دکتر جلال درخشه
 

استاد مشاور:
 

دکتر محمد هادی همایون
 

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

فهرست مطالب:
بخش نخست: کلیات 1
فصل نخست: مقدمه و تبیین نمایه کلی پژوهش 2
مقدمه2
فصل دوم: راهبرد فرهنگی ـ سیاسی؛ چیستی و چرایی 9
گفتار نخست: چیستی راهبرد فرهنگی ـ سیاسی. 9
1) تعریف راهبرد. 9
2) تعریف فرهنگ. 14
3) تعریف سیاست. 17
گفتار دوم: مفهوم سیاست در تعالیم اسلامی و چرایی راهبرد فرهنگی ـ  سیاسی21
فصل سوم: گفتمان مهدویت؛ بایسته ها و ضرورت ها. 25
گفتار نخست: مهدویت و انتظار در اندیشه تشیع. 25
1) مفهوم انتظار 26
2) انواع انتظار 26
گفتار دوم: مسئله زمینه سازی؛ چیستی و چگونگی. 28
1) اوصاف اصحاب امام عصر(عج) 30
2) اقتضائات اقدام مصلحانه. 34
3) سیاست های مورد نیاز حکومت اسلامی 35
4) تحلیلی از وضعیت موجود. 37
5) ضرورت فرهنگ سازی درونی 39
6) نقش جمهوری اسلامی ایران در تحقق اهداف اسلامی. 40
7) ضرورت حرکت برای ایجاد جامعه آرمانی شیعی 41
بخش دوم: بنیادهای معرفتی انسان شناسانه در اسلام. 48
فصل نخست: انسان شناسی و ضرورت پردازش آن در همه شاخه های علوم انسانی49
گفتار نخست: ضرورت نگرش جامع به انسان در علوم انسانی 49
1) رویکردهای انسان شناسی. 49
2) تاثیر شناخت انسان. 51
3) ویژگی های انسان شناسی دینی 57
گفتار دوم:  بررسی قوای انسانی و رابطه بین آن ها 59
1) قوای چهارگانه نفس59
2) ماهیت فضایل و رذایل در قوای چهارگانه و اقسام آنها. 60
3) عدالت به عنوان ام الفضایل 62
4) تناسب صور اخروی با ملکات نفس 64
5) ارتباط قوا با نفس و بالعکس. 66
فصل دوم: نقش آموزه های شریعت قدسیه اسلام در سوق دادن جامعه انسانی به سمت حیات طیبه و جامعه آرمانی70
گفتار نخست: رابطه انسان با خدا .71
فطرت 72
گفتار دوم: رابطه انسان با خود.87
1) معرفت شناسی ابعاد وجودی انسان (ارگانیسم انسانیت) 88
2) معرفت شناسی حیات طیبه ایمانی (ارگانیسم الهیت). 97
بخش سوم: بنیاد های نظری ولایت در اندیشه تشیع و ارتباط آن با مقوله مهدویت.111
فصل نخست: شیعه و گفتمان ولایت. 112
گفتار نخست: طرح بحث و کلیات. 112
1) تعریف لغوی و مفهوم اصطلاحی ولایت 112
2) مفهوم ولایت در مکتب تشیع.114
گفتار دوم: حقیقت ولایت در مکتب تشیع 120
1) مسئله ولایت «الله» عز اسمه و جل جلاله. 120
2) مسئله «ولایت انسان» و مقام خلیفه اللهی او در زمین 125
فصل دوم: شیعه و گفتمان مهدویت 135
گفتار نخست: فلسفه امامت در تشیع. 135
1) برهان لطف. 135
2) قاعده وجوب اصلح. 143
3) برهان امکان اشرف 143
4) برهان عنایت. 147
گفتار دوم: فلسفه غیبت. 156
1) غیبت و مهدویت 157
2) فلسفه غیبت از زبان دانایان غیب. 158
3) رحلت امام صادق و تاویل مهدی 160
4) ضرورت تبیین عقلی غیبت. 161
