2-3. کلاهبرداری

واژه کلاهبرداری در لغت به معنی برداشتن کلاه از سر است. در معنای مجازی به عنوان دزدیدن عقل شخص  می باشد و کلاه کسی را برداشتن به معنای فریب دادن و یا باقصد عدم پرداخت ، از دیگری قرض گرفتن است و کلاه بر سرکسی گذاشتن نیز به معنی گول زدن ، فریفتن و ربودن پول و مال دیگری است. (توجهی وحیدری، 1387،48). کلاهبرداری از دید حقوقدانان با تعابیر متفاوتی تعریف شده است. به عنوان نمونه در تعریف کلاهبرداری گفته شده : ” تحصیل متقلبانه مال غیر را کلاهبرداری گویند.؛ کلاهبرداری عبارت است از ربودن مال دیگری از طریق توسل توأم با سوء نیت به وسایل یا عملیات متقلبانه و نیز به معنای تحصیل نامشروع مال دیگری” می باشد.(صادقی، 1378،74). کلاهبرداری از طریق موارد زیر انجام می شود:

• اختلاس در دارایی ها؛
• گزارش نادرست عمدی، پنهان کردن و مخفی کردن یا افشا نکردن یک یا چند حقیقت مهم مربوط به تصمیم مالی، معامله یا تصمیمات مالی بیمه گر؛
• سوء استفاده کردن از جایگاه مسئولیت یا رابطه ای مبتنی بر اعتماد.( خیابانی،1391،27).

