• 
• 
• کانال های توزیع[22]
• فروش حضوری[23]
• تبلیغات[24]
• ترویج[25]
• بسته بندی[26]
• نمایش دادن[27]
• خدمات [28]
• بررسی فیزیکی[29]
• تجزیه و تحلیل حقایق[30]

  با اینحال وی بطور رسمی اجزاء آمیخته بازاریابی را تعریف نکرد و بر این نکته تأکید داشت که عوامل 12 گانه وی ثابت و غیرقابل تغییر نبوده و سایرین ممکن است لیستی متفاوت از لیست وی داشته باشند  (Borden,1965) پس از ارائه مدل فوق توسط بوردن،‌تعدادی از صاحبنظران تغییراتی در آن ایجاد نمودند،‌به عنوان مثال در سال 1961، فری پیشنهاد کرد که متغیرهای 12 گانه بازاریابی به دو  قسمت روشها  و  ابزارها تقسیم شوند . گونه عرضه شده و روشها و ابزار تقسیم شوند  (Frey ,1961) آمیخته بازاریابی سنتی (P4) محبوب ترین و ماندگارترین چارچوب آمیخته بازاریابی، گروه بندی است که پروفسور مک کارتی در سال 1964 با کاهش 12 عامل ، ارائه نمود. مدل ویp  4 نامیده می شود و شامل عوامل زیر است: 4-1- محصول[31]: آنچه که واحد تولیدی یا خدماتی و یا حتی یک فرد عرضه می کند، تحت عنوان محصول نامگذاری می شود. هدف سازمان ها تولید محصولاتی است که از یک  یا چند جهت بهتر و برتر از دیگران باشند تا مشتریان بدانها روی خوش نشان دهند و آماده پرداخت بهای خوب برای هر محصول شوند (کاتلر، 1379: 81) 4-2- قیمت[32] : قیمت، با دیگر عوامل آمیخته بازاریابی یک تفاوت عمده دارد؛ این یک «درآمدزا» ولی دیگران «هزینه زا» هستند، بنابراین شرکتها تا جایی که امتیازهای رقابتی آنان اجازه دهد، قیمت ها را بالا می گیرند، از سوی دیگر باید تأثیر قیمت بر حجم فروش را هم در نظر داشت،‌چون شرکت ها درپی سطح درآمد (حجم فروش* قیمت واحد) بالاتر هستند، تخمین تأثیر تغییر قیمت بر سودآوری،‌همواره مورد توجه شرکت ها می باشد (کاتلر، 1379: 81). 4-3- مکان یا توزیع[33]: اطمینان از اینکه کالا به موقع و سالم به دست مصرف کننده خواهد رسید تحت این عنوان بررسی می شود (مجتهدی، 1376)، هر فروشنده ای باید در خصوص رساندن محصولاتش به بازار هدف، تصمیم بگیرد، دو راه وجود دارد: یکی فروش مستقیم و دیگری فروش به کمک واسطه ها، در هر صنعت هر دو روش معمول است (کاتلر، 1379: 81). 4-4- ترویج و گسترش[34] : اصل ترویج بر مبنای ارتباطات می باشد و کلیه ابزارهای ارتباطی  که می توانند پیامی را به

