موضوع سرمایه گذاری دیگر این صندوق ها ﮔﻮاﻫﻲﻫﺎی ﺳﭙﺮده ارزی (از ﻧﻮع ارزﻫﺎی ﻣﻨﺘﺨﺐ ﺻﻨﺪوق) ﻳﺎ رﻳﺎﻟﻲ است ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂﺑﺎﻧﻚﻫﺎ ﻳﺎ ﻣﺆﺳﺴﺎت ﻣﺎﻟﻲ اﻋﺘﺒﺎری دارای ﻣﺠﻮز از ﺑﺎﻧﻚ ﻣﺮﻛﺰی ﺟﻤﻬﻮری اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ. و همچنین ﻫﺮ ﻧﻮع ﺳﭙﺮدهﮔﺬاری ارزی ( از ﻧﻮع ارزﻫﺎی ﻣﻨﺘﺨﺐ ﺻﻨﺪوق) ﻳﺎ رﻳﺎﻟﻲ ﻧﺰد ﺑﺎﻧﻚﻫﺎ و مؤﺳﺴﺎت ﻣﺎﻟﻲ اﻋﺘﺒﺎری دارای ﻣﺠﻮز از ﺑﺎﻧﻚ ﻣﺮﻛﺰی ﺟﻤﻬﻮری اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان. همچنین واحدهای سرمایه گذاری این صندوق ها بر خلاف سایر صندوق ها، بر مبنای یورو می باشد. واﺣﺪﻫﺎی ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاری ﺻﻨﺪوق ﺑﻪ دو ﻧﻮع ﻋﺎدی و ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد. واﺣﺪﻫﺎی ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاری ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﻛﻪ ﺗﻌﺪاد آنﻫﺎ ﺣﺪاﻗﻞ 2% ﺣﺪاﻛﺜﺮ اﺣﺪﻫﺎی ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاری ﺻﻨﺪوق اﺳﺖ، ﻗﺒﻞ از ﺷﺮوع دوره ﭘﺬﻳﺮهﻧﻮﻳﺴﻲ اوﻟﻴﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﺎده 8، ﺗﻤﺎﻣﺎً ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺆﺳﺲ ﻳﺎ مؤﺳﺴﺎن ﺻﻨﺪوق ﺧﺮﻳﺪاری ﻣﻲﺷﻮد. اﻳﻦ ﻧﻮع واﺣﺪﻫﺎی ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاری ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞاﺑﻄﺎل وﻟﻲ ﻗﺎﺑﻞاﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ غیر ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﻪ ازای ﻫﺮ واﺣﺪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاری ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﻳﻚ ﺣﻖ رأی دارﻧﺪ ﻣﺸﺮوط ﺑﺮاﻳﻦﻛﻪ دارﻧﺪه واﺣﺪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاری ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﺣـﺪاﻗﻞ 5 درﺻـﺪ ازﻛـﻞ واﺣـﺪﻫﺎی ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاری ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﺻﻨﺪوق را دارا ﺑﺎﺷﺪ واﺣﺪﻫﺎی ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاری ﻋﺎدی ﻛﻪ در ﻃﻮل دوره ﭘﺬﻳﺮهﻧﻮﻳﺴﻲ اوﻟﻴﻪ ﻳﺎ ﭘﺲ از ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺻﻨﺪوق ﺻﺎدر ﻣﻲﺷﻮد. قاﺑﻞاﺑﻄﺎل وﻟﻲ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞاﻧﺘﻘﺎل ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ. ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪان ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاری در اﻳﻦ ﺻﻨﺪوق، واﺣﺪﻫﺎی ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاری ﻋﺎدی ﺻﻨﺪوق را ﺧﺮﻳﺪاری ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ. ﺿﺎﻣﻦ ﺟﺒﺮان ﺧﺴﺎرت ﻳﺎ ﺳﻮد ﺻﻨﺪوق، ﺑﺎزدﻫﻲ ﻫﺮواﺣﺪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاری ﻋﺎدی در اﻳﻦ ﺻﻨﺪوق را ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﻧﺮخ ﺗﻀﻤﻴﻦ ﺷﺪه ﻣﻨﺪرج در اﻣﻴﺪﻧﺎﻣﻪ ﺗﻀﻤﻴﻦ می کند. ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺧﺎﻟﺺ ارزش روز ﻫﺮ واﺣﺪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاری ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻌﺎدل ﻳﻮروﻳﻲ داراﻳﻲﻫﺎ و بدﻫﻲﻫﺎی رﻳﺎﻟﻲ و داراﻳﻲﻫﺎ و ﺑﺪﻫﻲﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ارزی ﻏﻴﺮاز ﻳﻮرو ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ، ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه و در ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺑﻪ ﻛﺎر روﻧﺪ. ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺮای ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻌﺎدل ﻳﻮروﻳﻲ داراﻳﻲﻫﺎی ﻣﺬﻛﻮر از ﻧﺮخ ﺗﺒﺪﻳﻞ رﻳﺎل ﻳﺎ ارز ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺑﻪ ﻳﻮرو و ﺑﺮای ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻌﺎدل ﻳﻮروﻳﻲ ﺑﺪﻫﻲﻫﺎی ﻣﺬﻛﻮر، از ﻧﺮخ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻳﻮرو ﺑﻪ رﻳﺎل ﻳﺎ ارز ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد. [98]

بندچهارم- صندوق سرمایه گذاری توسعه بازار

در شرایطی که به علت حاکمیت جو روانی، عرضه اوراق بهادار در بازار سرمایه افزایش و قیمت آن­ها بیش از حد منصفانه کاهش یافته و یا در اثر افزایش غیرمنطقی تقاضا، قیمت اوراق بهادار از قیمت­های منصفانه و عادلانه فاصله یافته و نگرانی از تشکیل حباب­های قیمت وجود دارد بمنظور افزایش اعتماد سرمایه گذاران در بازارسرمایه و افزایش تعادل در این بازار از طریق خرید اوراق بهادار پذیرفته شده و همچنین درجهت افزایش نقدشوندگی اوراق بهادار پذیرفته شده در بازار و تحدید نوسان قیمت آنها و کاهش ریسک سرمایه‌گذاری و بهره‌گیری از صرفه‌جویی‌های ناشی از مقیاس و تأمین منافع بلندمدت سرمایه‌گذاران صندوق سرمایه گذاری توسعه بازار طراحی گردیده که اساسنامه وامیدنامه آن درمرداد1391 به تصویب هیات مدیره سازمان بورس واوراق بهادار رسید وبر اساس آنها تشکیل این صندوق از سایر صندوق‌های سرمایه‌گذاری متفاوت است.این صندوق مانند سایر صندوق‌های فعال در بازار دارای واحدهای سرمایه‌گذاری عادی و ممتاز نیست و واحدهای سرمایه‌گذاری منتشر شده، واحدهای سرمایه‌گذاری هستند که از زمان تاسیس توسط مؤسسین پذیره‌نویسی شده است. (واحدهای سرمایه‌گذاری که از زمان شروع فعالیت تا آن زمان صادر می‌شوند.) این در حالی است که براساس اساسنامه صندوق، تنها اشخاص حقوقی امکان سرمایه‌گذاری در این صندوق را دارند.این صندوق نیز مانند سایر صندوق‌های فعال در بازار علاوه بر ثبت در سازمان بورس و اوراق بهادار، در اداره ثبت شرکت‌ها و موسسات غیرتجاری نیز ثبت می‌شود، به همین جهت به عنوان یک شخصیت حقوقی مستقل تلقی می‌شود و تصمیم گیرندگان این صندوق موظفند همه وظایف این نهاد مالی را با شرایط در نظر گرفته شده رعایت کنند. با توجه به اینکه در این صندوق واحدهای سرمایه‌گذاری عادی و ممتاز وجود ندارد، بنابراین در مجمع صندوق، همه سهامداران به همراه ارکان شرکت می‌کنند، در مجمع سایر صندوق‌ها، فقط ارکان و سهامداران ممتاز شرکت می‌کنند. دوره فعالیت این صندوق برخلاف سایر صندوق‌های فعال در بازار نامحدود است. دوره فعالیت صندوق از تاریخ قید شده در مجوز