5) الطاف خداوند در وجود امام غائب. 161
6) شیخ صدوق و فلسفه غیبت 166
7) فلسفه غیبت از نظر کلام مفید. 169
8) فلسفه غیبت در نگاه شریف مرتضی 172
9) غیبت براساس دیدگاه شهید صدر دوم 173
10) فلسفه غیبت از نظر شیخ طوسی 176
گفتار سوم: رمزگشایی از فلسفه غیبت و آرمان مهدویت. 178
1) علل غیبت در روایات. 178
2) تحلیل و بررسی دلایل غیبت 179
3) ارگانیسم اصلاح و تمهید شرایط 181
4) شواهد روایی دلالت کننده بر وجود اقتضائات برای ظهور  182
بخش چهارم: اقتضائات رهیافت سیاسی در راهبرد مهدویت. 191
فصل نخست: بررسی تحلیلی مفاهیم اصلی در علوم سیاسی 192
گفتار نخست: حکومت و حاکمیت 192
1) حوزه معنایی حکومت. 192
2) حوزه معنایی حاکمیت 193
3) حکومت دینى در اندیشه ملاصدرا. 194
4) معناى مشروعیت 195
5) معنای مقبولیت 196
6) رابطه مشروعیت با مقبولیت. 196
گفتار دوم: مردم و حاکمیت197
1) نقش مردم در حکومت اسلامى 197
2) مردم به مثابه مبنای اقتدار در نظام اسلامی 205
گفتار سوم: قدرت و اقتدار209
فصل دوم: فرهنگ ایده آل عامل پایدارنده ثبات در سیاست داخلی و سیاست خارجی.214
گفتار نخست: رمزگشایی از مفهوم «فرهنگ ایده آل» 215
1) فرهنگ ایده آل عامل پایدارنده ثبات سیاسی در داخل. 216
2) اقتدار حاصل آمده از نهادینه شدن فرهنگ ایده آل به مثابه رکن سیاست خارجی.223
گفتار دوم: نهادینه کردن فرهنگ ایده آل در جامعه، اصلی ترین هدف حکومت اسلامی.225
1) تقویت بنیادهای فرهنگ ایده آل نیاز اساسی برای توسعه سیاسی225
2) ابتنای فرهنگ سیاسی اسلام بر بصیرت آحاد 227
3) شاخص های اصلی برای خطاناپذیر شدن شناخت حق از باطل (تحصیل بصیرت).230
4) رمز گشایی از نسبت میان حقیقت تقوا و حقیقت فرهنگ ایده آل233
5) در بیان اتمام و اکمال مکارم اخلاق 234
فصل سوم: کارویژه های حکومت اسلامی در عصر غیبت. 239
گفتار نخست: هدایت محور بودن معرفت سیاسی در اسلام.239
1) وظایف حکومت اسلامی از نظر ملا صدرا. 240
2) سعادتمندی حقیقی مردم هدف اصلی حکومت اسلامی در عصر غیبت.241
3) علل محرومیت جوامع از سعادت دنیوی و اخروی. 242
گفتار دوم: تعالی به مثابه روح اصلی و مشخصه حکومت اسلامی243
1) اقتضائات توسعه دینی و سعادتمندی انسان. 245
2) وظایف و اختیارات حکومت اسلامی 248
بخش پنجم: بررسی نهاد های موثر در راهبرد نهادینه کردن فرهنگ اسلامی در جامعه256
فصل نخست: آسیب شناسی اجمالی از وضعیت کنونی فرهنگ در جامعه.257
گفتار نخست: جامعه، فرهنگ اسلامی و تهاجم فرهنگی 259
1) خطر فراگیر شدن فرهنگ دین زدایی و دین زدایی فرهنگی 261
2) آسیب رسانی فرهنگی در سایه نظریه فرهنگ جهانی. 263
3) تغییر در جهان بینی نتیجه قطعی استیلای دین زدایی فرهنگی265
4) آسیب نظام گسیختگی نتیجه ای برای جریان تغییر فرهنگی265

