بنابراین یکی از ویژگی های اساسی آثار سعدی چه منثور و چه منظوم که موجب آراستگی و زیبایی بیشتر آنها شده موسیقی خوبی است که جناب سعدی به آن ها افزوده. افزایش نغمه و آهنگ سخن غیر مهارت در برگزیدن واژه های ویژه و نحوه نشاندن انها در کنار همدیگر، نیازمند بهره گیری از آرایه های خاصی است و سعدی در هر دو میدان مهارت و استادی به خرج داده است که سعدی علاقه ی زیادی به صنعت آرایی نشان نمی دهد و همانند سایر زمینه های دیگر حد وسط و اعتدال را بر می گزیند.

اهداف تحقیق: همانگونه که در کتابهای معانی به تفصیل بحث شده اگر همه واژگان سازنده ی سخن فصیح و روان باشند و پیوند بین اجزای کلام نیز به خوبی رعایت شده باشد هنوز سخن به مقصد نهایی خود که «بلاغت و رسایی» باشد وارد نمی شود مگر اینکه مقتضای خطاب هم به نیکی رعایت گردد اگر سخن همه ی این ویژگی ها را دارا شد آن وقت است که می توان جان و دل مخاطب را تسخیر کند. سعدی از شاعران و نویسندگانی است که همه ریزه کاری های بلاغی به دقت در آفرینش آثارش رعایت کرده است. وی علاوه بر اینکه در به گزینی واژگان و نحوه ی پیوند بین آنها، نکته ای را فروگذار نکرده در شناخت مقام های سخن هم استادی خاصی بخرج داده است. نحوه ی ادای مطلب (چگونه گفتن) که در واقع خود نوعی رعایت مقتضای حال می باشد در زیبایی آثار وی نقش بسزایی دارد. وی در ضمن آثارش بارها به وجوب رعایت چنین اقتضاهایی اشاره کرده است. وقتی در یک نگاه کلی با خود می اندیشم که مخاطبان سعدی چه کسانی هستند؟ آیا هنر سعدی، هنر خواص است یا خیر؟ می بینیم بخش زیادی از آثار سعدی، جنبه ی همگانی و مردمی دارد. او در خلق آثارش، ظرافتی اعجازگونه بکار برده که ضمن اینکه عوام از آن نصیب می برند خواص نیز از لذت آن محروم نمی مانند و در مجموع می توان گفت که آثار سعدی متعلق به همگان است. حال در چنین فضایی، چگونه می توان مقتضای حال را رعایت کرد به گونه ای که هر دو گروه مخاطبان از آن بهره ببرند و سخن هم از جایگاه والای خود نزول نکند و ملال آور هم نشود. این موضوع البته یکی از رازهای سهل و ممتنع بودن و جذاب بودن سخن سعدی است که دیگران بندرت از عهده ی آن برآمده اند. او می داند که بیشتر مخاطبان، فرصت و حوصله کافی برای خواندن داستانهای طولانی یا قصیده های بلند را ندارند از عهده ی این مشکل برمی آید و با بینش دقیق دو اثر جاویدان خود یعنی گلستان و بوستان را در قالب حکایت ارائه می دهد حکایت هایی که چون بخشی از زندگی را باز می نمایانند می توانند برای هر مخاطبی جذابیت داشته باشند. حجم زیادی از آثار سعدی به ویژه در گلستان را کلمه های قصار و مثل گونه ها پر کرده اند و این نشان دهنده توجه بیش از اندازه سعدی به ایجاز است غرض از این طرح اینست که بگوییم شناخت دقیق سعدی از مقام های سخن در زیبایی آثار وی موثر واقع شده است و اگر از این حیث به آثار سعدی نگریسته شود.
نکات فراوان دیگری به دست خواهد آمد. فضل الله رضا می گوید : «… در شش هفت قرن گذشته کمتر کسی توانسته کتابی دبستانی آراسته تر از گلستان و بوستان سعدی اماده کند. در زمان ما این همه ترجمه ها از کوی و برزن اروپا و آمریکا به ارمغان می آورند هیچ یک شاید هنوز برتر از این کتاب دبستانی هفت قرن پیش آن شیرازی نباشد … » رضا، نگین. شماره ۱۳۲، ص ۱۲
فرضیات تحقیق