بند دوم : تملک قانونی دولت درروزگاران گذشته ، مالکیت فردی را حقی مقدس می دانستند وقانونگذاران ازتجاوزبه آن بیم داشتند وسلب آن را، به ویژه بدون پرداخت قیمت عادله ، مخالف حقوق فطری می دانستند ، لیکن درشرایط فعلی اقتضای حفظ مصالح عمومی برآن است که محدودیت هایی بر«اصل آزادی مالکیت» اجراشود زیرا همانطورکه پیش تربیان شد ، مالکیت به معنی سلطه واستیلاء مالک برمال می باشدوچنانچه هرمالک بتواند هرنوع استیفاء ازمال خویش ببردوسلطه مالکانه اومهارنگردد این امر ، نقض غرض قانونگذارجهت حفظ نظم عمومی وتأمین عدالت دراجتماع می باشد که باتوجه به مواردیادشده قانونگذارجدید درراه حفظ مصالح اجتماعی درمواردی بسیار، تصرفات مالک رامحدود وحتی سلب مالکیت راتجویز کرده است. قوانین ومقررات خاصی درموضوعات مختلف ، همچون اصلاحات ارضی ، ملی شدن جنگلهاومراتع ، سهیم شدن کارگران درسودکارخانه ها ، حفظ وحراست آبهای سطحی وزیرزمینی ، بهره برداری ازمعادن ، روابط مالک ومستأجر، حفظ آثارملی ، توسعه معابرو … اختیارات مالک رامحدودویاسلب مالکیت رادرراه مصلحت عمومی پیش بینی کرده است وتخلف ازاین مقررات وعدم رعایت حدود مزبوردرحقیقت تجاوزازحق به شمارمی آید نه اعمال حق. البته برخی ازحقوقدانان به شدت براین موضوع تاخته وآن را اینگونه مورد انتقاد قرارداده اند : «اگردرشوروی سابق برپایه اندیشه های مارکسیستی وباارتکاب جنایاتی که درکارنامه سیاه نظام کمونیستی این کشوربه ثبت رسیده است ؛ ازمردم سلب مالکیت شدواقتصاددولتی درآن کشوراستقراریافت ، این سلب مالکیت هابااندیشه های مارکسیستی که رژیم کمونیستی این کشورپرچم آنرا به دست گرفته بود همخوانی داشت. ولی درکشورماکه نظام سیاسی موجودخودرازیرپرچم اسلام قرارداده است باچه مجوزی وباچه توجیهی حقوق مالکانه مردم ؛ که درفتاوای فقهی برای آن تقدس قائل شده واحترام به آن درقانون اساسی مشروطیت وجمهوری اسلامی ایران به رسمیت شناخته شده است اینچنین موردتجاوزقرارگرفته است؟ ازنظرتاریخی احترام به مالکیت ، ستون فقرات بسیاری ازاحکام فقهی است وبادرهم شکستن آن بخش عمده ای ازفتاوای فقهی لگدمال شده اند.» أَحَلَّ اَللّهُ اَلْبَیْعَ وَ حَرَّمَ اَلرِّبا خداوند خرید و فروش را حلال، و ربا را حرام کرده است.[112]  

فصل دوم : رایج ترین عقود تملیکی

مبحث اول : عقد بیع

رایج ترین شیوه مبادله مال که توسط انسانها ابداع شده وهمه جوامع باآن آشنایی دارند ، قراردادی است به نام خرید وفروش که درنظام حقوقی ایران با اصطلاح حقوقی عقد بیع مورد شناسایی قرارگرفته است. عقدبیع شایع ترین ومتداول ترین ودرعین حال قدیمی ترین عقدی است که درکلیه جوامع معمول بوده است ونقشی بسیارحساس ومهم دراقتصاد دارد وقرآن کریم نیزبطورضمنی براهمیت آن تأکید داشته است. «یا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا لا تَأْکُلُوا أَمْوالَکُمْ بَیْنَکُمْ بِالْباطِلِ إِلاّ أَنْ تَکُونَ تِجارَهً عَنْ تَراضٍ مِنْکُمْ » « ای اهل ایمان! اموال یکدیگر را در میان خود به باطل [و از راه حرام و نامشروع] مخورید، مگر آنکه تجارتی از روی خشنودی و رضایت میان خودتان انجام گرفته باشد..»