شرایط، احکام وآثارعقد استصناع

در این فصل عقد استصناع را از لحاظ آثارمختلفی که بر آن مترتب است مورد بررسی قرار می‌دهیم.

مبحث اول: شرایط صحت عقد استصناع

برای صحت انجام هر معامله ای لازم است شرایطی رعایت گردد که از آن تحت عنواع شرایط اساسی معاملات یاد می‌شود و در صورت ورود هر گوه خدشه به این شرایط معامله باطل و یا غیر نافذ خواهد شد این شرایط در همه معاملات یکسان بوده و تفاوت عنوان معاملاتی تأثیری در اعتبار یا عدم اعتبار آن ندارد. شرایط عمومی معاملات در حقوق ایران در ماده 190 ق.م مدنی بیان‌شده است گرچه در برخی از موارد از حیث جزییات این شرایط در فقه و حقوق تفاوت‌هایی دارد ولیکن در کلیات و عناوین مشترک بوده و در کتب فقهی و حقوقی در ذیل 4 عنوان بیان‌شده است این عناوین عبارت از:

1. قصد و رضای طرفین
2. اهلیت طرفین
3. مورد معامله
4. مشروعیت جهت معامله

گفتار اول: قصد و رضای طرفین

گرچه دو عنوان قصد و رضا در عبارات فقهی و حقوقی معمولاً در کنار هم و تحت یک عنوان می‌آید ولیکن دو عنوان مجزا داشته و از حیث آثار حقوقی هم متفاوت است برای روشن شدن تفاوت این دو موضوع لازم است ابتدا مراحلی که در یک رابطه حقوقی طی می‌شود تا معامله منعقد می‌شود را تصور نماییم. در یک معامله فرد طرف معامله ابتدا قرارداد را با همه ارکان و عناصر آن در ذهن مجسم می کند و سود و زیان آن را می‌سنجد سپس میل و گرایش باطنی به انجام قرارداد پیدا می‌کند وتصمیم به ایجادان می‌گیرد وسرانجام طرفین با به کار بردن لفظ یا انجام عملی عمل حقوقی را در ذهن و عالم اعتبار ایجاد می‌کنند و با اعلام قصد و توافق طرفین قرارداد منعقد می‌شود با توجه به مراحل مذکور منظور از رضا در اصطلاحات حقوقی همان میل و گرایش باطنی به انجام عمل حقوقی است و قصد ایجاد عمل حقوقی در عالم ذهن است که گاهی از آن به‌قصد انشاء تعبیر می‌شود (صفایی،1387، ص 62) در عقود باید طرفین قصد ایجاد معامله را داشته باشند والا معامله باطل خواهد بود اما این اراده علاوه بر این که باید در درون شخص وجود داشته باشد لازم است به نحوی نیز ابراز گردد تا آن را معتبر بدانیم فلذا اراده‌ای که در عالم خارج نشانه‌ای از آن مشاهده نگردد بی‌اعتبار است