۲-۱۱-۵ ) از دست دادن شغل
افرادی که شغل خود را در خطر می بینند یا آن را از دست میدهند، دچار استرس میشوند. کارگرانی که احساس میکنند امکان دارد اخراج شوند یا جزء کارگران مازاد بر نیاز قرار گیرند احساس امنیت شغلی نمی کنند و این امر،به ویژه اگر امید چندانی به یافتن کاری دیگر نداشته باشند، موجب ایجاد استرس می شود .بیکاری (قادر به پیدا کردن کار نبودن) و بازنشستگی دلایل عمده شاغل نبودن است.
پژوهش ها نشان داده است که بیکاری با نشانه های فیزیولوژیکی و روانی استرس،مانند از دست دادن عزت نفس و افزایش فشارخون، ارتباط دارد.
۲-۱۱-۶) تعارض
تعارض یکی از منابع عمده استرس است. کشمکش هایی که تعارض ایجاد میکنند، معمولاً سه دسته اند.
۲-۱۱-۷) خوشایند/خوشایند
تعارض هایی که در نتیجه وجود دو موقعیت ناهمساز،اما خوشایند ایجاد می شود.
برای مثال افرادی که برای بهبود سلامتشان سعی میکنند وزن خود را کاهش دهند، زمانی که غذاهای خوشمزه ولی چاق کننده را می بینند، اغلب دچار کشمکشی درونی میشوند.
اگرچه افراد معمولاً این نوع از تعارض ها را به نسبت راحت حل میکنند، هر چه تصمیم گیری به نظرشان مهم تر بیایدبه استرس بیشتری دچار خواهند شد.
۲-۱۱-۸ ) ناخوشایند/ناخوشایند
کشمکشهایی که در نتیجه انتخاب میان دو موقعیت ناخوشایند ایجاد میشوند. زمانی که تأخیر یا فرار امکان نداشتهباشد، مردم اغلب میان دو انتخاب مردد میمانند و نظرشان را پیوسته عوض میکنند و بعضیاوقات از دیگران میخواهند به جای ایشان تصمیم بگیرند. موقعیتهای ناخوشایند/ ناخوشایند برای اغلب مردم پراسترس است و به سختی حل می شود.
۲-۱۱-۹ ) خوشایند/ناخوشایند
زمانی پیش میآید که ویژگی های هم خوشایند و هم ناخوشایند را در یک هدف یا موقعیت ببینیم. این نوع از تعارض ممکن است استرس زا باشد و به سختی حل شود (سارافینو،۱۳۸۴).
۲-۱۱-۱۰) خوشایند، ناخوشایند و چندگانه
فرد با چندین هدف دارای جاذبههای مثبت وضعی سروکار دارد. در واقع می توان گفت که پیچیده ترین نوع تعارض است. نمونه این تعارض ممکن است در شب امتحان به وجود آید و آن زمانی است که می خواهید از دو کار مطالعه کردن و میهمانی رفتن یکی را انتخاب نمایید. هر انتخاب جنبه ای مثبت و منفی خاص خود را دارد. مطالعه کردن خستگی می آورد اما نگرانی از مردود شدن را کاهش میدهد و مهمانی رفتن خوشایند است اما احتمال دارد که نمره امتحان پایین بیاید.
۲-۱۲ ) اثرات استرس در محیط کار
استرس باعث فشارهای روانی بسیاری بر روی فرد می شود که این فشارها به شکل های مختلف در رفتار فرد در محیط کاری خود را نشان میدهد. برخی از این رفتارها عبارتند از:
ـ زودرنجی یا پرخاشگری در برخورد با همکاران و مراجعین؛
ـ بی تفاوتی و بی علاقگی به آراستگی ظاهر خود و دیگران؛
ـ کاهش خلاقیت و فقدان اعتماد به نفس؛
ـ بی تفاوتی نسبت به کار و افزایش اشتباهات؛
ـ عدم توانایی تمرکز بر روی کار و ناتوانی در تصمیم گیری؛
ـ خستگی مفرط، ناراحتی و احساس گناه؛
ـ ناتوانی در تحمل اطرافیان و تمایل به انزواهمه این عوامل در نهایت منجر به کاهش بهره وری و افزایش ضایعات می شود و از طرف دیگر این افراد به علت ناتوانی در کنترل احساسات ، ناتوانی در تصمیم گیری صحیح و دیگر موارد ذکر شده استعداد فوق العاده در ایجاد حادثه برای خود و دیگران پیدا میکنند.