جدول 4-15 نتایج حاصل آزمون تی یک نمونه ای متغیر قیمت……………………………………….76 جدول 4-16 آماره­های تی یک نمونه­ای متغیر مکان……………………………………………………….76 جدول 4-17 نتایج حاصل آزمون تی یک نمونه­ای متغیر مکان………………………………………….76 جدول 4-18 آماره­های تی یک نمونه­ای متغیر ترفیع………………………………………………………..77 جدول 4-19 نتایج حاصل آزمون تی یک نمونه­ای متغیر ترفیع…………………………………………..77 جدول 4-20 آماره­های تی یک نمونه­ای متغیر شواهد فیزیکی…………………………………………..78 جدول 4-21 نتایج حاصل آزمون تی یک نمونه­ای متغیر شواهد فیزیکی……………………………..78 جدول 4-22  آماره­های تی یک نمونه­ای متغیر محصول…………………………………………………..78 جدول 4-23 نتایج حاصل آزمون تی یک نمونه­ای متغیر محصول………………………………………79 جدول 4-24 آماره­های تی یک نمونه­ای متغیر فرایند……………………………………………………….79 جدول 4-25 نتایج حاصل آزمون تی یک نمونه­ای متغیر فرایند………………………………………….79 جدول 4-26 آماره­های تی یک نمونه­ای متغیر افراد………………………………………………………..80 جدول 4-27 نتایج حاصل آزمون تی یک نمونه­ای متغیر افراد………………………………………….80 جدول 4-28 رتبه­بندی اجزای آمیخته بازاریابی……………………………………………………………..80 جدول 4-29 آماره­های آزمون رتبه­های دبلیو کندال اجزای آمیخته بازاریابی………………………81 جدول 4-30  رتبه­بندی اجزای آمیخته محصول……………………………………………………………..81 جدول 4-31  آماره های آزمون رتبه­های دبلیو کندال آمیخته محصول………………………………81 جدول 4-32 رتبه­بندی اجزای آمیخته ترفیع…………………………………………………………………82 جدول 4-33 آماره های آزمون رتبه­های دبلیو کندال آمیخته ترفیع…………………………………..82 جدول 4-34 رتبه­بندی اجزای آمیخته شواهد……………………………………………………………….82 جدول 4-35 آماره­های آزمون رتبه­های دبلیو کندال آمیخته شواهد………………………………….83 جدول 4-36 رتبه­بندی اجزای آمیخته افراد………………………………………………………………….83  

2-1- مقدمه

قلمرو مدیریت و سازمان، چه به لحاظ نظری و چه به لحاظ عملی، اخیراً تحت تأثیر نیرویی قدرتمند تحت عنوان معنویت قرارگرفته که اگر به درستی اداره و هدایت شود، به نظر می رسد ظرفیت لازم برای منجر شدن به ژر فترین تشریک مساعی، نه تنها در زمینه های حرفه ای، بلکه برای بروز انسانیت تمام عیار را دارا باشد (نیل[1]،1997). اگرچه تا چند دهه قبل، باور غالب بر این بود که این نیروی عظیم برای جهان مدیریت و بازرگانی مناسب نیست؛ (کانگر[2]،1994) . و هم چنین این موضوع منحصراً در ادبیات عامه پسند مورد بحث و گفتگو قرار می گرفت؛(میتروف و دنتون[3]،1999). اما اکنون به عنوان موضوع پژوهشهای دانشگاهی و علمی بطور جدی مطرح است(اوکونل[4]،1999). این نیروی قدرتمند چنان بر اصول مدیریت وبازرگانی پرتو افکنده و نظریه های آن را تحت تأثیر قرار داده که از نظر برخی صاحب نظران به عنوان یک تحول و پیشرفت اساسی در حوزه مدیریت و بازرگانی شمرده می شود(وانگر و کونلی[5]،1999). به رغم انتقادات و تردیدها در زمینه های نظری و تجربی، روند رو به رشد تحقیق و پژوهش درباره ی این موضوع در میان دانشگاهیان، پژوهشگران، مشاوران و نظریه پردازان علم مدیریت و سازمان غیرقابل انکار است؛ تا جایی که سازمانهای مدیریتی حرفه ای، هم چون آکادمی مدیریت و آکادمی بین المللی رشته های مدیریت در سال 2001 این حوزه مطالعاتی را به رسمیت شناخت هاند(روجاز[6]،2002). نیل(2000) که از پیشگامان مهم معنویت در سازمان است می گوید: چالشهای اخیرِ پژوهشی که در راستای تغییر در دگرگونی های فردی، سازمانی و اجتماعی پدید آمده، در قلمرو مدیریت و سازمان رشد فزاینده ای خواهد داشت. به نظر می رسد سمت و سوی این تغییر و توسعه به جانب چشم اندازی معنوی به تئوریها، پژوهشهای و فرآیندهای مدیریت و سازمان باشد(نیل و بنت، 2000). از این رو، مرور گذرا به برخی از علاقه مندی ها و گرایشهای رو به رشد معنویت در قلمرو مدیریت و سازمان مفید خواهد بود. این گرایش ها را می توان در سه حوزه ی الف)دانشگاهی و مراکز علمی و پژوهشی،ب) کتاب ها، مجلّات وکنفرانس ها و ج)اقدامات عملی سازمانها، مورد بررسی و مطالعه قرار داد. در این فصل  تلاش می شود تا گرایشها و علاقه مندی های روزافزون مطالعه معنویت در سازمان وهم چنین اهمیت و نیاز به مطالعه معنویت و تاثیر آن بر هویت سازمانی بیان شود. افزون برآن، با ارائه و تبیین تفاوت ها و جهت گیری های متفاوت رایج میان افراد در زمینه هویت و معنویت در سازمان، به چارچوب نظری نسبتاً قابل قبولی از این موضوع دست یابد.