فعالیت که توسط سازمان بورس و اوراق بهادار صادر شده شروع می‌شود و از تاریخ ثبت نزد مرجع ثبت شرکت‌ها و مؤسسات غیرتجاری به مدت نامحدود ادامه دارد. این صندوق علاوه بر اوراق بهادار پذیرفته شده در بازار سرمایه در دارایی‌های ریالی و ارزی منتشره توسط بانک‌ها یا موسسات مالی اعتباری می‌تواند سرمایه‌گذاری کند. مجمع صندوق، مدیر، متولی، حسابرس از ارکان این صندوق است، بنابراین نبود ضامن در این صندوق یکی از تفاوت‌های صندوق با سایر صندوق‌های فعال در بازار است. حذف کارمزدهای متغیر و ثابت صدور و ابطال از دیگر تفاوت‌های این صندوق با سایر صندوق‌های فعال در بازار است، البته در پرداخت وجه ابطال نیز شرایط خاصی وجود دارد سرمایه‌گذارانی که تمایل به ابطال واحدهای سرمایه‌گذاری خود داشته باشند در صورتی که بیش از یکسال از صدور واحدهای سرمایه‌گذاری‌شان گذشته باشد سالانه، حداکثر 20 درصد از واحدهای سرمایه‌گذاری خود را می‌توانند باطل کنند، در شرایطی که صندوق، نقدینگی لازم را نداشته باشد و نقد کردن دارایی‌ها مغایر با اهداف صندوق باشد، مدیر می‌تواند از تایید ابطال خودداری کرده و این مسأله را به اطلاع سرمایه‌گذار برساند. ابطال واحدهای سرمایه‌گذاری براساس اولویت زمانی از اولین واحدهای سرمایه‌گذاری صادره صورت می‌پذیرد، در صورتی که سرمایه‌گذار تمایل به ابطال واحدهای سرمایه‌گذاری خود را داشته باشد و سرمایه‌گذار جایگزینی به صندوق معرفی کند، نیازی به رعایت تشریفات ذکر شده نیست[99]. به نظرمی رسد تدوین در مقررات این صندوق از مقررات صندوق‌های ثبات[100]که دربازارهای مالی جهان فعال هست، استفاده شده است.

بند پنجم-  صندوق شاخصی

صندوق‌های سرمایه‌گذاری شاخصی در واقع نوعی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری هستند که در آن مدیران صندوق در تلاش‌اند تا سبدی از اوراق بهادار با ترکیب و اوزان متناسب با یک شاخص مبنا را تشکیل دهند تا بر این اساس، عملکردی مشابه با عملکرد شاخص داشته باشند. بنابراین در این نوع از صندوق‌ها نقش مدیریت یک نقش غیر‌فعال است و تنها در راستای انطباق ترکیب و وزن اوراق موجود در سبد با شاخص مبنا تلاش‌هایی صورت می‌گیرد. صندوق های شاخصی نیز همچون سایر صندوق های سرمایه گذاری با جمع اوری سرمایه از سرمایه گذاران اقدام به تشکیل سبدی متنوع می کنند از دارایی هایی چون سهام و حق تقدم پذیرفته شده در بورس تهران که حداقل 85 درصد دارایی تشکیل می دهد وسایر اوراق بهادار با درآمد ثابت که کمتر از 10 درصدآن را در بر می گیرد و بنابراین عمده دارایی های این صندوق ها به سهام و حق تقدم شرکتهای پذیرفته شده در بورس اختصاص می یابد. این محدودیت از این رو پیش بینی شده که بازدهی این صندوق ها نباید قبل از کسر هزینه های آنها از متوسط بازدهی کلی بورس تهران در هر دوره ماهانه کمتر باشد و نوسانات بازدهی صندوق همبستگی[101] بالایی (ضریب همبستگی بیش از 9/0 ) با متوسط بازدهی کل بورس تهران داشته باشد. این همبستگی با سرمایه گذاری روی سهام و حق تقدم تعداد نسبتاً کمی ازکل شرکتهای پذیرفته شده در بورس تهران حداقل 25 و حداکثر 45 شرکت حاصل می گردد و لذا خریداری سهام و حق تقدم های شرکت های سرمایه گذاری که عمدتاً در سایر شرکتهای پذیرفته شده در بورس سرمایه گذاری کرده اند و شرکت های کوچک در سبد صندوق میسر نیست به منظور آن که همبستگی بین بازدهی صندوق و متوسط بازدهی بورس تهران، افزایش یابد ترکیب صندوق و وزن هر شرکت در آن ، حداقل در هر شش ماه یکبار، بازنگری و سبد صندوق با آن تطبیق می یابد.  