• 1. کلیات

  مرقومه‌ای که در دستان شما می‌باشد حاصل کنکاش درباره سؤالاتی است که در ذهن نگارنده ایجاد شده است. سؤالاتی که ممکن است در نهاد انسان‌های زیادی وجود داشته باشد ولی به مرحله پاسخ نرسیده باشد. مسئله پورسانت از دیرباز بین جوامع بشری مرسوم بوده و تا امروز اشکال مختلفی پیدا کرده است. ولی به دلایلی در متون اولیه فقه و حقوق اسلامی راجع به آن به‌طور مستقیم حرفی به میان نیامده است. از نام پورسانت که غربی است می‌توان تشخیص داد که این پدیده را می‌توان نوظهور به‌حساب آورد بنابراین برای بررسی ابعاد آن قرعه به نام پژوهشگران و فقیهان و حقوق‌دانان می‌افتد تا با کنکاش در مبانی فقهی و مواد حقوقی و بررسی عقل و عرف و شرایط اقتصادی و … برای روشن شدن تکلیف جواز یا عدم جواز آن تصمیم‌گیری کنند. با توجه به شباهات و مشترکات بزه ارتشا با اخذ پورسانت می‌توان در بسیاری از مراحل بررسی از مبانی و مستندات حکم حرمت اخذ رشوه و پرداخت آن استفاده کرد. نوآوری‌ای که در سیاه‌مشق حاضر انجام‌گرفته است عبارت است از معرفی چند مستند جدید برای روشن کردن تکلیف بزه اخذ پورسانت که انشالله در صفحات آینده به نظر خواننده محترم خواهد رسید.

1. در تحقیق پیش رو به‌صورت بدیعی ساختار پورسانت از نظر فقه مبین اسلام مورد بررسی قرار گرفته است.

ریشه‌ها و شباهت‌های مسئله پورسانت با ابواب مختلف فقهی و آثار بار شده بر آن‌ها به‌گونه‌ای غیر مشقی بررسی‌شده است که انتظار می‌رود پژوهشگران دیگر با سرنخ‌هایی که در این تحقیق در اختیار آن‌ها قرارگرفته است تکلیف پورسانت را در فقه و حقوق موضوعه روشن کنند و منابعی محکم و جامع در این زمینه فراهم شود. همانطور که از عنوان این تحقیق بر می آید، انتظار می رود بررسی حرمت اخذ پورسانت در کلیه مذاهب اسلامی اعم از تشیع و تسنن پرداخته شده باشد. اما به دلیل در دسترس نبودن منابع مدون و غیر مدون در این زمینه، چه منابع قدیمی و نیاز به استدلال و قیاس و چه منابع جدید در زمینه فقه اهل سنت، متاسفانه محقق در تفکیک نظر مذاهب اهل سنت راجع به موضوع تحقیق نا کام مانده است. لذا در پایان نامه در دست شما علاوه بر تحلیل و بررسی مسئله پورسانت از دیدگاه تشیع تنها اشاره ای به نظرات اهل تسنن شده است که انشاءلله عذر مصنف را به دلیل بایر بودن منابع از این موضوع پذیرا خواهید بود. امید است تا حسن نیت در نگارش این مطالب رنگ و بوی ویژه‌ای به کلمات داده باشد و از خداوند منان قدم‌های استواری را برای ادامه مسیر علم‌آموزی و پژوهش خواستارم.

3. 1. 1. بیان مسئله تحقیق

واژه پورسانت که به معنای درصد، میزان سود، و حق دلالی بیان شده در اصطلاح به درصدی از قیمت کالا گفته می‌شود که در جریان انجام معامله به واسطه خرید پرداخت می‌شود. شباهت پورسانت با رشوه موجب دقت نظر در حکم شرعی پورسانت شده و آراء مختلفی در این زمینه بیان شده است. برای تببین حکم پورسانت لازم است ابتدا قلمرو پورسانت، انواع و اقسام، مصادیق و احکام آن از دیدگاه فقها امامیه، اهل سنت و حقوقدانان مورد بررسی قرار بگیرد.

2. 1. 1. اهمیت و ضرورت تحقیق

با توجه به کاربردی بودن پورسانت در معاملات امروزی و کثرت استفاده از آن خصوصاً در مبادلات بین‌المللی ضروری است که با حکم شرعی این عمل آشنا شده و بدین وسیله با رعایت شرایط آن موجبات تصحیح معاملات رایج را فراهم آوریم. علاوه بر آن تمام دلالی‌ها و به نوعی وکالت‌های در خرید و فروش تحت الشعاع مسئله پورسانت قرار می گرد که همین مسئله و دایره پهناور آن به اهمیت پرداختن به موضوع پورسانت می‌افزاید. البته با توجه به آثار مخرب جرم اخذ پورسانت در جامعه و در معاملات امروزی چه دولتی و غیر دولتی آن لازم است با شناخت محدوده، مصادیق و شرایط زمینه ساز این بزه راهکارهای مبارزه با آن شناسایی و عملیاتی شود.