کلیات تحقیق

• مقدمه

ایزو 9000 یک سری از استانداردهای بین المللی است که متشکل از مجموعه ­ای از الزامات بوده و توصیه­هایی برای طراحی و ارزیابی سیستم­های مدیریت دارند. امروزه، بیش­تر از 900000 سازمان در سراسر جهان نامشان در لیست استاندارد ایزو9000 ثبت شده است. تعریف کیفیت ایزو9000 بر پایه­ی پیروی از مشخصات بنا نهاده شده­است. این استانداردها مشخص می­ کند که چگونه عملیات مدیریت باید انجام شود. هدف ایزو9000 آن است تا اطمینان حاصل شود که تولیدکنندگان، طراحی، ایجاد و ارائه­ محصولات و خدمات را مطابق با استانداردهای از پیش تعیین شده انجام می­ دهند، به عبارت دیگر، هدف آن جلوگیری از عدم تطابق است (عباس[2]،2011، ص427). نظریه­ی وابستگی منبع، بر پایه­ی افزایش درک و فهم در مورد استاندارد است و موجب شفافیت درباره­ی اینکه چگونه سازمان­ها مزایای استاندارد را فراهم می­ کنند، می­شود. سازه­های نظریه­ی وابستگی منبع بطور مستقیم با اهداف ایزو9000 در ارتباط است و هدف آن توصیف اثربخشی می­باشد. این نظریه تلاش دارد تا مرز محیطی- سازمانی مناسب و پوشا از چگونگی عملکرد استاندارد پیشنهاد دهد و به عنوان ابزار سازمانی برای مدیران در نظر گرفته شود (سینق و همکاران[4]، 2011، ص 49). در ایران آن طور که باید و شاید، صنعت دارای پویایی و بهره­وری نبوده و صرف منابع به مراتب، بیش از آن چیزی است که لازم است و نه آن چیزی است که مورد قبول بازار رقابتی است. سؤالات و مسائل زیادی در زمینه­ی دریافت استقرار و فعالیت و نتایج بکارگیری استانداردهای ایزو 9000 در کشور ایران وجود دارد که پاسخ به آنها می­توانند هرکدام به عنوان راهکاری برای سایرین و گسترش فرهنگ صحیح استاندارد و در سطح ملی، سبب بقا و رشد در سطح جهانی باشد(فعله گری، 1386، ص 6). این تحقیق، اهمیت استاندارد بودن را در عملکرد درونی و بیرونی نشان می­دهد و در این مقاله، به مطالعه­ نظریه­ی وابستگی منابع به عنوان ابزاری قابل استفاده برای مدیریت سازمانی محیط، پرداخته می­شود. 1-2)بیان مسأله[5] صنایع برای حفظ موقعیت رقابتی و توان ادامه­ی حیات اقتصادی، نیازمند آن هستند تا سیستم­هایی را بکار گیرند که هرروز موثّرتر و کارآمدتر می­گردند و منجر به بهبود کیفیت و افزایش رضایت مشتریان و ذینفعان سازمان می­شوند. امروزه سازمان­هایی موفق­ترند که مدیریت کیفیت جامع را در برنامه ­های استراتژیک خود قرار داده و ایزو را در همین چارچوب مورد توجّه قرار می­ دهند. بنابراین ایزو یک زیر­نظام ضروری و پدیده­ای واسطه­ای در مجموعه­ی نظام کیفیت فراگیر می­باشد و بعنوان پل ارتباطی بین مدیریت کلاسیک و مدیریت کیفیت عمل می­نماید (فعله گری، 1386، ص 5). بررسی تاریخی کشورهای توسعه یافته، حاکی از این واقعیت است که به منظور ایجاد بسترهای رشد اجتماعی و ارتقای سطح آگاهی و رفتاری جامعه، استاندارد سازی و وضع قوانین و مقررات و نظارت بر اجرای صحیح آنها همواره از اولویت برخوردار بوده است. در شرایط حاضر، استقرار استاندارد ایزو9000 یکی از