۳. عمدتاً سازمان‌هاى دولتى و خصوصى و کارخانه‌ها ولى گاه دانشگاهها و مراکز تحقیقاتى نیز این تحقیقات را انجام مى‌دهند. 6-3 تحقیقات توصیفی. در تحقیقات توصیفی محقق به دنبال چگونه بودن موضوع است و می­خواهد بداند پدیده، متغیر، شیء یا مطلب چگونه است. به عبارت دیگر، این تحقیق وضع موجود را بررسی می­ کند و به توصیف منظم و نظام­دار وضعیت فعلی آن می ­پردازد و ویژگی­ها و صفات آن را مطالعه و در صورت لزوم ارتباط بین متغیرها را بررسی می­نماید. تحقیقات توصیفی هم جنبۀ کاربردی دارد و هم جنبۀ بنیادی؛ در بُعد کاربردی از نتایج این تحقیقات در تصمیم ­گیری­ها و سیاست­گذاری­ها و همچنین برنامه ­ریزی­ها استفاده می­شود. تصمیم ­گیری­ و سیاست­گذاری در قلمرو کار مدیریت­ها قرار دارد و کار مدیران جامعه، اعمّ از مدیران عالی سیاسی یا مدیران رده­های پایین، چه در بخش دولتی و عمومی و چه در بخش خصوصی و شرکت­ها، تصمیم ­گیری­ است. دانستن وضعیت حیطۀ مدیریت و تحول متغیرها برای تصمیم ­گیری امری ضروری است و بدون آگاهی از وضع جامعه، گرایش­ها، ویژگی­ها، کیفیت متغیرها و نیز عوامل مؤثر در حیطۀ مدیریت نمی­توان تصمیم ­گیری و سیاست­گذاری نمود. برای آگاهی از این امور تحقیقات توصیفی ضرورت دارد. برای برنامه ­ریزی نیز تحقیقات توصیفی باید انجام شود. برنامه ­ریزی برای امور اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، اداری، امنیتی یا فضایی-­ جغرافیایی پدیده­ای است که متضمن پیش ­بینی و برآورد است و با درجه­ای از احتمال از نظر امکان وقوع همراه است. برای پیش ­بینی و برآورد وضع آتی و آیندۀ امری که موضوع برنامه ­ریزی است دانستن وضع گذشته و حال آن امر یا موضوع و نیز آگاهی بر رفتار متغیرها و پارامترها و تعیین ضریب تغییرات آنها و شاخص­سازی برای برآورد و پیش ­بینی آنها ضرورت دارد. دستیابی به این شاخص­ها و تبیین وضع موجود و استوارسازی آینده بر پایۀ وضع موجود مستلزم تحقیقات توصیفی است تا بتوان آن را برای برنامه ­ریزی تصویرسازی کرد. تحقیقات توصیفی در بُعد بنیادی به کشف حقایق و واقعیت­های جهان خلقت می­انجامد. این تحقیقات در علوم پایه، مانند فیزیک، شیمی، زیست­شناسی، زمین­شناسی، ژنتیک، جغرافیا، روان­شناسی، جامعه­شناسی و اقتصاد به کشف حقایق علمی و دستیابی به انبوهی از معلومات کلی به روش استقرایی منجر می­شود. ذکر این نکته ضروری است که کشف قوانین علمی و روابط علت و معلولی یا همبستگی بین متغیرها و عوامل به عنوان گزاره­های کلی، از طریق تحقیقات توصیفی امکان­پذیر نیست. از این گونه تحقیقات می­توان مثال­های فراوانی را ذکر کرد که برای نمونه به چند مورد اشاره می­شود: بررسی وضعیت کارکنان یک اداره، مطالعۀ روابط مدیر با کارکنان، مطالعۀ شیوه مدیریت یک مدیر موفق. در تحقیقات توصیفی محقق می ­تواند به ارزیابی شرایط کار، موقعیت پدیده، روش­های کار، عقاید و اطلاعات جمعیت­شناسانه بپردازد و در صورت لزوم روابط بین متغیرهای مورد مطالعه را بررسی و شناسایی کند. تحقیق پیش رو از نوع تحقیق پیمایشی بوده و در زیر به توضیح مختصری از آن میپردازیم. 