2-2- معنویت سازمانی

2-2-1- مفهوم معنویت

از آن جا که واژه معنویت در زمینه های گوناگونی به کار می رود، توصیف آن چندان آسان نیست. آندرهیل[7](1973) در کتاب زندگی معنوی، به این نکته اشاره می کند:« در حالی که از یک سو ناگزیریم از ابهام و انتزاع بسیار جلوگیری کنیم، از سوی دیگر باید مانعِ تعاریف سخت و شتابزده شویم، چرا که هیچ واژه ای در زبان انسانیِ ما در مورد مانعِ تعاریف سخت و شتابزده شویم، چرا که هیچ واژه ای در زبان انسانیِ ما در مورد»(آندرهیل، 1973). در نظر باومن[8](1998) تعاریف معنویت بیش از آنکه این مفهوم را شفاف سازد آنرا بیشتر پیچیده می کند. باومن در ادامه می گوید که اگر ما در ارائه تعریفی عقلانی با شکست مواجه شویم، وارد دنیای پسامدرن خواهیم شد که در این صورت برای پژوهشهای علمی آمادگی نخواهیم داشت(باومن، 1998). از این رو، امکان اشتباه گرفتن مفهوم معنویت با دیگر مفاهیم وجود دارد و هم چنین کاربردی کردن آن نیز دشوار است. افزون بر این، در نظر برخی ، فقدان معنویت، نبود احساس آن و دشواری در سنجش آن بدین معنا قلمداد شده است که معنا و مفهومی ندارد و فراتر از آن به گمان برخی، اگر چیزی را نتوان سنجید، آن چیز اصلاً وجود ندارد. با این همه، برخی از نویسندگان کوشیده اند برای معنویت تعاریفی ارائه دهند که در زیر به برخی از آنها اشاره می شود:

• معنویت به مثابه نیرویی انرژی زا ، انگیزاننده، الهام بخش ، و روح بخش زندگی است(مک کینگنت،1984).
• معنویت جستجویی مداوم برای یافتن معنا، هدف و فرجامی معین است(کاواناگ،1999).
• معنویت ناظر به هدفی متعالی و الهی ، هدفی فراسوی فردیت خویش است(اورسولا[9]،1997).
• معنویت شیوه ای است که در آن، شخص بافت تاریخی خویش را در می یابد و در آن زندگی می کند. جست و جویی برای انسان شدن و آگاهی در زندگی می باشد(مایرز،1990)
• معنویت تلاش در جهت ایجاد حساسیت نسبت به خویشتن، دیگران، نیروی برتر (خدا)، کند و کاو در جهت آن چه برای انسان شدن مورد نیاز است، و جست و جو برای رسیدن به انسانیت کامل است(هینلز[10]،1995).