فراگیرترین الگوهای سیستم­های کیفیت و به عنوان یک ضرورت پیش نیاز برای مبادلات تجاری است (سلیمان زاده و مالک، 1388، ص 142). نظریه­ی وابستگی منبع، بر پایه­ی افزایش درک و فهم در مورد استاندارد است و موجب شفافیت درباره­ی اینکه چگونه سازمان­ها مزایای استاندارد را فراهم می­کنند، می­شود. سازه­های نظریه­ی وابستگی منبع بطور مستقیم با اهداف ایزو9000 در ارتباط است و هدف آن توصیف اثربخشی می­باشد. در نظریه­ی وابستگی منبع، سازمان­ها از این استاندارد برای ایجاد تغییرات بنیادین درونی در جهت تثبیت و ایجاد تغییرات محیطی بهره می­برند و حتی اگر امکانپذیر باشد، صاحبان سازمان­ها می­توانند از هردوی این تغییرات یکجا بهره برند. در این تحقیق، نظریه­ی وابستگی منبع، مدلی متشکل از سه سازه­ی مهم می­باشد: فرآیندهای داخلی، روابط با مشتریان و روابط با تأمین­کنندگان. استاندارد، تمرکز زیادی بر فرآیندهای اجرایی سازمان دارد. در سازمان­های دارنده­ی گواهینامه­ی ایزو9000 فرآیندها و فعالیت­هایی که بر کیفیت تأثیر­گذار هستند، باید برنامه ­ریزی و مستندسازی شوند و بسیار مهم می­باشند. با توجه به فرآیندهای داخلی، سازمان­ها موفق به پیشروی از طریق رویکرد سیستمی کاراتر و بهره­ور­تر خواهند بود. سازمان­ها زمانیکه تصمیمات خود را بر اساس حقایق یعنی تحلیل اطلاعات و داده­ ها­ی واقعی اتخاذ می کنند، موفق­تر خواهند بود. استاندارد ایزو9000، فاکتورهایی درباره­ی روابط با مشتریان دارد که شامل فرآیندهایی است که در رابطه با شکایات وارتقاِی سطح رضایت مشتریان می­باشد. بنابراین سازمان­های دارنده­ی گواهینامه­ی ایزو 9000 نظارت دقیقی بر مشتری­ها، نیازهای کنونی و نیازهای آینده­شان دارند و آن را عامل کلیدی برای موفقیت کارشان می­دانند. شواهد نشان می­ دهند که تکمیل کردن فرآیند درونی و فعالیت مشتریان رابطه­ی مستقیمی با عملکرد عملیاتی دارد. ارتباط با تأمین­کنندگان، یکی از هشت اصل ایزو9000 می­باشد. ایجاد روابط صمیمانه با تأمین­کنندگان و نتایج مثبت آنها، سبب ایجاد اطمینان بیشتر و ثبات در عملکرد سازمان می­گردد. فرآیند خرید، فرآیندی است که معمولاً باید بدون ارتکاب به اشتباهی انجام شود. زیرا خرید خوب باعث فروش خوب و در نتیجه افزایش رضایت مشتری می­شود و گواهینامه­ی ایزو9000 کمک قابل توجهی به صاحبان مشاغل برای ایجاد ارتباط با تأمین­کنندگان است (سینق و همکاران،2011، ص53). در بین انواع مقیاس­های عملکرد، شاید عملکرد عملیاتی برای اندازه ­گیری اثربخشی ایزو9000 بهترین باشد و اغلب با میزان تولید ناقص، عملکرد ارسال، میزان ضایعات، فهرست موجودی، سنجش می­شود. در طول چند سال گذشته، مطالعات متعددی در مورد عملکرد عملیاتی گواهینامه­ی ایزو9000 انجام شده­است. از آنجا که ایزو9000، سیستم کیفیت مستند شده و ساختارمند است، مستند سازی خوب می ­تواند دستورالعمل­های موثّرتر کار و کنترل تمام جنبه­های فرآیند تولید را که منجر به کاهش هزینه و کنترل بهتر کسب و کار می­شود را ایجاد کند (یو ژان و لین،2007، ص210).