2-پرسش های پژوهش
1-در دولت های های ناتوان چه مولفه هایی وجود دارد که حاکمیت آنها را مخدوش می کند؟
2-مسئولیت جامعه بین المللی در مقابل دولت های ناتوان چیست؟
3-آیا دکترین مسئولیت حمایت در مواجهه با دولت های ناتوان کارایی دارد؟
3-فرضیه های پژوهش
1-به نظر می رسد که دولت فرو پاشیده دولتی است که قادر به اعمال حاکمیت خود نیست وعناصر اصلی آن  را از دست داده است.
2-سایر دولتها می توانند از اقداماتی که منجر به ایجاد یک دولت ناتوان می شود پرهیز نمایند.
3-وقتی دولتی ناتوان شد دولتهای عضو سازمان های بین المللی و خود سازمان ملل باید همکاری کنند تا کلیه اقدامات برای ایجاد یک دولت موقت و جایگزین و یا تقویت آن دولت انجام دهند تا آن دولت ناتوان به تعهدات بین المللی خود عمل کند.
4-پیشینه تحقیق:
در سالهای اخیر بحث دولت ناتوان به تازگی است که وارد حقوق بین الملل شده  ٬ لذا جزءچند مورد نوشته مختصر ویا مقالاتی کوتاه تحقیق موثری انجام نشده است .در این پایان نامه سعی خواهد شد که بیش تر به موضوع  دولت های ناتوان و ویژگی های رآن ونقش سازمان ملل ودیگر کشورهای عضو دراین خصوص راه های مقابله وبرون رفت از موضوع ٬بررسی کشورهای فروپاشیده وعلل ناتوانی آنها پرداخته شود .
در رابطه با دولت های ناتوان آثار زیادی در ادبیات حقوقی کشورمان موجود نمی باشد. در ادامه به کتابی که در این زمینه ترجمه شده است پرداخته می شود. در واقع می توان گفت این پایان نامه از جمله اولین پژوهش ها در زمینه دولت های ناتوان می باشد و از همین رو می بایست بیشتر از منابع لاتین استفاده گردد.
چامسکی ٬نوام ٬(1390)دولت های ناتوان ٬ ترجمه اکرم پنداری نیا ٬ چ اول، انتشارات نشر افق.
5-روش تحقیق:
روش تحقیق در این پژوهش کتابخانه­ای است و این پژوهش با بهره گرفتن از کتب و مقالات فارسی و انگلیسی موجود و قابل دسترس و فیش­برداری و نگارش و تحلیل انجام خواهد شد. همچنین به وسیله جستجو و مراجعه به پایگاه­های اینترنتی، اطلاعات مورد نیاز استخراج خواهد شد و سپس با یک روش توصیفی-تحلیلی اطلاعات بدست آمده پردازش می­شود.
فصل اول: مفاهیم اصلی و کلیات
تحقیق و تتبع در علوم، مستلزم تنویر حدود و ثغور مباحث است. در علوم انسانی، ضرورت تنویر حوزه مباحث و تعیین جایگاه هر مفهوم در مجموعه مباحث مرتبط دو چندان است. اما در حوزه حقوق به عنوان عصاره علوم انسانی و یکی از علوم کاربردی، تنویر مفاهیم و تعیین جایگاه هر مفهوم در دایره علم حقوق از اهمیت صدچندان برخوردار است. نمی توان به بررسی و تحلیل یک مفهوم در حقوق پرداخت بدون آنکه معنای آن و جایگاه آن در مجموعه مطالعات حقوق و مقررات موضوعه مشخص باشد.
ضرورت ارائه تعریف و تعیین حدود و ثغور مفاهیم در تمامی حوزه های حقوق از اهمیت بسزایی برخوردار است. در برخی حوزه ها مانند حقوق جزا که با تمامیت جسمانی و بعضا شرافت و کرامت انسانی سرورکار دارد، لزوم تعریف مفاهیم بسایر مهم تر است.
تعریف مفاهیم مرتبط با موضوع، تعریف جایگاه . عناصر هر تعریف برای موضوض مورد مطالعه در این پایان نامه ، در این فصل مورد مطالعه قرار می گیرد.
تعداد صفحه : ۱۴۹
قیمت : 14700 تومان
 

