اختلاس

4-1.                  اختلاس

امروزه برای اداره جامعه و سامان بخشیدن به روابط اجتماعی و بهره مندی مردم از مواهب و نعمات موجود در طبیعت، بخشش عظیمی از سرمایه ها و اموال موجود در یک کشور در اختیار کارمندان قرار می گیرد؛ این اموال و سرمایه ها در خطرات زیادی مورد تهدید قرار می گیرد و همواره احتمال می رود که اموال دولت یا اموال اشخاص که به حسب وظیفه به کارمند دولت سپرده می شود، به نوعی مورد استفاده غیرقانونی واقع شود و بر خلاف هدف موردنظر، از آن بهره برداری شخصی شود و یا اینکه آن را به نفع خود یا دیگری تصاحب نماید. به منظور جلوگیری از سوء استفاده های کارمندان دولت از سرمایه و اموال موجود در اختیار آنها و تضمین هر چه بیشتر منافع دولت و ملّت، قانونگذار در صدد حمایت کیفری از این دسته اموال و سرمایه ها بر آمده است و کسانی را که متولی امور اجتماعی بوده و امکانات و داراییهای عمومی در اختیار آنهاست از دخل و تصرف برخلاف موازین قانونی و استفاده شخصی یا تصاحب آنها به نفع خود یا دیگری ممنوع کرده است. این حمایت کیفری تحت، عناوین مختلفی در قانون آمده است که از جمله مهمترین آنها (( جرم اختلاس )) می باشد. اختلاس (( عبارت از تصاحب همراه با سوء نیت اموال دولت یا اشخاص توسط مستخدم دولت که به حکم وظیفه در اختیار وی قرار داشته است به نفع خود یا دیگری)) به هر حال یکی از بارزترین مشکلات و معضلات جهان بالاخص کشورهای جهان سوم و کشورهای در حال توسعه، تخلفات و جرایم کارمندان دولت و سوء استفاده های مالی آنها از اموال سپرده شده به آنها می باشد. علی رغم تشدید مجازات مرتکبین جرم اختلاس، ارتکاب این جرم در سطح وسیعی همچنان ادامه دارد. اختلاس ها بخصوص توسط کارمندان بلند پایه، اهمیت قضیه را دو چندان می کند. در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران که همانند قوانین اساسی سایر کشورها، در آن نمادی ترین و مهمترین مطالب بیان گردیده، در اصل 49 دولت را موظف کرده است تا ثروتهای ناشی از اختلاس را گرفته و حسب مورد به بیت المال یا صاحب حق برگرداند. با این مقدمه به بررسی جرم اختلاس در این فصل پرداخته می شود.

4-2.                  تعریف جرم اختلاس

4-2-1.             معانی لغوی

اختلاس یک واژه عربی بروزن افتعال می باشد که معانی متعدد در کتاب های لغت برایش بیان شده است.

1. اختلاس واژه عربی به معنی ربودن، زور ربودن و سلب کردن می باشد.
2. بدست آوردن با حیله و نیرنگ و عجله و قاپیدن.
3. ربودن و زور ربودن، دزدیدن پول به صورت پنهانی بدون حق از صندوق بنگاه یا اداره یا برداشتن پول بصورت پنهانی بدون حق از صندوق بنگاه یا اداره آمده است.

4-2-2.             تعریف فقهی جرم اختلاس

شیوه ها و روش های تصاحب مال دیگری بدون دلیل شرعی زیاد است که در فقه عناوین خاصی را هر کدام دارد که یکی از اینها اختلاس می باشد. شهید ثانی در شرح لمعه می نویسد، مختلس کسی است که مال را به صورت پنهانی از غیر حرز برمیدارد و تسلب کسی است که مال را به صورت آشکار برمیدارد و فرار میکند. صاحب ریاض می نویسد: مختلس کسی است که مخفیانه مال را از غیر حرز میگیرد. بنا به تعریف فوق چنین استنباط می شود که اختلاس ربودن مال دیگری به صورت پنهانی ، از غیر حرز می باشد در حالیکه استلاب، ربودن مال غیر به صورت آشکار می باشد. بنابراین می توان گفت که مفهوم اختلاس براساس آنچه که در شرع است با آنچه که مفهوم حقوقی آن است متفاوت بوده و در زمره سرقت بکار می رود.