گفتارسوم: سطوح آموزش در کشورهای مختلف

در هر دانشگاه نوعاً چهار سطح عمده مسئولیت ملاحظه می شود این سطوح به ترتیب عبارتند از: 1-گروه  2- دانشکده  3-شورای عالی دانشگاه(که بالاترین مسئولیت علمی را به عهده دارد) 4-هیأت امنا مدل جهانی همه  دانشگاه ها به حساب می آید،که در این بین با توجه به این که هیات امنا نقش قابل توجه ای در شکل گیری استقلال دارد سعی کرده ایم در مبحثی جداگانه به شناخت وعملکرد این سطح بپردازیم.

مبحث اول:هیات امنا

بنداول:تعریف وتبیین

هیأت امنا اطلاق به جمعی منتخب از افراد سرشناس،موثر و مورد وثوق است که به عنوان امین حکومت و به نیابت از آن اداره امور دانشگاه را بر عهده دارند.از این حیث هیئت امنا نهادی است که برای هماهنگی امور و اعمال نظارت بر عملکرد دانشگاه یا موسسه آموزش عالی و پژوهشی،به ویژه در زمینه های بودجه ای،انجام وظیفه می کند.[31] هیأت امنا معمولاً شورایی غیر علمی است و تمایلی به مداخله در امور صرفاً علمی ندارد.افزون بر این،مسئولیت بالاتری در سطح دولت مرکزی وجود دارد که حدود و ثغور تصمیمات دانشگاهی را تعیین می کند.[32] استقلال عملیاتی در دانشگاه ها که در برنامه چهارم توسعه رخ داد بعضی تصور می کنند منظور از این استقلال،مستقل بودن از سیاست های نظام جمهوری اسلامی است در حالیکه مدیریت دانشگاه ها مانند برنامه ریزی و مدیریت باید مستقل باشد.استقلال دانشگاهی در واقع به معنی مدیریت دانشگاه توسط خود و دانشگاهیان است.اداره و کنترل سیستم دانشگاهی به دست دانشگاهیان باشد.این اداره در مصادیقی مانند برنامه ریزی آموزش درسی برنامه ریزی پژوهشی و نظام پذیرش استاد و دانشجو،امتحانات و ارزشیابی،سنجش و کیفیت اعتبار بخشی و نحوه تخصیص منابع است.[33]

بنددوم:وظایف واختیارات هیات امنا قبل وبعداز تصویب ماده 49قانون برنامه چهارم توسعه

الف)وظایف واختیارات هیات امنا تا قبل از تصویب ماده 49قانون برنامه چهارم

جدول1.وظایف هیئت های امنای دانشگا ها و مؤسسه های آموزش عالی طی سال های 1339-1383

ب) وظایف و اختیارات هیئت های امنا در برنامه چهارم توسعه

بند الف ماده 49 به عنوان تبلور اختیارات جدید هیئت های امنا مشتمل برگزاری هایی به شرح زیر است: 1-دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی دولتی و فرهنگستان های تخصصی،صرفاً بر اساس آیین نامه ها و مقررات اداری،مالی،استخدامی و تشکیلاتی خاص مصوب هیئت های امنای مربوط اداره می شوند. 2-مصوبات هیئت هاین امنای دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی و فرهنگستان ها حسب مورد پس از تأیید هر یک از وزرای علوم،تحقیقات و فناوری و بهداشت،درمان و آموزش پزشکی قابل اجراست. 3-در صورت تصویب آیین نامه ها و مقررات اداری،مالی،استخدامی و تشکیلاتی توسط هیئت های امنا و تأیید وزرای ذی ربط،اداره دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی و فرهنگستان ها بر اساس آیین نامه ها ومقررات مصوب هیئت های و بدون الزام به رعایت قانون محاسبات عمومی،قانون استخدام کشوری و سایر قوانین و مقررات عمومی اداری و مالی و استخدامی انجام می شود. 4-اعتبارات هزینه ای از محل بودجه عمومی دولت بر اساس قیمت تمام شده]محصولات و خدمات علمی[ دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی و فرهنگستان ها اختصاص می یابد. 5-اعتبارات هزینه ای تملک دارایی های سرمایه ای و اختصاصی این موسسات کمک تلقی شده و پس از پرداخت به هزینه قطعی منظور می شود.[34] قانون گذار در بند «الف» ماده(49) اداره دانشگاه ها و موسسه های آموزش عالی و پژوهشی فرهنگستان های کشور را از …….مقررات اداره سایر دستگاه های اجرایی خارج می بیند و بر کفایت هیئت های امنا به عنوان امین حاکمیت،وضع مقررات مربوط برای اداره این گونه موسسات و نظارت بر عملکرد آن ها مهر تأیید می زند. واقعیت این است که دانشگاه ها و سایر مراکز علمی کشور مغز متفکر جامعه محسوب می شوند و فعالیت های آموزشی و پژوهشی آنان بیشترین ارزش افزوده را در جامعه ایجاد می کند. ،به همین لحاظ قانونگذار پذیرفته است جمع منتخبی که امین حاکمیت محسوب می شود بر انجام فعالیت های آن ها و نحوه هزینه کرد آنها اعم از آنچه که به عنوان کمک دولت از محل بودجه عمومی کشور و یا به صورت درآمدهای اختصاصی و کمک اشخاص در اختیار آن ها قرار می گیرد نظارت کند.