 

2-پرسش های پژوهش
1-در دولت های های ناتوان چه مولفه هایی وجود دارد که حاکمیت آنها را مخدوش می کند؟
2-مسئولیت جامعه بین المللی در مقابل دولت های ناتوان چیست؟
3-آیا دکترین مسئولیت حمایت در مواجهه با دولت های ناتوان کارایی دارد؟
3-فرضیه های پژوهش
1-به نظر می رسد که دولت فرو پاشیده دولتی است که قادر به اعمال حاکمیت خود نیست وعناصر اصلی آن  را از دست داده است.
2-سایر دولتها می توانند از اقداماتی که منجر به ایجاد یک دولت ناتوان می شود پرهیز نمایند.
3-وقتی دولتی ناتوان شد دولتهای عضو سازمان های بین المللی و خود سازمان ملل باید همکاری کنند تا کلیه اقدامات برای ایجاد یک دولت موقت و جایگزین و یا تقویت آن دولت انجام دهند تا آن دولت ناتوان به تعهدات بین المللی خود عمل کند.
4-پیشینه تحقیق:
در سالهای اخیر بحث دولت ناتوان به تازگی است که وارد حقوق بین الملل شده  ٬ لذا جزءچند مورد نوشته مختصر ویا مقالاتی کوتاه تحقیق موثری انجام نشده است .در این پایان نامه سعی خواهد شد که بیش تر به موضوع  دولت های ناتوان و ویژگی های رآن ونقش سازمان ملل ودیگر کشورهای عضو دراین خصوص راه های مقابله وبرون رفت از موضوع ٬بررسی کشورهای فروپاشیده وعلل ناتوانی آنها پرداخته شود .
در رابطه با دولت های ناتوان آثار زیادی در ادبیات حقوقی کشورمان موجود نمی باشد. در ادامه به کتابی که در این زمینه ترجمه شده است پرداخته می شود. در واقع می توان گفت این پایان نامه از جمله اولین پژوهش ها در زمینه دولت های ناتوان می باشد و از همین رو می بایست بیشتر از منابع لاتین استفاده گردد.
چامسکی ٬نوام ٬(1390)دولت های ناتوان ٬ ترجمه اکرم پنداری نیا ٬ چ اول، انتشارات نشر افق.
5-روش تحقیق:
روش تحقیق در این پژوهش کتابخانه­ای است و این پژوهش با بهره گرفتن از کتب و مقالات فارسی و انگلیسی موجود و قابل دسترس و فیش­برداری و نگارش و تحلیل انجام خواهد شد. همچنین به وسیله جستجو و مراجعه به پایگاه­های اینترنتی، اطلاعات مورد نیاز استخراج خواهد شد و سپس با یک روش توصیفی-تحلیلی اطلاعات بدست آمده پردازش می­شود.
فصل اول: مفاهیم اصلی و کلیات
تحقیق و تتبع در علوم، مستلزم تنویر حدود و ثغور مباحث است. در علوم انسانی، ضرورت تنویر حوزه مباحث و تعیین جایگاه هر مفهوم در مجموعه مباحث مرتبط دو چندان است. اما در حوزه حقوق به عنوان عصاره علوم انسانی و یکی از علوم کاربردی، تنویر مفاهیم و تعیین جایگاه هر مفهوم در دایره علم حقوق از اهمیت صدچندان برخوردار است. نمی توان به بررسی و تحلیل یک مفهوم در حقوق پرداخت بدون آنکه معنای آن و جایگاه آن در مجموعه مطالعات حقوق و مقررات موضوعه مشخص باشد.
ضرورت ارائه تعریف و تعیین حدود و ثغور مفاهیم در تمامی حوزه های حقوق از اهمیت بسزایی برخوردار است. در برخی حوزه ها مانند حقوق جزا که با تمامیت جسمانی و بعضا شرافت و کرامت انسانی سرورکار دارد، لزوم تعریف مفاهیم بسایر مهم تر است.
تعریف مفاهیم مرتبط با موضوع، تعریف جایگاه . عناصر هر تعریف برای موضوض مورد مطالعه در این پایان نامه ، در این فصل مورد مطالعه قرار می گیرد.
تعداد صفحه : ۱۴۹
قیمت : 14700 تومان
 

 

و هو نورُ حدقه الوزارهِ، و نور حدیقه الاماره؛ سلاله الوزراء العِظام، خلَف السلفِ الکِرام؛ شرف7­ الدوله و الدین أمیر حاجی8 محمد بن المولی المخدوم الاعظم، افتخار وزراء9 العرب والعجم؛ الذی زان الوزارهَ و ما زانته؛ و شرّفها و ما شرّفته؛ و هی أحوج إلیه منه إلیها، و مَنَّ اللهُ تعالی به علیها؛ فجعله صلاح ممالک العالَم، و مالکَ نواصی السیفِ و القلم؛ صاحبَ الردّ والقبول، متّصفاً بقول القائل حیث یقول؛ شعر[10]:

 

 

 

أبکَی و أضحکَ خصمَه و ولیَّهُ
اَلدرُّ و الـدرّیُّ خافا جــودَهُ
 
بالسیف و القلم الضَّحوکِ الباکِی
فتَحصَّنا فی البـحر و الافلاکِ 

 

 
سعد الحق و الدوله و الدین أسبغ اللهُ علیه و علی کافّه المسلمین ظلالَه، و أعزَّ أنصارَه و ضاعَف جلالَه؛ وسیلهً إلی نیل الامالِ، و ذریعهً إلی نظم الاحوال.
و أرجو أن لا یتسخّطَه العِدَی، و ینظرَ الناظر فیه بعین الرِضَی؛ ویتصوّر قضیهَ ما علی المؤلِّف الا وسعُه، و لا علی المصنِّف الا جهدُه؛ و یعلمَ أن الناس لا یتجاوز طبعَها، و «لایکلّف الله نفساً الا وسعَها»[بقره/286]؛ فیتجاوز عن أقوالِه، و یصفح عن أفعالِه، و صلّی الله علی سیّدنا محمد و آلِه.
القسم الاول
فی الحکَم و الاداب و المدایح و الافتخارات؛ هو بابان
الباب الاول
 فی الحکَم و الاداب و هو خمسون فصلاً
الفصل الاول
فی الحثّ علی اکتساب الاداب و الفضائل، و أنها لاتحصُل الا بالکدِّ و الوسائل
 [1: بهاء الدین صاحب الدیوان]*

 

 

 

 

بُنیَّ اجتهد فی اقتناء العلوم
ألم ترَ فی رُقعه بیذقا
فآباؤنا الغُرُّ قد أسّسوا
فإن لم نُشِدها بمجهودِنا
 
