت کشور خودمان اشاره می­شود.

روحانی فارغ‌التحصیل دانشگاه آکسفورد، دانشگاه لندن و دانشگاه پاریس بود و به پنج زبان زنده­ی دنیا تسلط داشت. روحانی در مجموع ۵۰ سال در بخش‌های مختلف در دستگاه اداری ایران کار کرد و علاوه بر چند سمت اجرایی هم چون دبیرکلی سازمان همکاری عمران منطقه‌ای و قائم مقام رئیس هیأت مدیره شرکت نفت ایران، مشاور تعدادی از دولت‌های ایران پیش از انقلاب اسلامی هم بود. او به عنوان کارشناس حقوق بین‌الملل و مشاور نهادهای بین‌المللی، ماموریت‌هایی را برای این نهادها، از جمله سازمان ملل متحد در نقاط مختلف جهان به انجام رساند. اهالی علم و تحقیق دکتر فواد روحانی را از کتاب هایش می شناسند: کتاب « ملی شدن نفت » و « بیست سال پس از ملی شدن نفت » دو کتاب معروف در حوزه­ نفتی است. همچنین ترجمه­ی کتاب « جمهور » افلاطون ( از فرانسه به فارسی ) یکی از برجسته ترین کارهای او به شمار می آید. کتاب های زیباشناسی بندتو کروچه ( از ایتالیایی به فارسی )، الهی نامه­ی عطار ( از فارسی به فرانسه )، رساله­ی ” هنر و زیبا شناسی ” آرتور شوپنهاور، و ” پاسخ به ایوب” اثر کارل گوستاو یونگ ( از انگلیسی به فارسی ) از دیگر کارهای او است. او در سال های پس از انقلاب ابتدا در ژنو به فعالیت مشغول شد و در سال های پایانی زندگی به لندن مهاجرت کرد. دکتر فواد روحانی در سن ۹۴ سالگی در دهم بهمن ماه ۱۳۸۲ پس از تحمل بیماری آلزایمر در آسایشگاه سالمندان لندن بدرود حیات گفت. (روحشان شاد و یادشان گرامی). [44] . یک اصطلاح ابداع شده در دهه­ی ۱۹۵۰ میلادی، توسط بازرگان ایتالیایی؛ سر انریکو ماتائی، که بعدها در راس شرکت نفتی انی ایتالیا قرار گرفت، بود. هفت خواهران نفتی به هفت شرکت نفتی گفته می‌شد که کنسرسیوم مشترکی بنام کنسرسیوم ایران را تشکیل دادند. این کارتل از اواسط دهه­ی ۱۹۴۰ میلادی تا دهه­ی ۱۹۷۰ میلادی صنعت نفت را، در تمامی کشورهای دنیا، در اختیار داشت. بعد از ملی شدن صنعت نفت ایران و اعمال تحریم BP در مورد فروش نفت ایران باعث شد با توجه به ارتباط­هایی که این غول­های نفتی با یکدیگر دارند، کلیه­ی شرکت­های موجود در محدوده­ هفت خواهران از خریدن نفت ایران امتناع کنند، لذا در زمان دولت سپهبد زاهدی در 1333 شمسی (1954م) دکتر امینی وزیر دارایی در آن زمان قراردادی معروف به قرارداد کنسرسیوم نفت منعقد کرد، که کلیه­ی کمپانی­های عضو هفت خواهران در این قرارداد شرکت داشتند. لازم به یادآوری است که دولت دکتر مصدق در مدت دو سال نخست وزیری کشور را بدون بودجه­یی که از نفت به دست آید اداره کرد و به قرضه­ی ملی متوسل شد و سیاست موازنه­ی منفی را در پیش گرفت و گفته بود که به انگلیسی ها امتیازی نخواهد داد و حتی به  شوروی نیز در زمینه­ نفت امتیازی نداد. از این جهت هفت خواهران نفتی که در دولت های امریکا و انگلستان نفوذ کامل داشتند زمینه­ای را برای کودتای 28 مرداد 1332 و سقوط دکتر مصدق فراهم کردند. گروه هفت خواهران نفتی تشکیل شده بود از شرکت­های: شرکت نفت ایران و انگلیس (در حال حاضر بی‌پی) ، گلف اویل، استاندارد اویل کالیفرنیا، تکزاکو (در حال حاضر شورون)، رویال داچ شل، استاندارد اویل نیوجرسی (اسو)، استاندارد اویل نیویورک (بعدها موبیل و در حال حاضر اکسان‌موبیل). [45]. The Economist هفته‌نامه­ی خبری و بین‌المللی اقتصادی به زبان انگلیسی که در لندن ویرایش می‌شود. چاپ مستمر آن به دست بنیانگذار آن جیمز ویلسون از سپتامبر ۱۸۴۳ آغاز شد. [46] . J. Reuter [47] . احمد اشرف، موانع تاریخی سرمایه­داری در ایران، انتشارات زمینه، 1359، چاپ اول، صص 60 – 52. [48]. Folerland Limited [49] . معصومه حاجیلی، نشریه­ی بانک مرکزی، 1379، ص 70. [50] . Iran and Libya Sanctions Act ( ILSA) بهانه­ی این تحریم، حمایت ایران از تروریسم بین‏المللى و تولید سلاح‏هاى کشتار جمعى عنوان گردید. سناى آمریکا طرحى را به سرپرستى سناتور داماتو ارائه داد که بعدها به قانون ایلسا معروف شد. قانون ایلسا در سال 1996 و با وجود تشدید تحریم‏هاى پیشین بر ایران به تصویب رسید. در آخرین مراحل تصویب و به پیشنهاد سناتور کندى، لیبى نیز مشمول این قانون قرار گرفت. [51] .Pennsylvania پنسیلوانیا ایالتی است در شرق آمریکا و یکی از ایالت‌های ساحلی اقیانوس اطلس آمریکا. مرکز آن هریسبورگ و شهرهای مهم آن پیتسبورگ و فیلادلفیا است. شهر فیلادلفیا در دهه­ی آخر قرن هجدهم بمدت ده سال پایتخت ایالات متحده بود. تالار استقلال که اعلامیه­ی استقلال و قانون اساسی ایالات متحده­ی آمریکا در آن مورد بحث و تصویب قرار گرفت، در این شهر قرار دارد. [52]. Hydrocarbory