در طول تاریخ بشر، معنویت به شکلهای مختلفی تجلی یافته و در پیرامون آن بسیار  سخن گفته شده است. هر کس از دریچهای به آن نگریسته و با تکیه بر بعد یا ابعادی ازآن،  تعریفی ارائه کرده است(برزنونی، 1379،ص77). به عبارت دیگر، مفاهیمی از قبیل معنویت که به امور غیرمادی تعلق دارند، تعریف منطقی ندارند و معمولاً با ذکر مصادیق و مثالها، توضیح داده می شوند. معنویت نیاز ذاتی انسان برای ارتباط با چیزی فراتر از ماست (کینگ، 2008،ص29). معنویت پاسخ مثبت به نیازهای درونی و گرایش های فطری است. معنویت پیوند انسان با خدا و عالم باطن است و اصالت را به معنا و متافیزیک دادن( رودگر، 1387،ص43). در اسلام منظور از معنویت برخورداری از ارزشهای اعلای انسانی همچون ایمان به خدا، احترام و تکریم دیگران، پذیرش دیگران، تقوا، خدمت، خوش بینی و صداقت به صورت عام و جهان شمول است.  تعالیم و آموزه های دین اسلام شکل دهنده معنویت هستند. سرچشمه معنویت اسلامی، قرآن کریم و فرموده های حضرت محمد(ص) و ائمه اطهار(ع) است (نادری و رجای پور، 1389،ص120). معنویت اسلامی با مدیریت اسلامی، ارتباطی تنگاتنگ داشته و عامل تقویت، توسعه و توفیق حکومت و مدیریت یا کارآمدی بیشتر نظام اسلامی میشود؛ چنانکه در سیره سیاسی پیامبر اعظم (ص) و امام علی(ع) دیده ایم و همانطور که در سیره حکومتی حضرت امام خمینی(ره) نیز مشاهده کرده ایم. پس در معنویت اسلامی، چند مؤلفه مهم وجود