تَفُز باجتناء ِثـمار الـمُنی [2الف]
إذا جَدّ فی سیره فرزَنا
مِن المجد شُمَّ الـمَبانی لَنا
سیَنهارُ و اللهِ تلک البُنی
[2:] المولی المعظّم کمال الملّه و الدّین عبد الرّزاق الکاشی نوّر اللّه روحه

 

 

 

 

إن السّعید فتیً تأدّبَ ناشیاً
حاز الفضیلهَ فی صِباه مراعیاً
و سرا فساد بفضله و کماله
لیس السعیدُ من استفاد ذخیره
أفنی الشّبابَ بجهلِه فی جمع ما
و اعلم بأنّ العودَ رطباً ثُقّفت
و إذا تَجفّف لو أراد مثقِّفٌ
 
حتی إذا بلغ الکهولهَ عُظِّما
لِسُلوکِ مذهبها فشبّ مُقوَّما
و علومه فی العالَمین مکرَّما
یَلقی الشَّقاءَ بفقدها متألِّما
زالت منافعُه و أبقی المأثما
أحناؤه فأصاب عینَ المرتمی
تثقیفَه لوجدته متحطِّما
[3:] ایضاً له طاب ثراه

 

 

 

 

تَأدّب صغیراً فالتأدبُ فی الصِغَر
تعلَّم و رَیعانُ الشبابِ بمائِه
و ما حفِظ الانسان فی جِدّهِ الصِبی
 
یزیدک أقسام الکرامه فی الکِبَر
ففی الغصن شیءٌ لیس یوجدُ فی الشجَر
یدومُ دوامَ النقش فی صفحهِ الحَجَر
[4:] لملک الشّعراء و الفضلاء فردوسی طاب مثواه
 

 

 

 

 

چنین گفت داننده دهقان پیر
به دانش نگر دور باش از کلاه
توانا بود هر که دانا بود
هنر افسر شهریاران بود
 
که دانش بود مرد را دستگیر
که دانش گرامی تر از تاج و گاه
به دانش دل پیر برنا بود[2]
همان زیور نامداران بود
 [5:] لامیر المؤمنین علی بن ابی طالب کرّم اللّه وجهه

 

 

 

 

بقدر الکَدِّ تُکتَسبُ المعالی
تَرومُ العزَّ ثُمَّ تنامُ لیلاً
 
و مَن طلَب العُلی سَهِر اللّیالی
یغوصُ البحرَ مَن طلَب اللآلی
[6: ؟]

 

 

 

 

طلب دُر همی کنی همه سال
 
همچو دریا بجوش باید بود[3] [2ب]
[7:] المولی الفضلاء و العلماء شمس الملّه و الدّین الکیشی

 

 

 

 

علوُّ الکعبِ بالهِمم العوالی
و مَن رام العُلی مِن غیرِ کدِّ
 
و عزُّ المرءِ فی سهَرِ اللّیالی
أضاع العمرَ فی طلبِ المحالِ
[8:] للعتابی*

 

 

 

 

و إنّ علیّاتِ[4] الآمورِ مشوبهٌ
 
بمستودَعاتٍ فی بطونِ الاساودِ
[9:] لابی الطیب

 

 

 

 

لا یَسلَم الشرفُ الرفیعُ مِن الاذی
 
حتّی یُراقَ علی جوانبِه الدّمُ
[10:] لکمال الملّه و الدّین إسمعیل الاصفهانی طاب مرقده

 

 

 

 

کسی به گردن مقصود دست حلقه کند
به آرزو و هوس بر نیاید این معنی
کلاه ملک طلب می‌کنی قبا در بند
 
که پیش تیر بلاها سپر تواند بود
به سوز سینه[5] و خون جگر تواند بود
که سرفرازی با بیم سر تواند بود
[11: ؟]

 

 

 

 

دست زمانه یاره شاهی نیفکند
 
در ساعدی که آن نکشیده است بار تیغ
[12: ظهیر الدین فاریابی]

 

 

 

 

عروس­ مملکت­ آن در کنار گیرد تنگ
 
که بوسه بر لب شمشیر آبدار دهد[6]
 
[13: ؟]

 

 

 

 

مَن باع أیّام الصِّبی بتأدبِ
و مَن اشتری لهو الحداثه فاتَهُ
 
ربِحَت تجارتُه علی الازمانِ
نبلُ الکهولِ و آبَ بالـخُسرانِ
[14: سعدی]

 

 

 

 

نابرده رنج گنج میسر نمی‌شود
هر کو عمل نکرد و عنایت امید داشت
 
مـزد او گرفـت جان برادر کـه کار کــرد
دانه نکاشت ابله و دخل انتظار کرد[7]
[15: المتنبی]

 

 

 

 