نگرش تطبیقی نظام حقوقی انگلستان و رویه حاکم بر دادگاه های اداری ایران در این پژوهش در نهایت به این امر منتج می شود، که حقوق انگلستان، به‌عنوان یک نظام حقوقی که رویه ای مستحکم و مستدل  در این زمینه دارد، ارائه دهنده معیارهای مناسبی جهت نظارت قضایی و همچنین چارچوب بندی مفهوم سوءاستفاده از اختیارات توسط مقامات اداری می‌باشد.دادگاه های اداری با تعریف خاص از نهاد عمومی، تقسیم بندی شیوه های متفاوت نظارت قضایی و شناسایی مفهوم سوءاستفاده از اختیار به‌عنوان یک حقیقت در بسط و گسترش مفاد قانون در راستای جلوگیری از سوءاستفاده از اختیارات مقامات اداری برآمده اند. معیار هایی همچون رعایت انصاف رویه ای ، ارائه دلایل متناسب و استناد به حقایق مرتبط با پرونده همه  و همه می‌توانند به‌عنوان مانعی بر سر راه سوءاستفاده  مقام اداری از اخیتارات وی باشند؛ کمااینکه مفهوم سوءاستفاده به‌طور خاص مستلزم شناسایی نیت درونی مقام اداری است که در بسیاری موارد امری دور از ذهن است. نگرش تطبیقی بر رویه حاکم بر دادگاه های اداری انگلستان و تطبیق مفاهیم بینیادی سوءاستفاده و سایر مفاهیم مشابه آن در دو نظام حقوقی ایران و انگلستان شباهت ها و نقاط مشترک پرونده های نطارت قضایی را آشکار می نماید. با بهره گرفتن از این مشترکات می‌توان معیارها و استدلال های متناسب با هر دو نظام را استخراج کرد و در رویه دیوان عدالت اداری ایران وارد نمود. با بهره گیری از رویه دادگاه های اداری انگلستان، می‌توان معیارهای کنونی مورداستفاده در دیوان عدالت اداری را در جهت جلوگیری از سوءاستفاده مقامات اداری از اختیاراتشان به کار گرفت،  بنابراین با وجود عینیت بسیار کم معیار سوءاستفاده می‌توان موانعی بر سر راه اعمال صلاحیت‌های اختیاری مقامات اداری و تحقق اهدافی غیر از هدف قانون گذار و منفعت عمومی ایجاد کرد.

فهرست منابع

الف.کتب

• امامی،سیدحسن، حقوق مدنی جلد اول،چاپ سی و چهارم،تهران، اسلامیه،1387
• امامی،محمد،استوارسنگری،کورشحقوق اداری جلد اول،تهران،بنیاد حقوقی میزان،1389
• انصاری،مسعود،طاهری،محمدعلی،دانشنامه حقوق خصوصی،جلد سوم،تهران،جنگل،1388
• بهرامی احمدی،حمید،سوءاستفاده از حق،تهران، جنگل،1370
• تاجمیری،میرتیمور،فرهنگ عبارات و اشارات حقوقی،اراک، سیاره،1383
• جعفری لنگرودی،محمد جعفر،مبسوط در ترمینولوژی حقوق جلد2-5،تهران،گنج دانش،1386
• جعفری لنگرودی،محمدجعفر،مکتب های حقوقی اسلام،تهران،گنج دانش،1382
• درویش،بهرام، تدلیس(سوء عرضه حیله مندانه)درابرازعقیده,قانون,قصدوتدلیس مجاز در حقوق انگلیس (بااشاره تطبیقی به حقوق شیعه) به انظمام دو مقاله،چاپ اول ،تهران، نگاه بینه،1384
• دهخدا علی اکبر،لغت نامه جلد 6 ،تهران، دانشگاه تهران،1373
• کاتوزیان،ناصر،حقوق مدنی«ضمان قهری_مسولیت مدنی».دهخدا،1386