ابعاد اجتماعی شهروندی: شامل مواردی همچون: روحیه احترام به قانون، پرورش سعه صدر، توجه به ارزش­های اجتماعی، همکاری و مشارکت، احساس همدلی و همدردی و … ابعاد فردی: روحیه اعتماد به نفس، روحیه علمی در دانش آموزان، مسئولیت پذیری، طریقه صحیح بروز عواطف، توانایی تفکر منطقی و … ابعاد فرهنگی: روحیه پژوهش محوری، حراست از دستاوردهای گذشتگان، الگوهای اخلاقی، شناخت ادبیات کهن، و … اقتصادی: اولویت بندی منابع مالی، هدایت هزینه ها، انتخاب درست، صرفه جویی، فناوری های جدید در اقتصاد، استفاده صحیح از منابع انرژی و … سیاسی: آشنایی با مردم سالاری، آشنایی با سازمان های جهانی مثل یونسکو و ..، حقوق بشر، میهن پرستی، حقوق همسالان، انتخابات و … (سیف نراقی و همکاران، 1389). برنامه درسی: کلمه ی برنامه درسی، معادل واژه “curriculum” است و از نظر لغت از کلمه لاتین (currere) به معنای راهی که باید طی شود گرفته شده است. این کلمه بر یک مسیر یا برخی موانع یا وظایفی دلالت می کند که هر فرد بر آن ها غلبه پیدا می کند. یعنی مقوله هایی که دارای آغاز و انجام است و باید هدف هایی از آن ها منتج شود،  آیزنر ” در تعریف برنامه درسی می گوید:« برنامه درسی عبارت است از یک سلسله وقایع آموزشی طراحی شده که به قصد تحقق نتایج آموزشی برای یک یا چند دانش آموز پیش بینی شده است (ملکی، 1381).  

1-5-2- تعاریف عملیاتی:

  بعد اجتماعی تربیت شهروندی: نمره ای است که آزمودنی در مقیاس خود ساخته از سوال 10-1 به دست می آورد.   بعد فردی تربیت شهروندی: نمره ای است که آزمودنی در مقیاس خود ساخته از سوال 22-11 به دست می آورد.  بعد فرهنگی تربیت شهروندی: نمره ای است که آزمودنی در مقیاس خود ساخته از سوال 33-23 به دست می آورد.  بعد اقتصادی تربیت شهروندی:نمره ای است که آزمودنی در مقیاس خود ساخته از سوال 42-34 به دست می آورد.  بعد سیاسی تربیت شهروندی: نمره ای است که آزمودنی در مقیاس خود ساخته از سوال 56-43 به دست می آورد. برنامه درسی : وقایع و متون درسی دوره راهنمایی تحصیلی که از معلمین این دوره در قالب مولفه­های آموزش شهروندی پرسیده می­شود و توسط پرسشنامه خودساخته بررسی می­گردد.

فصل دوم

پیشینه نظری و پژوهشی