لو لا المشقّهُ سادَ الناسُ کلُّهم
 
اَلجودُ یُفقِر و الإقدامُ قتّالُ
[16: ؟] *

 

 

 

 

هر که دُر ادب طلب نکند
ادب آموز اگر همی خواهی[8]
نور روز یقین کجا بیند
 
بر بساط شرف طرب نکند
که زمانه ترا ادب نکند
هر که در دیده کحل شب نکند[9] [3الف]
الفصل الثّانی
فی أن الشّرف بالحسب لا بالاصل و النّسب
[17: ابن الرومی] *

 

 

 

 

و ما الحسبُ الموروثُ لا درَّ درُّهُ
إذا العودُ لم یُثمِر و إن کان شُعبهٌ
فلا تتَّکِل الا علی ما فعلتَهُ
فلیس فَخارُ المرءِ الا بِنفسِه
 
بمحتَسَبٍ الا بآخَرَ مُکتسَب
مِن المـُثمراتِ اعتدَّهُ الناسُ فی الحطَب
و لا تحسبنَّ المجدَ یورَثُ کالنسَّب
و إن عدَّ آباءً کراماً ذَوی حسَب
[18:] لامیر المؤمنین رضی اللّه عنه*

 

 

 

 

 

 

 

 

مَن کان مفتخرِاً بالمال و النسَبِ
 
فإنما فخرُنا بالعلم و الحسَبِ[10]
لیس الیتیمُ الذی قد مات والدُه
 
إنّ الیتیمَ یتیمُ الفضل و الادبِ
[19: ؟] لغیره

 

 

 

 

هنری باش و هرچه خواهی کن
نافه مشک را ببین به مثل
کو ز آهو گرفت عزّ و شرف
 
نه بزرگی به مادر و پدرست
کین مثالی بزرگ [11] معتبرست
یا به بوی لطیف مشتهرست
 [20: ] للمعرّی

 

 

 

 

ما طابَ آباؤُک إن لم تَطِب
فقد عن الأنساب تُزهَی بها
 
و أنتَ إن طبتَ فقد طابوا
فإنَّ أفعالک أنسابُ[12]
[21: ؟]

 

 

 

 

هرگز به هیچ مرده مکن فخر و این بدان
هر زنده­ای که فخر وی از مرده­ای بود
 
خاصه به مرده­ای که ­در این هست خرده­ای
این زنده مرده­ای بود آن مرده زنده­ای[13]
 [22: قوام الدین الکاشی]

 

 

 

 

 

 

 

 

إذا ما لم یکن للمرءِ شیءٌ
تراهُ مُباهیاً بأبیه جهلاً
 
یجوز به لصاحبه الفَخارُ
و ذلک عند أهل العلمِ[14] عارُ
و لکنّی و إن کان اعتزائی
بنفسی لا بهم کالدّر فخری
 
إلی وزراءَ کلُّهم خیارُ
و ما أنا کالرّماد أبوه نارُ
[23: مسعود سعد سلمان]

 

 

 

 

نسبت از خویشتن کنم چو گهر
 
نه چو خاکسترم کز آتش زاد
[24: سعدی]

 

 

 

 

هنر بنمای اگر داری نه گوهر
 
گل از خاک است و ابراهیم از آزر[15]
[25: ؟]

 

 

 

 

أتَفخرُ باتّصالک من علیٍّ
و لیس بنافعٍ نسَبٌ زکیٌّ
 
و أصلُ البولهِ الماءُ القراحُ
یدنّسُهُ صنایعُک القِباحُ [3ب]
[26: ؟] *

و هو نورُ حدقه الوزارهِ، و نور حدیقه الاماره؛ سلاله الوزراء العِظام، خلَف السلفِ الکِرام؛ شرف7­ الدوله و الدین أمیر حاجی8 محمد بن المولی المخدوم الاعظم، افتخار وزراء9 العرب والعجم؛ الذی زان الوزارهَ و ما زانته؛ و شرّفها و ما شرّفته؛ و هی أحوج إلیه منه إلیها، و مَنَّ اللهُ تعالی به علیها؛ فجعله صلاح ممالک العالَم، و مالکَ نواصی السیفِ و القلم؛ صاحبَ الردّ والقبول، متّصفاً بقول القائل حیث یقول؛ شعر[10]:

 

 

 

أبکَی و أضحکَ خصمَه و ولیَّهُ
اَلدرُّ و الـدرّیُّ خافا جــودَهُ
 
بالسیف و القلم الضَّحوکِ الباکِی
فتَحصَّنا فی البـحر و الافلاکِ 

 

