یکی از نمونه­های اسناد اخیر، پیش طرح سومین میثاق بین ­المللی مربوط به حقوق همبستگی سازمان ملل متحد 1982 است که به ویژه در ماده­ی 18 خود حق توسل به مراجع ذی­صلاح را به رسمیت شناخته است. علاوه بر این سند، باید به دو اعلامیه­ی استکهلم و ریو اشاره کرد که اولی در اصل 22 خود به موضوع جبران خسارت ناشی از تخریب و آلودگی محیط زیست و دومی در اصول 10 و 13 خود به امکان دسترسی موثر به مراجع قضایی و اداری و تعقیب عاملان آلودگی محیط زیست توجه کرده­اند. اما کامل­ترین سند در این زمینه کنوانسیون آرهوس است که همانطور که بیان شد به تمامی عناصر اصل مشارکت به تفکیک و تفضیل پرداخته است و ذینفع مستقیم، تبعه یا حتی مقیم بودن، در حق بر این مولفه­ها ضرورت ندارد. با این حال نباید فراموش کرد که کنوانسیون آرهوس تا کنون تنها توسط دول اروپایی تصویب شده است و جنبه­ی جهانی ندارد. در خصوص اصل مشارکت در رابطه با کشورمان می­توان به اصل 26 قانون اساسی، قوانین برنامه­ی توسعه­ی اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی خصوصا سوم 1379، چهارم 1383، آیین­نامه­ی اجرایی تاسیس و نحوه­ی فعالیت­ سازمان­های غیردولتی 1381 مصوب هیات وزیران، و دو مورد بسیار جدید و امیدوارکننده یعنی تصویب قانون آیین دادرسی کیفری اخیر در سال 1392 که در ماده­ی 66 آن بر حق دادخواهی سازمان­های غیردولتی تاکید داشته و تصویب قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات در سال 1388 اشاره کرد. ماده­ی 66  قانون آیین دادرسی کیفری 1392 از این جهت حائز اهمیت است که تا پیش از آن گرچه در قوانین مختلفی از جمله فحوای اصل 34 و 90 قانون اساسی و نص صریح ماده­ی 4 و 16آیین­نامه­ی اجرایی تاسیس و نحوه­ی فعالیت سازمان­های غیردولتی مصوب هیات وزیران به حق دادخواهی سازمان­های غیردولتی که تضمین کننده­ اصل مشارکت است اشاره شده بود ولیکن در عمل هیچ نمونه­ی موفقی در این زمینه وجود نداشت که می­توان گفت یکی از عمده علل این مسئله فقدان قانون­گذاری توسط مجلس شورای اسلامی در این خصوص بود و با تصویب ماده­ی 66 ق.آد.ک این نقص برطرف شد. گفتار سوم-سازمان غیردولتی 3-1-معنا ترکیب سازمان غیردولتی، برگردان عبارتNon Governmental Organization در زبان انگلیسی است. از آنجا که خاستگاه سازمان­های غیردولتی در کشورهای غربی به ویژه اروپای غربی است این اصطلاح نیز از این کشورها ریشه گرفته و به سایر نقاط دنیا گسترش یافته است. برای بررسی عمیق­تر در خصوص چیستی این تشکل­ها، در نخستین گام به ریشه­یابی واژگانی این اصطلاح می­پردازیم. واژه­ی «Government» در فرهنگ دو زبانه­ی انگلیسی فارسی نشر نو به «دولت» تعبیر و خود اصطلاح دولت در متون حقوق عمومی عمدتا به سه شکل زیر تعریف شده است: الف)به معنی کلیتی متمایز که شخصیتی مستقل از عناصر ترکیبی خود دارد و با افراد و اشخاص مسئول و یا نمایندگان اشتباه نمی­ شود و  بیشتر موضوع حقوق بین­الملل عمومی و حقوق عمومی داخلی واقع می­شود. ب)در مفهوم هیات حاکم و فرمانروایان در برابر حکومت شوندگان و فرمانبران. در این وجه، مفهوم دولت بر کلیه­ی کارگزاران و نهادهایی اطلاق می­شود که بر مردم یا ملت حکومت می­ کنند. مفهوم دولت در اینجا در برابر مفهوم ملت یا مردم قرار می­گیرد. ج)به معنی لایه­ی سیاسی قوه­ی مجریه کشور یا به زبان دیگر، رده­های سیاسی فوقانی اجرایی، نظیر نخست وزیر و هیات وزیران و اختصاصا کابینه­ی وزرا. در اینجا در واقع نظر به مجموعه سیاسی­ داریم که طبق قانون در چارچوب وظایف اجرایی ترکیب یافته و از لحاظ کاربردی در این معنی رسمیت پذیرفته است. یعنی بخشی از قوه­ی مجریه که در راس تصمیم ­گیری­های عالی قرار گرفته است. حال با توجه به این­که تشکل­های مورد بحث اصولا نبایستی ریشه در هیچ­کدام از نهادهای قوای سه­گانه داشته باشند گرچه واژه­ی دولت بیشتر در معنای قوه­ی مجریه استعمال می­شود به نظر سزاوار است تا در کاربرد مورد بحث در مفهوم اعم معنا گردد تا مفهوم اخص. اما قسمت دیگر این ترکیب، واژه­ی Organization است. برای این واژه­ معانی مختلفی در زبان فارسی ارائه شده است. فرهنگ انگلیسی فارسی نشر نو این واژه را چنین تعریف می­نماید: سازمان، موسسه، و تشکیلات. که ما در این نوشتار به علت مصطلح بودن واژه­ی سازمان در حقوق بین­الملل و نیز به این دلیل که این واژه برخلاف بقیه­ معادل­های مذکور حالت سازمان­ یافتگی و وجود یک چارچوب کلی را بیشتر به ذهن متبادر می­ کند از همین معادل استفاده می­کنیم. 3-2-ماهیت کاربردی سازمان­های غیردولتی در دو سطح داخلی وبین­المللی قابلارزیابی می­باشند؛ در زیر به تعاریفارائهشدهدرباره­ی ماهیت سازمان­های غیردولتی داخلی و سازمان­های غیردولتی بین ­المللی پرداخته می­شود. الف)سازمان­های غیردولتی داخلی (ملی): این تعریف باید با توجه به مقررات داخلی کشورها ارائه شود، و از آنجا که درک هر کدام از کشورها از ماهیت و فعالیت­های سازمان­های غیر دولتی متفاوت است لذا مشاهده­­ی تعریفی واحد شاید مقدور نباشد اگرچه شباهت­هایی را می­توان میان آنها یافت. در اینجا به تعریف این سازمان­ها در برخی کشورها  و در نهایت کشور خودمان اشاره می­شود.