عوارض و ناهنجاری‌های ناشی از اعتیاد

مصرف طولانی مدت مواد، موجب اختلال در بهداشت و سلامتی جسمی و روانی فردی می‌شود که با بروز بسیاری از بیماری‌های مزمن و خطرناک همراه است. البته از آنجا که اعتیاد بیشتر به هنگام ایجاد و ساخت خانواده و در ارزشمندترین سالهای زندگی از نظر میزان کارایی رخ می‌دهد، مشکلات رفتاری ناشی از اعتیاد بیشترین تاثیر را بر زندگی خانوادگی و شغل فرد می‌گذارد. مواد مخدر تنها به فرد مصرف کننده آسیب نمی‌رساند بلکه به هر کس که با آن در تماس باشد آسیب می‌رساند و زمانی که تعداد معتادان فراتر از حد قابل جبران باشد، جامعه صدمه می‌بیند. اعتیاد خسارت و هزینه‌های بسیاری را به جامعه تحمیل می‌کند.

بنابراین عوارض و ناهنجاری‌های ناشی از اعتیاد شامل عوارض فردی، خانوادگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی می‌باشد و در کتب و پژوهش‌های مختلف علمی بعضاً به تفصیل در مورد این ناهنجاری‌ها بحث شده که در مبحث قبل به عوارض جسمی و روانی مصرف مواد مخدر اشاراتی شد ولیکن در این مبحث به صورت اجمال به عوارض و ناهنجاری‌های دیگر استعمال مواد مخدر اشاره می‌گردد.

بند اول ـ عوارض و ناهنجاری‌های اجتماعی اعتیاد

اعتیاد به مواد مخدر یکی از پیچیده‌ترین آسیب‌های اجتماعی و از مصادیق عمده انحرافات محسوب می‌شود. سوء مصرف مواد مخدر بر رفتار و روابط فرد با دیگران آثار زیان بخشی بر جای می‌گذارد. در واقع، دگرگونی‌های سریع در رفتار، کاهش کارایی، فریب دیگران و تدبیر دیگری که معتاد برای رسیدن به ماده اعتیاد آور به کار می‌برد، سبب سلب اعتماد افراد از معتاد می‌شود و شخصیت وی را دچار تزلزل و بی ثباتی می‌کند. امروزه اعتیاد به مواد مخدر یک مسئله و پدیده اجتماعی است که امکان دارد زندگی سالم را از فرد و جامعه سلب کند.

در اثر انحطاط شخصیت و عدم تعادل روانی، رابطه شخص معتاد و تمام انسان‌های دیگر خود به خود قطع می‌شود و پس از گرفتاری در دام اعتباد دیگر او چنان رابطه عادی، طبیعی،  فطری، روحی، معنوی و قلبی را با هیچ کس حتی پدر و مادر و خواهر و برادر و اولاد خود نیز پیدا نمی‌کند.

به طور کلی معتاد نه تنها نمی‌تواند مولد و سازنده باشد، بلکه مصرف کننده‌ای است که غیر از ضرر اجتماعی هنر دیگری ندارد. فرد معتاد نسبت به اعضای خانواده خود احساس مسئولیت نمی‌کند و موقعیت اجتماعی او متزلزل و بعضاً حتی فاقد موقعیت اجتماعی است. معتاد به دیگران اعتماد ندارد و برآوردن نیازهای خود را مقدم بر دیگران می‌داند. همین طور روابط اجتماعی وی بسیار سطحی و تصنعتی است و به قدرت می‌تواند پیونده‌های مستحکم عاطفی و وفاداری و تعهد داشته باشد. در واقع توجه یک فرد معتاد بیش از اینکه به خود و خانواده خود باشد به کسی است که بتواند برای وی مواد مخدر تهیه کند.

نکته حائز اهمیت اینکه عموماً آثار زیان بار اجتماعی مصرف مواد مخدر از واحد خانواده آغاز می‌شود . به این نحو که یک فرد معتاد نمی‌تواند وظایف همسرداری ، پدری و دیگر تکالیف خود را در خانواده به خوبی انجام دهد و قطعاً برای خانواده خویش مشکلاتی ایجاد می‌کند. یعنی معتاد انسانس است فاقد استعدادهای (انس و عاطفه) فطری اولیه یا به عبارتی دیگر او حتی نسبت به خویش و خویشاوندان نزدیک خود نیز بیگانه محض است.

از نظر اجتماعی هم، چون از عوارض قهری اعتیاد، بی علاقه شدن به کار و شغل است. لطمات جبران ناپذیری به اقتصاد جامعه وارد می‌سازد و از طرفی به خاطر اینکه به دنبال همدرد می‌گردد باعث معتاد شدن دیگر افراد جامعه می‌شود و در مواردی دیده شده که معتاد باعث معتاد نمودن و روسپیگری همسر خود نیز می‌شود و در روابط اجتماعی اعضای خانواده‌های پدر معتاد ، به جای مهر و عطوفت، خشونت حاکم می‌شود و اعضای خانواده به جای احساس راحتی و غرور بیشتر احساس شرم و خجالت می‌کنند.

1. فرید فدایی، روانپزشکی برای همه، ص 198.
2. هدایت اله ستوده، آسیب شناسی اجتماعی در جامعه شناسی انحرافات، ج 13، 1384.
3. منصور واثقی، مواد مخدرو اعتیاد، ص 8.

علل گرایش جوانان و نوجوانان شهرستان کاشان به مواد مخدر و راهکارهای مقابله با آن