5)  ما معتقدیم: با بحث هاى منطقى مى توان حقیقت اسلام و تعلیمات آن را براى سایر مردان جهان، تبیین و آشکار کرد، و جاذبه اسلام را به قدرى قوى مى دانیم که اگر به خوبى تبیین گردد، گروه هاى زیادى را به خود متوجه خواهد ساخت، به خصوص در دنیاى امروز که گوش شنوا براى شنیدن پیام اسلام، بسیار است. به همین دلیل ما معتقدیم: نباید اسلام را از طریق جبر و فشار به دیگران تحمیل کرد: « لا اکراه فى الدین قد تبین الرشد من الغى» در قبول دین اکراهى نیست زیرا راه درست از نادرست آشکار شده است ».[347] 6) عمل کردن مسلمین به دستورهاى جامع اسلام مى تواند عامل دیگرى براى معرفى اسلام باشد پس حاجتى به اجبار و تحمیل نیست. با توجه به روایات و احادیث، هم زیستى مسالمت آمیز و ایجاد مودت با بیگانگان، امرى است که مسلمانان مى توانند در روابط بین الملل خود از آن بهره گیرند; زیرا اسلام، آیین فطرت است و هرگز با احساسات طبیعى و انسانى بشر ضدیت ندارد. به نظر اسلام، با ایجاد یک جوّ  آرام و مودت آمیز، مى توان با مخالفان عقیدتى به گفتوگو و جدال احسن پرداخت.پیشوایان اسلام پیوسته به رعایت، انصاف، اداى حقوق و پرهیز از آزار و اذیت پیروان مذاهب دیگر توصیه مى نمودند. 7) تبیین اهداف رفتار مسالمت آمیز با غیرمسلمانان وتوسعه آموزه های اسلامی درسطح جهان ،بیانگر توجه اسلام به گسترش روابط بین المللی است،چه این که آموزه های اسلامی برای رسیدن به اهداف خود، بدون روابطی منظم ومقرراتی حساب شده محقق نخواهد شد. پیشنهادات: 1) دیپلماسى ومذاکره:مذاکره, در روابط خارجى دولت اسلامى از اهمیت قابل توجهى برخوردار مى باشد. این اهمیت به گونه اى است که هیچ جنگى از سوى رهبران دینى تجویز نگردیده مگر این که قبل از آن روند مذاکره دنبال شود. لذا هرچه ملتها ودولتهای اسلامی در شرایط کنونی ازاین اصل به خوبی استفاده کنند،می توانند،اهداف ونظرات اسلام را در خصوص حقوق اقلیت ها تبیین کنند. 2) انعقاد پیمان هاى سیاسى :دولت های اسلامى براى حفظ و بسط ارزش هاى دینى  مى تواند با انعقاد پیمانهای سیاسی همانند آنچه که پیامبر با دیگران انجام دادند،نشان دهند که اسلام به عنوان دینی است که تمایل دارد با دیگران رابطه وهمزیستی مسالمت آمیزداشته باشد. 3) تالیف قلوب:عنوان ((مولفه قلوب)) یکى از عناوین قرآنى است که ناظر به مساعدت مالى براى برخى از افراد به منظور فراهم کردن زمینه هاى جذب آنان به آیین آسمانى اسلام است. دولت های اسلامى در روابط خارجى خود مى تواند به منظور جلب و جذب برخى ملت ها و یا از میان برداشتن زمینه هاى خصومت و ایجاد زمینه هاى همسویى و همگرایى, از این ابزار اقتصادى بهره ببرند. امروزه کمک هاى بلا عوض کشورهاى قدرتمند به ملل فقیر و عقب مانده یکى از مهم ترین ابزارهاى سیاست خارجى است که براى تإمین منافع قدرتمندان به کار گرفته مى شود. آنچه تحت عنوان ((تإلیف قلوب)) مطرح است, در واقع مساعدت هاى مالى حکومت اسلامى براى ایجاد زمینه هاى همدلى و جذب ملت ها به سوى تعالیم اسلامى است .بنابراین تإلیف قلوب یکى از ابزارهاى اقتصادى است, که دولت اسلامى مى تواند در راستاى اهداف متعالى خویش از آن بهره بردارى کند, البته هر چند عمدتا تإلیف قلوب در مورد افراد غیر مسلمان و براى جلب و جذب آنان به اسلام یااز میان برداشتن زمینه هاى عداوت از قلب آنان صورت مى گیرد; اما برخى از فقها, مسلمانان محروم و مستضعف را که در معرض انحراف و هجوم فرهنگ غیر دینى قرار دارند, نیز از موارد آن مى داند. به هر تقدیر دولت اسلامى از ابزارهاى اقتصادى مى تواند در راستاى تقویت باورهاى دینى امت اسلامى, سد سازى در برابر ترویج اندیشه هاى ضد دینى و نیز جلب و جذب ملل غیر مسلمان بهره گیرد. 4)باید علاوه براینکه دین اسلام تبلیغ می شود،تبیین هم شود، چراکه  درحال حاضر ما اسلام را تبلیغ می‌کنیم، ولی تبیین نمی‌کنیم، در حالی که اگر اسلام تبیین شود و به مردم اجازه فکر کردن بدهیم، خود آنان به سراغ احکام اسلام می‌روندوشناخت دقیقی ازآن  پیدا می کنند. 5) راه اندازی سازمانهای مردم نهاد(NGO) توسط اندیشمندان ومتفکران جهان اسلام وتاثیرگذاری بر سازمانهای بین المللی وارائه چهره واقعی اسلام . 6)کاربران اینترنت امروزه بیش از هر زمان دیگری تشنه اطلاعات و محتوای دینی هستند،.دنیای امروز خواهان اندیشه‌های ناب و راه کمال است،باید از ابزار رسانه به نحو شایسته ومطلوب استفاده کرد .چرا که عصر حاضر ،عصرارتباطات است ،با راه اندازی شبکه های تلویزیونی ورادیویی ،سایت ها و  وبلاگ ها ،وبا استفاده از نظرات اساتید وکارشناسان متخصص بتوانیم نظرات اسلام وانقلاب اسلامی ایران را درخصوص مبانی ونظرات اسلام درخصوص اقلیت ها اعلام کنیم. کتابنامه الف)کتابها:  

• 
• 
• افزایش تعداد کارجویان ،با کمترین هزینه
• کمک به کاهش این احتمال که کار جویان «متقاضیان» مدت کوتاهی پس از گزینش ، وشناسایی و آماده کردن کارمندان با لقوه که می توانند نامزد هایی مناسب باشند .