برای آن که تطبیق با ترکیب و اوزان بازنگری شده در مقاطع مذکور، با سرعت قابل قبول صورت پذیرد و در اثر معاملاتی که صندوق به این منظور انجام می دهد قیمت سهام شرکتها به ضرر صندوق کمترین تأثیر را بپذیرد، سهام شرکتهایی که نقد شوندگی بالایی دارند در سبد صندوق قرار داده می شود و معمولاً معیار نقد شوندگی بالا سهام یک شرکت، بالا بودن ارزش معاملات شرکت در گذشته ، بالا بودن نسبی درصد سهام شناور آزاد آن شرکت رقم می زند.  به منظور افزایش همبستگی بازدهی صندوق با متوسط بازدهی بورس تهران ، وزن هر صنعت و شرکت عضو سبد صندوق با در نظر داشتن وزن آن صنعت و شرکت در بورس تهران و انجام تعدیلاتی بر روی آن با لحاظ سایر معیارهای پیشین تعیین می گردد. و در ضمن هزینه کارمزد ارکان صندوق در اینجا حداقل ممکن در نظر گرفته می شود تا بازدهی صندوق پس از کسر هزینه ها از متوسط بازدهی کل بورس تهران، انحراف زیادی نداشته باشد. درصد رشد (مثبت یا منفی)شاخص کل بورس تهران در هر دوره نشان دهنده متوسط بازدهی (مثبت یا منفی) کل بورس تهران در آن دوره است. [102] اما در مقایسه با الگوهای جهانی بر این صندوق ها ایراداتی هم وارد است؛ مثلا برخلاف آنچه در جهان معمول است سبد دارایی‌های این صندوق‌ها محدود به سهام یا حق تقدم حداکثر45 شرکت است و درحالی که معمولا در صندوق های شاخصی مرسوم درکشورهای دیگر تقریبا تمامی شرکت‌های عضو شاخص مبنا بورس می تواند در سبدصندوق وجود داشته باشند و نقش مدیریت آنها فقط حفظ وزن شرکت‌ها بر‌اساس شاخص مبنا طبق یک الگوریتم مشخص است که معمولا سیستم‌های رایانه‌ای به صورت خودکار وزن شرکت‌ها را در صندوق با شاخص مبنا همسان می‌نمایند.لذا انتخاب تعداد بیشتری از شرکت‌های واجد شرایط عضو بورس تهران در پرتفوی صندوق شاخصی می‌تواند منجر به کاهش اختلاف بازدهی صندوق شاخصی و شاخص کل گردد و یا دربسیاری از بورس‌های دنیا مبنای عملکرد بازار بورس شاخص قیمت است و نه شاخص بازده نقدی و قیمت. لذا توصیه می‌گردد در کنار شاخص بازده نقدی و قیمت، شاخص قیمت نیز منتشر گردد. شرکت‌های با ماهیت سرمایه‌گذاری در بورس در هیچ کدام از شاخص بورس‌های جهان تاثیرگذار نیستند و در محاسبه شاخص مبنا دخالت داده نمی‌شوند و این نوع شرکت‌ها نیز طبق دستورالعمل بازبینی و انتخاب سهام صندوق شاخصی مصوب سازمان بورس ، قابلیت انتخاب در پرتفوی صندوق شاخصی را ندارند. لذا این امر باعث می‌شود که با وجود تاثیر این شرکت‌ها بر شاخص کل، اختلاف بازدهی صندوق شاخصی و شاخص کل بیشتر گردد. لذا بهتراست تاثیر چندباره این نوع شرکت‌ها در شاخص کل حذف گردد و محاسبه شاخص کل بدون شرکت‌های سرمایه‌گذاری باشد. (صیاد نیا،1392) یکی دیگر از مشکلات اصلی صندوق های شاخصی صدور و ابطال واحدهای سرمایه گذاری آنها در بازارسرمایه ایران با نقدشوندگی پایین است. این