 
سعد الحق و الدوله و الدین أسبغ اللهُ علیه و علی کافّه المسلمین ظلالَه، و أعزَّ أنصارَه و ضاعَف جلالَه؛ وسیلهً إلی نیل الامالِ، و ذریعهً إلی نظم الاحوال.
و أرجو أن لا یتسخّطَه العِدَی، و ینظرَ الناظر فیه بعین الرِضَی؛ ویتصوّر قضیهَ ما علی المؤلِّف الا وسعُه، و لا علی المصنِّف الا جهدُه؛ و یعلمَ أن الناس لا یتجاوز طبعَها، و «لایکلّف الله نفساً الا وسعَها»[بقره/286]؛ فیتجاوز عن أقوالِه، و یصفح عن أفعالِه، و صلّی الله علی سیّدنا محمد و آلِه.
القسم الاول
فی الحکَم و الاداب و المدایح و الافتخارات؛ هو بابان
الباب الاول
 فی الحکَم و الاداب و هو خمسون فصلاً
الفصل الاول
فی الحثّ علی اکتساب الاداب و الفضائل، و أنها لاتحصُل الا بالکدِّ و الوسائل
 [1: بهاء الدین صاحب الدیوان]*

 

 

 

 

بُنیَّ اجتهد فی اقتناء العلوم
ألم ترَ فی رُقعه بیذقا
فآباؤنا الغُرُّ قد أسّسوا
فإن لم نُشِدها بمجهودِنا
 
تَفُز باجتناء ِثـمار الـمُنی [2الف]
إذا جَدّ فی سیره فرزَنا
مِن المجد شُمَّ الـمَبانی لَنا
سیَنهارُ و اللهِ تلک البُنی
[2:] المولی المعظّم کمال الملّه و الدّین عبد الرّزاق الکاشی نوّر اللّه روحه

 

 

 

 

إن السّعید فتیً تأدّبَ ناشیاً
حاز الفضیلهَ فی صِباه مراعیاً
و سرا فساد بفضله و کماله
لیس السعیدُ من استفاد ذخیره
أفنی الشّبابَ بجهلِه فی جمع ما
و اعلم بأنّ العودَ رطباً ثُقّفت
و إذا تَجفّف لو أراد مثقِّفٌ
 
حتی إذا بلغ الکهولهَ عُظِّما
لِسُلوکِ مذهبها فشبّ مُقوَّما
و علومه فی العالَمین مکرَّما
یَلقی الشَّقاءَ بفقدها متألِّما
زالت منافعُه و أبقی المأثما
أحناؤه فأصاب عینَ المرتمی
تثقیفَه لوجدته متحطِّما
[3:] ایضاً له طاب ثراه

 

 

 

 

تَأدّب صغیراً فالتأدبُ فی الصِغَر
تعلَّم و رَیعانُ الشبابِ بمائِه
و ما حفِظ الانسان فی جِدّهِ الصِبی
 
یزیدک أقسام الکرامه فی الکِبَر
ففی الغصن شیءٌ لیس یوجدُ فی الشجَر
یدومُ دوامَ النقش فی صفحهِ الحَجَر
[4:] لملک الشّعراء و الفضلاء فردوسی طاب مثواه
 

 

 

 

 

چنین گفت داننده دهقان پیر
به دانش نگر دور باش از کلاه
توانا بود هر که دانا بود
هنر افسر شهریاران بود
 
که دانش بود مرد را دستگیر
که دانش گرامی تر از تاج و گاه
به دانش دل پیر برنا بود[2]
همان زیور نامداران بود
 [5:] لامیر المؤمنین علی بن ابی طالب کرّم اللّه وجهه

 

 

 

 

بقدر الکَدِّ تُکتَسبُ المعالی
تَرومُ العزَّ ثُمَّ تنامُ لیلاً
 
و مَن طلَب العُلی سَهِر اللّیالی
یغوصُ البحرَ مَن طلَب اللآلی
[6: ؟]

 

 

 

 

طلب دُر همی کنی همه سال
 
همچو دریا بجوش باید بود[3] [2ب]
[7:] المولی الفضلاء و العلماء شمس الملّه و الدّین الکیشی

 

 

 

 

علوُّ الکعبِ بالهِمم العوالی
و مَن رام العُلی مِن غیرِ کدِّ
 
و عزُّ المرءِ فی سهَرِ اللّیالی
أضاع العمرَ فی طلبِ المحالِ
[8:] للعتابی*

 

 

 

 

و إنّ علیّاتِ[4] الآمورِ مشوبهٌ
 
بمستودَعاتٍ فی بطونِ الاساودِ
[9:] لابی الطیب

 

 

 

 

لا یَسلَم الشرفُ الرفیعُ مِن الاذی
 
حتّی یُراقَ علی جوانبِه الدّمُ
[10:] لکمال الملّه و الدّین إسمعیل الاصفهانی طاب مرقده

 

 

 

 

کسی به گردن مقصود دست حلقه کند
به آرزو و هوس بر نیاید این معنی
کلاه ملک طلب می‌کنی قبا در بند
 