  بنا براین کارمند یابی به برنامه ریزی نیروی انسانی ، تحلیل شغل ،و آموزش کارکنان مربوط می شود . البته بایستی اذغان داشت که در فرایند جذب ، برنامه ریزان نیروی انسانی بایستی دلبستگی ها و خصو صیات شخسیتی برای هر شغل در هر محیط سازمانی را نیز در نظر بگیرند . 2-1-8فرایند بهسازی (آموزش) منابع انسانی برای نیل به اهداف،  هر سازمانی، چه کوچک و چه بزرگ ،باید کاری از نیرو های لایق و کار آمد در اختیار داشته باشند ،دبستان ،دبیرستان ودانشگاه نظامی برای ایجاد و انتقال معلوماتی است که افراد را برای ورود به اجتماع و خدمت موثر آماده می سازد. ولی افرادی که به استخدام سازمان در می آیند ،علاوه بر این معلومات ،به آموزش تخصصی و حرفه ای نیز نیاز دارند تا دانش فنی و مهارتهای لام را برای  انجام شایسته وظایف محوله بدست آوردند. همچنین این آموزشها به کار کنان کمک می کند تا نقش فعالتر و موثر تری در نیل به اهداف سازمان ایفا کنند . ( سعادت، 1386: 175-174) مزایای بهسازی یکی از وظایف اصلی و حیاتی در هر سازمانی، بهسازی کارکنان است. زیرا،داشتن کارکنان ورزیده ، یکی مهمترین از عوامل موثر در میزان کارآیی و کار آمدی سازمان است . موارد زیر بعضی از مزیای بهسازی کارکنان است:

• هیچ کس در بدو ورود به سازمان با تمام جنبه ها و زیرو بمهای شغل خود آشنا نیست و باید مدت زمانی بگذرد تا هر کس کار را به خوبی یاد بگیرد . لذا،برنامه های بهسازی ،زمان یاد گیری را به حداقل می رساند و باعث باز ده کار کنان می کردد.
• بهسازی،خاص افراد تازه وارد (جذب شده) نیست، بلکه برای کار کنان با سابقه و با تجربه نیز باید بنا به ضرورت ،دوره هایی ترتیب داده شود .
• و نهایتاًً، بهسازی برای خود کارکنان نیز مفید است ؛ زیرا هر چه کارمند سطح دانش فنی و مهارتی شغلی خود را بالاتر ببرد ،به همان اندازه به ارزش وی در بازار کار و در نتیجه به توانایی او در کسب در آمد بیشتر ،افزوده خواهد شد.

2-1-9نظام حفظ و نگهداشت منابع انسانی مدیریت سازمان پس از جذب و بهسازی نیروی انسانی وظیفه دشوار تری دارد و آن حفظ و نگهداشت منابع انسانی است . به همین منظور صاحب نظران از سه فرایند برنامه ریزی نیروی انسانی متشکل از : جذب،بهسازی،(آموزش) و حفظ نگهداشت منابع انسانی مهمترین آن را که فرایند حفظ و نگهداشت است ،ذکر نموده اند .در صورتی که سازمانی در صورت جذب  و بهسازی نیروی کار موفق شود ، ولی در حفظ و نگهداشت آن کوتاهی نماید و بنا به دلایلی زمینه های افت نیروی انسانی موجودش را فراهم نمایددر نیل به اهداف خود دچار شکست خواهد شد .به عبارتی، حتی اگر کارمند یابی ، انتخاب آموزش و سایر اقدامات پرسنلی به نحو شایسته انجام شود ، ولی توجه کافی به فرایند نگهداشت نگردد ،نتایج حاصل از اعمال مدیریت چندان چشمگیر نخواهد بود . اگر هزینۀ تغییر و جابجایی کارکنان را در نظر بگیریم طبیعی است که آنها را به دو گروه تقسیم کنیم: 1) هزینۀ انتقال و 2)