در رابطه با آثار ساده، اکثریت قاطع قوانین مدت حقوق مالی مؤلف را دوران حیات او و مدت زمانی پس از مرگ او قرار داده اند که در حقوق ایران، مدت عادی حمایت مادی از اثر تا سی سال بعد از مرگ پدیدآورنده می باشد.[291] در حقوق ما، در موارد استثنایی، قانونگذار مدت حمایت را افزایش و کاهش داده است. از این استثنائات، تبصره ماده 12 ق.ح.ح.م.م.ه می باشد که بر حمایت این قانون از حقوق مادی اثر مشترک، به مدت سی سال بعد از فوت آخرین پدیدآورنده تأکید می کند. چون عادلانه نیست که مدت بهره برداری انحصاری از اثر برای ورثۀ بعضی از پدیدآورندگان کمتر از سی سال باشد لذا قانونگذار حمایت از آن را تا سی سال بعد از فوت آخرین پدیدآورنده قرار داده است. بدین ترتیب مدت بهره برداری انحصاری برای وراث پدیدآورندگانی که قبلاً فوت کرده اند بیشتر از سی سال از تاریخ فوت مورثشان خواهد بود.[292] حمایت از اثر مشترک محدود و مدت آن مقطوع یا نسبی است،[293] که در اکثر نظام های حقوقی نسبی است و از زمان فوت آخرین مؤلف بازمانده شروع می شود. به عنوان مثال این مدت درحقوق فرانسه وفق ماده 1-123 قانون مالکیت فکری فرانسه 70 سال پس از فوت آخرین همکار است، اما در کنوانسیون برن مطابق بند 8 ماده 7 ، قواعد عام در رابطه با آثار مشترک برقرار است و در فروضی که مدت حمایت پس از مرگ مؤلف محاسبه شود این مدت پس از مرگ آخرین پدیدآورنده اثر مشترک محاسبه خواهد شد. البته در کنوانسیون برن، به عنوان قاعده کلی، مدت حمایت از اثر طول حیات پدیدآورنده به علاوه 50 سال پس از فوت وی می باشد.[294] اما در ایران، مجلس شورای اسلامی ابتدا در مصوبه مورخ 13/4/89 محدودیت های زمانی حمایت از حقوق مادی پدیدآورنده را بطور کلی حذف و مدت حمایت از حقوق مادی را همانند حقوق معنوی مطلق و دائمی دانسته بود. اما شورای نگهبان اطلاق مدت حمایت را به لحاظ مخالفت با عرف خلاف موازین شرع و به لحاظ اینکه موجب اضرار به منافع عمومی می شود مغایر با اصل 40 قانون اساسی دانست. نهایتاً مصوبه مجلس به صورت فوق اصلاح و به تأیید شورای نگهبان رسید. مجلس شورای اسلامی ماده 12 ق.ح.ح.م.م.ه مصوب 1348 را اصلاح کرد و مدت حمایت از آثار ادبی و هنری مشمول این قانون را از 30 سال به 50 سال پس از فوت پدیدآورنده افزایش داد. بدین ترتیب قانون ایران در زمینۀ مدت حمایت از کپی رایت با ماده 7 کنوانسیون برن هماهنگ شد. ماده واحده – مادۀ 12 قانون 1348 و تبصرۀ آن به شرح زیر اصلاح می گردد: مدت استفاده از حقوق مادی پدیدآورنده موضوع این قانون که به موجب وصایت یا وراثت منتقل می شود از تاریخ مرگ پدیدآورنده 50 سال است و اگر وراثی وجود نداشته باشد یا بر اثر وصایت به کسی منتقل نشده باشد برای همان مدت به منظور استفادۀ عمومی در اختیار حاکم اسلامی ( ولی فقیه ) قرار می گیرد. تبصره – مدت حمایت از اثر مشترک موضوع ماده 6 این قانون 50 سال بعد از فوت آخرین پدیدآورنده خواهد بود. حمایت از اثر مشترک بعد از فوت آخرین شریک می باشد، بی دلیل نیست که برخی از پدیدآورندگان، آثار خود را با شراکت فرزند چند سالۀ خود به ثبت می رسانند. از موارد کارهای گروهی می توان به آثار سینمایی اشاره کرد اما اینکه این آثار جزو اثر مشترک می باشد یا جمعی اختلاف نظر است. آیا مدت عادی حمایت بر این آثار حاکم است یا مدت حمایت خاصی دارند؟ در رابطه با آثار مشترک یعنی آثاری که ناشی از فعالیت چندین شخص حقیقی است، با بررسی قوانین ملی دو نظام مشاهده می شود: در نظام اول، با آثار سینمایی به عنوان نمونۀ بارز آثار مشترک مثل دیگر آثار مشترک رفتار می شود، و در نظام دوم این نوع آثار مشمول حمایت خاص می باشد. در حالت اول، قوانین مهلت های متفاوتی پس از مرگ آخرین همکار مقرر می دارند. در قانون فرانسه، مدت حمایت از اثر سینمایی که اثری مشترک تلقی می شود تا هفتاد سال بعد از فوت آخرین پدیدآورنده است. از آن جا که معمولاً در ایجاد اثر سینمایی، افراد متعددی نقش داشته و زمان پیش بینی شده که از مدت عادی حمایت، بسیار بیشتر است. موجب ممنوعیت استفاده آزاد از این اثر برای زمانی طولانی می گردد، با اینکه این اثرها مدتی دراز بر پرده سینما نمی پاید، راه حل فوق مورد انتقاد برخی از حقوقدانان قرار گرفته است. در حالت دوم، اکثریت کشورها برای فیلم ها و آثار صوتی تصویری در حالت کلی قاعدۀ خاصی مقرر دارند. مهلت پس از مرگ، از تاریخ مرگ آخرین همکار فقط برای آثاری که بطور مشترک تهیه شده اند محاسبه می شود که ایران و ایتالیا مطابق با نظام دوم می باشند. در حقوق ایران، بند 1 ماده 16 ق.ح.ح.م.م.ه  بر حمایت این قانون از حقوق مادی پدیدآورندۀ اثر سینمایی یا عکاسی به مدت سی سال از تاریخ نشر یا عرضۀ آنها تأکید می کند. همچنین حقوق ایتالیا مانند حقوق ایران، مدت حمایت از اثر سینمایی را سی سال از تاریخ نخستین عرضۀ عمومی اثر قرار داده و در ضمن اضافه کرده است که اگر تا پنج سال از تاریخ تولید، اثر به معرض نمایش واگذارده شود، مدت حمایت سی سال از تاریخ تولید خواهد بود. در مورد آثار عکاسی، در حقوق فرانسه قاعدۀ عمومی مدت حمایت در این باره اجرا می شود و استثنایی در این مورد وجود ندارد. شایان ذکر است به موجب مقررات کنفرانس استکهلم مورخ 14 ژوئیه 1967، مدت حمایت از اثرهای سینمایی تا 50 سال بعد از مرگ پدیدآورندگان است. با این حال کشورهای عضو اتحادیه می توانند مدت حمایت را تا پنجاه سال از تاریخ عرضۀ اثر به عموم قرار دهند. لیکن به موجب همین عهدنامه، تعیین مدت حمایت از اثرهای عکاسی به کشورهای متعاهد واگذار شده، مشروط بر اینکه مدت حمایت را کمتر از 25 سال از تاریخ تحقق اثر قرار ندهند.[295] اما حقوق معنوی به مزایایی قانونی و غیر مادی اطلاق می شود که به شخصیت پدیدآورندۀ یک اثر فکری وابسته است. بسیاری از مقررات بین المللی و قوانین داخل کشورها برای پدیدآورنده آثار ادبی و هنری حقوق معنوی را شناسایی کرده اند که برخی از آنها دایمی بودن و برخی دیگر محدود بودن مدت حمایت از حقوق معنوی را پذیرفته اند. در حقوق ایران هر چند قانون مجازات عمومی مصوب 1304 برای نخستین بار و بطور ضمنی از این حقوق حمایت کرد، با این حال در متون ادبیات کهن ایران نیز از سوی نویسندگان و ادیبان مورد احترام بوده است؛ “صنعت تضمین” در نظم و نقل قول در نثر گویای همین مدعاست. برای مثال: سعدی- علیه الرحمه- در یکی از اشعار معروف خود از فردوسی به عنوان گوینده بیت زیر یاد می کند:[296] «چه خوش گفت فردوسی پاکزاد                                   که رحمت بر آن تربت پاک باد » «میازار موری که دانه کش است                             که جان دارد و جان شیرین خوش است» از دیدگاه بسیاری از فقیهان و صاحب نظران اسلامی نیز هر چند به علت توجه به جنبۀ غیرمادی نشر علم، حقوق مادی پدیدآورنده حمایت نشده، اما حقوق معنوی مورد توجه قرار دارد. حمایت قانونی از حقوق معنوی دارندۀ حق به عنوان نظریه ای قاطع و اجماعی پذیرفته نشده است. اختلاف قوانین داخلی کشورهای کامن لا و رومی ژرمنی و پیمان های بین المللی در این زمینه بیانگر همین اختلاف نظر است. از این رو کنوانسیون رم برخلاف کنوانسیون برن به حقوق معنوی ذینفعان توجه نکرده و موافقتنامۀ تریپس نیز تنها به حقوق مادی پرداخته است.

موضوعات: بدون موضوع  لینک ثابت


فرم در حال بارگذاری ...