کلاهبرداری یک عمل غیر اخلاقی است که در حوزه های مختلفی روی می دهد و شامل اشکال و اندازه های متفاوتی است. این اشکال اعم از کلاهبرداری سنتی مانند کلاهبرداری مالیاتی تا شکلهای پیچیده تر کلاهبرداری، هنگامی که گروههایی از اشخاص با هدف ارتکاب  تقلب و کلاهبرداری با یکدیگر به همکاری می پردازند، می باشد.(سوبل و همکاران[4]،2011،39) اصطلاح حقوقی کلاهبرداری با فهم مردم از این واژه متفاوت است و عدم آشنایی اقشار جامعه به مسائل حقوقی ، از موجبات شیوع کلاهبرداری است. کلاهبرداری از جزایم مرکب است. جرمی را مرکب گویند که عنصر مادی آن متشکل از رفتارهای متنوع است. و به قصد نتیجه ی واحد تحقق می یابد. هر یک از رفتارهای داخل در یک جرم مرکب مانند کلاهبرداری به تنهایی قابل مجازات نیست، ولی در مجموع جرمی را به وجود می آورد. از این جهت جرم مرکب، شبیه به جرم اعتیادی است، با این تفاوت که رفتارهای تشکیل دهنده ی جرم اعتیادی یکسان است، در حالی که رفتارهایی که در مجموع جرم مرکب را به وجود می آورند، از نظر ماهیت متفاوت می باشند.( عبدالله پور و یحیی پور،1392،26). 2-4. کلاهبرداری بیمه ای واژه کلاهبرداری بیمه ای متضمن مفهومی است که در طی آن از طریق یک عمل غیر قانونی ( سو استفاده، جعل، تقلب و…) اقدام به مطالبه خسارت از شرکت بیمه می گردد. این موضوع اخیراً به عنوان  تهدیدی جدی برای شرکت های بیمه مطرح شده است. کلاهبرداری بیمه ای علاوه بر تهدید شرکت های بیمه می تواند منجر به افزایش خطرات اخلاقی و مخاطرات اجتماعی در هر جامعه ای از طریق رفتارهای بیمه گذاران و افراد درگیر گردد که در بلند مدت هزینه های سنگینی را به صنعت بیمه تحمیل می کند.(دریگ[6]، 2002،29). کلاهبرداری بیمه ای یک فریب عمدی[7] می باشد که توسط یک شرکت یا نماینده بیمه و یا توسط مشتریان با هدف کسب منفعت مالی انجام می گیرد. به طور معمول کلاهبرداری شامل موارد کتمان کردن یا بزرگ نشان دادن خسارت واقعی، نادرست نشان دادن حقایق مرتبط با موضوع بیمه ، ادعای مربوط به جراحات بدنی یا خساراتی که هرگز رخ نداده اند ونیز صحنه سازی تصادفات می باشد.( لش و بیرز[8]،2008،42). دریگ و همکارانش چهار اصل را برای تعریف کلاهبرداری بیان کرده اند: کلاهبرداری باید آشکار و عمدی باشد؛ علیه قانون باشد؛ در آن منفعت مالی وجود داشته باشد و اطلاع رسانی نادرست اتفاق افتاده باشد. (دریگ و همکاران[9]، 2006،51). گیل و همکارانش[10]، (1994) کلاهبرداری بیمه ای را این گونه تعریف کرده اند: ” اعلام عمدی خسارت های جعلی، اعلام خسارت بیش از مقدار واقعی آن، یا هر روش دیگری برای به دست آوردن مبلغی بیش ازآنچه که بیمه گذار قانوناً مستحق در یافت آن باشد”. (گیل و همکاران، 1994؛ به نقل از کاظمی وهمکاران، 1390،39). کلاهبرداری منحصر به رشته های بیمه ای خاص نبوده و در تمامی رشته های بیمه ای اتفاق می افتد. “کمیته بیمه گران اروپا” در گزارش سال 1996 خود تحت عنوان « راهنمای مقابله با کلاهبرداری بیمه ای[11]»  بر اساس تحقیقات و مورد کاوی های خود بیان می دارد که رشته های بیمه ای که بیشتر مورد تقاضای عموم هستند و رایج تر می باشند از نظر تواتر یا از نظر میانگین هزینه در معرض کلاهبرداری هستند: مانند رشته بیمه اتومبیل. (آی و همکاران،2010،24). نفوذ اندک سیستم های اطلاعاتی در شرکت های بیمه یا حداقل گرایش کم  صنعت بیمه به بهره بردن از تکنولوژی های به روز، باعث ایجاد وضعیت نامتوازن در کسب اطلاعات و سو استفاده ازآن جهت کلاهبرداری بیمه ای می گردد. در یک تعریف کلی می توان گفت: « ریسک کلاهبرداری بیمه ای» منجر به ادعای خسارت واهی یا افزایش میزان ادعا های خسارت از طریق  کلاهبرداری یا تحریف ذات یا ارزش خسارت یا کم جلوه دادن ریسک در زمان خرید بیمه نامه می شود.این کلاهبرداری است که جذابیت بسیار بالا و ریسک پایین برای مرتکب آن به همراه داشته و از سوی دیگر ، شرکت بیمه را نیز با پیچیدگی های زیادی روبرو می کند. تنها برخی تحقیقات و آمار محافظه کارانه است که نشان می دهد خطر کلاهبرداری در صنعت بیمه در حال گسترش است. همچنین به دلیل دشواری کشف و ارزیابی کلاهبرداری ،هیچ نهادی میزان و ابعاد آن ریسک را نمی تواند ارزیابی کند. (آی و همکاران،2010،65). کلاهبرداری بیمه ای پدیده ای ناآشنا برای شرکت های بیمه نیست. نگرانی شرکت های بیمه از وقوع این پدیده در متن شرایط هر بیمه نامه ای قابل مشاهده است.( صحت و دیگران،1391،18). معمولی ترین نوع کلاهبرداری و تقلب بیمه ای،  تقلب  مالی در مطالبات بیمه ای می باشد. گزارش های صنعتی نشان می دهد که حدود 25 تا35 در صد مصرف کنندگان ، کلاهبرداری های مالی در مطالبات بیمه ای را به عنوان یک عامل قابل قبول نگاه می کنند.( گایف[13]، 2007،51).