صندوق ها در اندیشه حداقل معاملات پرتفوی هستند تا در هزینه های صندوق صرفه جویی کنند و در برابر انحراف پرتفوی از مدل مطلوب نیز مقاومت کنند. این امر ذاتا با صدور و ابطال واحدهای سرمایه گذاری در تعارض است. به ویژه در بازاری که نقد شوندگی مطلوبی ندارد، هر آیینه امکان تغییر ترکیب مطلوب پرتفوی بر اثر صدور و ابطال وجود خواهد داشت. اید قابل معامله در کردن واحدهای آنها و صدور و ابطال تهاتری آنها کمکی موثر باشد کمااینکه صندوق های سرمایه گذاری شاخصی درجهان عموما قابل معامله هم هستند. (کیانی،1391)

بند ششم- صندوق سرمایه گذاری اختصاصی بازارگردانی

ﻫﺪف از ﺗﺸﮑﯿﻞ این ﺻﻨﺪوق، ﺟﻤﻊآوری وﺟﻮه از ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاران و اﺧﺘﺼﺎص آنها ﺑﻪ ﺧﺮﯾﺪ اﻧﻮاع اوراق ﺑﻬﺎدار ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮراﻧﺠﺎم ﺗﻌﻬﺪات ﺑﺎزارﮔﺮداﻧﯽ اوراق ﺑﻬﺎداراست. از ویژگی های بارز این صندوق این است که الزامی به عرضه عمومی نخواهد داشت و می تواند با تعداد محدودی سرمایه گذار نیز تأسیس شود و سرمایه گذارهای جدید هم می توانند با اختیار مجمع صندوق به آن اضافه شوند. شرکت های تأمین سرمایه، شرکت های سبدگردان، کارگزاران، سرمایه گذاری و هلدینگ می توانند مدیریت این صندوق را عهده دار شوند. این صندوق در روز اول مشخص می کند که سرمایه گذاری بر روی چه سهامی را پذیرا خواهد بود و نام این سهام را در امیدنامه افشا می کند. رکن مدیر ثبت و ضامن نقدشوندگی در این صندوق ها وجود ندارد بنابراین ارکان شامل مدیر صندوق، متولی و حسابرس است. به صندوق های مذکور مجوز معامله گری اعطا می شود که در راستای انجام وظایف بازارگردانی به صورت مستقیم مجاز به خرید و فروش سهم موضوع بازارگردانی هستند و صندوق های مذکور نمی توانند به خرید سهام دیگری غیر از موضوع صندوق سرمایه گذاری اختصاصی بازارگردانی اقدام کنند. (چاوشی،1393) گسترش عملیات حرفه‌ای بازارگردانی در بازارسرمایه به عنوان فعالیت تخصصی و سودآور و استفاده از مزایای صندوق‌های سرمایه‌گذاری برای موضوع بازارگردانی از جمله معافیت مالیاتی آنها بخصوص معافیت مالیاتی کارمزد معاملات سهامی که توسط صندوق، بازارگردانی می‌شود تا 80 درصد و بازارگردانی هم زمان چند سهم به جای یک سهم و همچنین شفافیت عملکردی عملیات بازارگردانی در صندوق سرمایه‌گذاری در مقایسه با سایر روش‌های بازارگردانی غیر مستقیم سهام هم از نظر سود و زیان و هم از نظر گزارش‌دهی از ویژگی ها ی این صندوق‌های سرمایه‌گذاری است. این صندوق ها به عنوان بازارگردان به سیستم معاملات دسترسی مستقیم جهت انجام معاملۀ سهام بدون حضور کارگزار و عدم پرداخت کارمزد کارگزار نیز دارند. (باقرتبار،1393)

بخش دوم ساختار حقوقی و قواعد حاکم بر صندوق سرمایه گذاری

درآمد: در راستای دست یافتن به ماهیت و چیستی حقوقی صندوق های سرمایه گذاری به تحلیل ساختار و اجزای سازنده این سازه جدید حقوقی- مالی و تبین و تشریح قواعد و مقررات حاکم بر تأسیس و اداره آنها که که بر اساس اساسنامه و امیدنامه مصوب سازمان بورس واوراق بهادار و در پرتو مطالعه ای تطبیقی با نهادهای مشابه در کشورهای دیگر در فصول اول و دوم این بخش پرداختیم.