7-3 روش پیمایشی چیست؟ ‏ مارش‏ تاکید می‌کند، روش پیمایشی به معنای فن خاصی برای جمع‌آوری اطلاعات نیست. با این وجود آنکه ‏پرسشنامه در این روش کاربرد گسترده‌ای دارد، اما برای جمع‌آوری اطلاعات می‌توان از فنون دیگری هم استفاده ‏کرد. مثل مصاحبه‌های عمیق و ساخت یافته‌، مشاهده و تحلیل محتوا ، و بسیاری فنون مناسب دیگر.‏ ‏8-3 ویژگیهای روش تحقیق پیمایشی‏ ‏:‏ ‏ الف- شکل گردآوری داده‌ها:‏ ‏ روش پیمایشی با مجموعه‌ای از اطلاعات سازمان یافته و منظم، که می‌توان آن را « ماتریس داده‌ها ‏» یا « ‏جدول مادر » نامید، مشخص می‌شود. منظور جدولی است که در هر سطر آن اطلاعات مربوط به یک متغیر و در هر ‏ستون آن اطلاعات مربوط به یک «مورد» دیگر درج شده است.‏ ‏ آنچه در ماتریس داده ها اهمیت دارد ،این است که صفت “هرمورد” را در باره هر یک از متغیر ها پیدا نمائیم ، ‏ولی برای این کار استفاده از پرسشنامه الزام آور نیست .منتها به دلیل سهولت اجراء پرسشنامه رایج ترین فن جمع ‏آوری اطلاعات در روش پیمایشی است.در جدول ماتریس داده ها هر “مورد” که از این پس آن را واحد تحلیل می ‏نامیم ،یک شخص است ،اما همیشه واحد تحلیل شخص نیست ،بلکه می تواند کشور ،سال یا هر چیز ممکن دیگر ی ‏که به توان صفات مربوط به آن جمع آوری کرد ه باشد. ‏ ‏ ب- روش تحلیل مقایسه‌ای داده‌ها: یکی از کارکردهای تحلیل پیمایشی توصیف خصوصیات مجموعه‌ای از ‏واحدهای تحلیل است. مثالاً اگر بخواهیم نحوه رأی دادن افراد یک گروه را بسنجیم، لازم است نظر تک تک آنان را ‏درباره انتخابات بدانیم. ماتریس داده‌ها، اطلاعات لازم را برای این منظور در اختیار ما می‌گذارد. اما محقق روش ‏پیمایشی در صدد تبیین پدیده‌ها نیز برمی‌آیند. تحلیل‌گر روش پیمایشی از طریق مقایسه موارد (واحدهای تحلیل) ‏می‌کوشد پدیده‌ را شناسایی کند، و با در نظر گرفتن صفات ویژه هر یک از « موارد» این کار را انجام می‌دهد. پژوهشگرانی که روش پیمایشی را به کار می‌برند باید محتاط باشند و از ایجاد حلقه‌های ارتباط علّی نادرست ‏بپرهیزند. زیرا همراهی و تقارن دو پدیده به معنای وجود رابطه علّی میان آنها نیست.‏ ‏تحقیق پیمایشی فرآیندی است که در آن کنش و واکنش مستمری میان نظریه و داده‌ها و نیز میان تحلیل ‏مقدماتی و تحلیل‌های بعدی وجود دارد.تحقیق پیمایشی صرفاً، روش گام به گام نیست، بلکه فرآیندی است که ‏مستلزم خلاقیت، قدرت تخیل، مهارت، مصالحه و یافتن راه‌حل‌های مناسبی برای مشکلات پیش‌بینی شده است.‏ ‏9-3 مراحل مختلف تنظیم تحقیق پیمایشی:‏ ‏ الف- انتخاب موضوع، به عبارت دیگر حقیقت یا خصوصیتی را که قصد آشکار ساختن آن را دارید، مشخص ‏نمائید.‏ ‏ ب- مساله مورد تحقیق را از نظر مکان و زمان محدود و بیان کنید.‏ ‏ ج- اهداف و فرضیه‌هایی برای مساله مورد تحقیق تدوین نمائید ‏ د- به سئوالات ذیل پاسخ مناسبی ارائه نمائید‏ ‏ (1) چگونگی انتخاب جامعه آماری و جامعه نمونه؟ ‏ (2) چگونگی و نوع جمع‌آوری اطلاعات؟ ‏ (3) آیا برای جمع‌آوری اطلاعات به آزمایش نمونه‌ای نیاز است؟