حساسیت مباحث خانواده در هر دو بعد تحکیم و انحلال، ایجاب می کند که تمامی امور حقوقی مربوط به نکاح و طلاق به طور اختصاصی با دقت نظر و وسواس بیشتری مورد بررسی قرار گیرد؛ زیرا از رهگذر همین کنکاش ها است که ابهامات موجود در زمینه مباحث حساس خانواده بر طرف می گردد و در اثر همین دقت نظر ها است که می توان موارد سکوت قانون را در مباحث حقوقی تبیین نمود. هرگاه عقدی بر اثر امری زایل شود، به این زوال عقد انحلال می گویند. از آن جایی که انحلال یکی از آثار عقد صحیح است لذا، گاهی از موارد در تمایز بین انحلال و بطلان عقد ابهام واقع می گردد. در مواردی که بطلان نکاح اعلام می شود ، حکم بطلان نشان می دهد که به دلیل فقدان یکی از شرایط اساسی یا وجود یکی از موانع نکاح، هیچ رابطه حقوقی ایجاد نشده است و بر آنچه به ظاهر واقع شده اثری بار نیست. زیرا، عقد باطل در نظر قانون وجود خارجی ندارد و مانند این است که هیچ پیمانی بین زن و مرد امضاء نشده است. ولی انحلال نکاح در مواردی است که عقد با تمام شرایط لازم به طور صحیح وجود می آید و آثار نکاح را به جا می گذارد و پس از مدتی منحل می شود. در این فرض رابطه زن و شوهر در دورانی که با هم به سر برده اند مشروع است و فرزندانشان نسب درست دارند.( کاتوزیان.1384.ص198 ) عقد نکاح دائم با دو نهاد فسخ و طلاق منحل می شود. مطابق قانون مدنی که در ماده 1120 مقرر گردیده: « عقد نکاح به فسخ یا به طلاق یا به بذل مدت در عقد انقطاع منحل می شود. » 3-1 فسخ فسخ یک عمل حقوقی است که نیاز به قصد انشاء دارد و امور انشایی همانند امور واقعی از زمان وجود دارای آثار می باشد و آنچه که فسخ را از اقاله جدا می کند، این است که در تحقق فسخ قصد یک طرف کفایت می کند و قصد دو طرف لازم نیست؛ در حقیقت فسخ در شمار ایقاعات است. هر چند که قانون مدنی تعریفی برای فسخ نیاورده است، اما شاید بتوان، این طور تعریف کرد که؛ فسخ یعنی پایان دادن به زندگی یک قرارداد به وسیله یکی از طرفین یا هردو و یا شخص دیگر. فسخ نکاح تشریفات ویژه ای ندارد؛ رجوع به دادگاه لازم نیست و با تصمیم صاحب حق واقع می شود. منتها باید دانست که اراده باطنی، تا زمانی که به وسیله ای اعلام نشده است، هیچ اثری در انحلال نکاح ندارد؛ چنانچه ماده 449ق.م اعلام می دارد: « فسخ به هر لفظ یا فعلی که دلالت بر آن نماید حاصل می شود. » ( کاتوزیان، 1384 ، ص400 ) نکته ای که قابل توجه در این مبحث است، این مورد می تواند باشد که حکم انحلال نکاح جنبه اعلامی دارد یا تأسیسی؟ شیخ انصاری به صراحت زمان تأثیر فسخ را از حین تشکیل شدن یک عقد می داند. و در مورد وضعیت عقد پس از فسخ چنین می گوید:« مقتضای فسخ عقد هرچند که انحلال عقد سابق است و عقد را کان لم یکن قرار می دهد اما به وسیله آن ملکیت سابق بر فسخ از بین نمی رود، زیرا باید به زمان حدوث فسخ توجه کرد، نه به زمان متعلق آن »( محقق داماد،1383،ص90 )