که پیش تیر بلاها سپر تواند بود
به سوز سینه[5] و خون جگر تواند بود
که سرفرازی با بیم سر تواند بود
[11: ؟]

 

 

 

 

دست زمانه یاره شاهی نیفکند
 
در ساعدی که آن نکشیده است بار تیغ
[12: ظهیر الدین فاریابی]

 

 

 

 

عروس­ مملکت­ آن در کنار گیرد تنگ
 
که بوسه بر لب شمشیر آبدار دهد[6]
 
[13: ؟]

 

 

 

 

مَن باع أیّام الصِّبی بتأدبِ
و مَن اشتری لهو الحداثه فاتَهُ
 
ربِحَت تجارتُه علی الازمانِ
نبلُ الکهولِ و آبَ بالـخُسرانِ
[14: سعدی]

 

 

 

 

نابرده رنج گنج میسر نمی‌شود
هر کو عمل نکرد و عنایت امید داشت
 
مـزد او گرفـت جان برادر کـه کار کــرد
دانه نکاشت ابله و دخل انتظار کرد[7]
[15: المتنبی]

 

 

 

 

لو لا المشقّهُ سادَ الناسُ کلُّهم
 
اَلجودُ یُفقِر و الإقدامُ قتّالُ
[16: ؟] *

 

 

 

 

هر که دُر ادب طلب نکند
ادب آموز اگر همی خواهی[8]
نور روز یقین کجا بیند
 
بر بساط شرف طرب نکند
که زمانه ترا ادب نکند
هر که در دیده کحل شب نکند[9] [3الف]
الفصل الثّانی
فی أن الشّرف بالحسب لا بالاصل و النّسب
[17: ابن الرومی] *

 

 

 

 

و ما الحسبُ الموروثُ لا درَّ درُّهُ
إذا العودُ لم یُثمِر و إن کان شُعبهٌ
فلا تتَّکِل الا علی ما فعلتَهُ
فلیس فَخارُ المرءِ الا بِنفسِه
 
بمحتَسَبٍ الا بآخَرَ مُکتسَب
مِن المـُثمراتِ اعتدَّهُ الناسُ فی الحطَب
و لا تحسبنَّ المجدَ یورَثُ کالنسَّب
و إن عدَّ آباءً کراماً ذَوی حسَب
[18:] لامیر المؤمنین رضی اللّه عنه*

 

 

 

 

 

 

 

 

مَن کان مفتخرِاً بالمال و النسَبِ
 
فإنما فخرُنا بالعلم و الحسَبِ[10]
لیس الیتیمُ الذی قد مات والدُه
 
إنّ الیتیمَ یتیمُ الفضل و الادبِ
[19: ؟] لغیره

 

 

 

 

هنری باش و هرچه خواهی کن
نافه مشک را ببین به مثل
کو ز آهو گرفت عزّ و شرف
 
نه بزرگی به مادر و پدرست
کین مثالی بزرگ [11] معتبرست
یا به بوی لطیف مشتهرست
 [20: ] للمعرّی

 

 

 

 

ما طابَ آباؤُک إن لم تَطِب
فقد عن الأنساب تُزهَی بها
 
و أنتَ إن طبتَ فقد طابوا
فإنَّ أفعالک أنسابُ[12]
[21: ؟]

 

 

 

 

هرگز به هیچ مرده مکن فخر و این بدان
هر زنده­ای که فخر وی از مرده­ای بود
 
خاصه به مرده­ای که ­در این هست خرده­ای
این زنده مرده­ای بود آن مرده زنده­ای[13]
 [22: قوام الدین الکاشی]

 

 

 

 

 

 

 

 

إذا ما لم یکن للمرءِ شیءٌ
تراهُ مُباهیاً بأبیه جهلاً
 
یجوز به لصاحبه الفَخارُ
و ذلک عند أهل العلمِ[14] عارُ
و لکنّی و إن کان اعتزائی
بنفسی لا بهم کالدّر فخری
 
إلی وزراءَ کلُّهم خیارُ
و ما أنا کالرّماد أبوه نارُ
[23: مسعود سعد سلمان]

 

 

 

 

نسبت از خویشتن کنم چو گهر
 
نه چو خاکسترم کز آتش زاد
[24: سعدی]

 

 

 

 

هنر بنمای اگر داری نه گوهر
 
گل از خاک است و ابراهیم از آزر[15]
[25: ؟]

 

 

 

 

أتَفخرُ باتّصالک من علیٍّ
و لیس بنافعٍ نسَبٌ زکیٌّ
 
و أصلُ البولهِ الماءُ القراحُ
یدنّسُهُ صنایعُک القِباحُ [3ب]
[26: ؟] *