۲-۱۳)عامل های استرس شغلی در محیط کار
عامل های طبقه بندی شده عبارتند از:
ویژگیهای نقش، ویژگیهای شغل، روابط میان ـ فردی، جو و ساختار سازمانی، راه و روش های مدیریت منابع سازمانی، و فن آوری و خصوصیات مادی(خدادادی و همکاران، ۱۳۸۶)
ویژگی های نقش:
شناخت عامل های روان شناختی محیط کار را، روشی می دانند که از آن راه می توان درک درستی از استرس شغلی به دست آورد.
در این باره، پژوهشگران، به ویژه با بهره گرفتن از «نظریه نقش» سعی کره اند مسایل مربوط به استرس را شناسایی کنند و دریابند که فشارهای ناشی از نقش تا چه اندازه در پدید آمدن استرس شغلی تاثیر دارند. و چنین اظهار نظر کردهاند که فشار ناشی از نقش زمانی رخ میدهد که بین اظهارات یا خواسته های فرد و انتظارات یا خواسته های سازمان ناسازگاری وجود داشته باشد، و گفته اند که بررسی ویژگی های نقش از پردامنه ترین پژوهش هایی بوده که تاکنون درباره شرایط سازمانی مؤثر در استرس انجام شده اند.
بنابر نتیجه این پژوهش ها، چهار نوع ویژگی برای نقش بر شمرده اند.
۱- ابهام نقش؛
۲- گران باری نقش؛
۳- کم باری نقش؛
۴- ناسازگاری نقش؛
۲-۱۳-۱) ابهام نقش
ابهام نقش زمانی پدید میآید که روشن نباشد نقش فرد چیست، از جمله هنگامی که به روشنی معلوم نباشد که هدف از شغلی معینی چیست یا حدود مسئوولیت های فرد معینی کدام است.
ابهام نقش در واقع زمانی به استرس منجر می شود که فرد را از بهره وری وپیشرفت باز میدارد. وانگهی، وقتی استرس در نتیجه ابهام نقش پدید میآید که فرد حس اطمینان و پیشبینی خود را در نقش کاریش از دست میدهد (علوی، ۱۳۷۲).
۲-۱۳-۲) کم باری نقش
کم باری نقش یعنی، وضعیتی که در آن از مهارت های شخص به طور تمام و کمال استفاده نمی شود. به بیان دیگر، مهارت ها و تواناییهای فرد کمتر از اندازه ممکن به کار گرفته میشوند. استرس ناشی از این وضعیت را نیز کم باری نقش مینامند. در حالی که گران باری نقش گویای خواسته های زیادی است که به شاغل تحمیل می شود، کم باری نقش حکم محدودیت و بازدارندگی را دارد.
به طور کلی، می توان گفت که کم باری نقش زمانی پیامد ناخوشایند دارد که توان کارکنان بیش از آن باشد که برای شغل محول به آن ها لازم است.
۲-۱۳-۳) ناسازگاری نقش
ناسازگاری نقش زمانی رخ میدهد که تن دادن به مجموعه ای از الزام های شغلی با پذیرش مجموعه دیگری از الزام های شغلی، مغایر و یا به کل ناممکن است.
۲-۱۳-۴) گران باری نقش
گران باری نقش به این معنی است که اگر فرد نتواند از پس انجام کاری که بخشی از شغل معینی است برآید، دچار استرس خواهد شد.
۲-۱۴) استرس شغلی در پرستاران
از مشخصات یک سازمان سالم آن است که سلامت جسمی و روانی کارکنان به همان اندازه مورد توجه و علاقه مدیریت سازمان قرار گیرد که تولید بهره وری مورد تأکید قرار گرفته است(ساعتچی و همکاران ، ۱۳۷۴) .
استرس شغلی یکی از موضوعات مهم مورد مطالعه در رفتار سازمانی است و به دلایل مختلف در مدیریت نیروی انسانی راه پیدا کردهاست. تنیدگی میتواند برای کارکنان اثر مخرب فیزیولوژیکی و روان شناختی داشته و در تندرستی آنان اثر سوء بگذارد.به طوری که اغلب پژوهشهای ۳۰ سال اخیر به بررسی استرس شغلی اختصاص یافته است. و در این میان حرفه پرستاری به علت کافی نبودن تعداد پرستاران و در نتیجه فشار کار[۱۳۱] به خودی خود به منزله نخستین منبع تنیدگی محسوب می شود(استوار،۱۳۷۷)
[چهارشنبه 1401-09-30] [ 11:18:00 ق.ظ ]
|