• بهره‌برداری از ارقام ثبت شده بدون کسب مجوزهای قانونی از اشخاص حقیقی و حقوقی که رقم یاد شده به نام آن‌ها ثبت گردیده است.
• تولید و تکثیر بذر و نهال برای عرضه به بازار بدون کسب گواهی مؤسسه،

  دو بند (الف) و (د) ماده‌ی 7 این قانون در رابطه با حقوق مالکیت صنعتی است که در ادامه به این دو رفتار مجرمانه اشاره می‌کنیم.  

مبحث نخست: ثبت و معرفی ارقام ثبت شده دیگری به نام خود

یکی از مصادیق رفتار مجرمانه در ماده‌ی 7 قانون ثبت ارقام گیاهی و کنترل و گواهی بذر و نهال مصوب 24/9/1382، ثبت و معرفی ارقام ثبت شده متعلق به اشخاص حقیقی و حقوقی دیگر به نام خود است که در بند الف این ماده بیان گردیده است. ثبت طبق بند 9 ماده یک آیین‌نامه ذکر شده عبارت است از تأیید حق مالکیت معنوی و اعطای امتیاز انحصاری بهره‌برداری اقتصادی به اصلاح کننده‌ رقم. چنانچه رقم گیاهی شرایط مقرر در ماده‌ی 3 این قانون را داشته باشد ثبت می‌شود که از این لحظه هر اقدامی نسبت به ارقام ثبت شده باید با رضایت و تجویز دارنده حق باشد. بر همین اساس است که ماده 31 آیین‌نامه اجرایی قانون ثبت ارقام گیاهی و کنترل و گواهی بذر و نهال مصوب 15/11/1386 مقرر می‌دارد: «صادر کننده باید مجوز کتبی را از صاحب امتیاز رقم ثبت شده یا قائم مقام قانونی وی برای صدور بذر، نهال یا مواد رویشی قابل تکثیر مورد نظر اخذ نماید.» در ادامه به بررسی ارکان جرم می‌پردازیم.

گفتار نخست: بررسی ارکان جرم

عنصر قانونی جرم مورد بحث، بند الف ماده‌ی 7 قانون ثبت ارقام گیاهی و کنترل و گواهی بذر و نهال مصوب 24/9/1382 است و همانطور که بیان شد بر اساس آن ثبت و معرفی ارقام ثبت شده و متعلق دیگری به نام خود جرم محسوب می‌شود رفتار فیزیکی جرم مورد بحث ثبت و معرفی است که نسبت به ارقام ثبت شده متعلق به اشخاص حقیقی و حقوقی دیگری انجام می‌دهد. “و” عطفی که میان دو رفتار ثبت و معرفی است، نشان می‌دهد که بند الف ماده‌ی 7 یک جرم مرکب است. جرم مرکب جرمی است که از دو یا چند رفتار فیزیکی شکل گرفته است. در اینجا نیز ثبت و معرفی باید با هم انجام شوند تا جرم واقع گردد وگرنه انجام هر یک به تنهایی برای کیفر مرتکب کافی نیست. به نظر می‌رسد صحیح آن بود که میان این دو رفتار “یا” به کار برده می‌شد، زیرا صرف ثبت رقم ثبت شده و دیگری اقدامی سرزنش پذیر است. همچنانکه معرفی ارقام ثبت شده دیگری به نام خود به تنهایی قابلیت سرزنش پذیری دارد. با این حال با توجه به تعبیر “ارقام ثبت شده” در بند الف ماده‌ی 7 قانون فوق، مرتکب برای بار دوم ارقام گیاهی را به ثبت می‌رساند و پس از ثبت آن‌ها را با نام خود معرفی می‌کند. حال اگر تنها به ثبت رقم ثبت شده دیگری اقدام کند. عملش را نمی‌توان جرم دانست. هم چنین اگر یک نفر به نام خود ثبت کند و دیگری آن را معرفی کند به نظر می‌رسد که جرمی واقع نشده است. زیرا هر دو رفتار فیزیکی توسط شخص که رقم ثبت شده به نامش ثبت گردیده، انجام نشده، در نتیجه جرمی نیز واقع نگردیده است. لازم به ذکر است که اگر چه مؤسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال از ثبت ارقام گیاهی که فاقد وصف تازگی است خودداری می‌کند و از ارتکاب جرم جلوگیری می‌کند ولی با توجه به احتمال عدم توجه کافی مرجع ثبت ممکن است رقم گیاهی متعلق به غیر برای بار دوم ثبت شود، لذا ارتکاب این بزه ممکن می‌گردد. موضوع جرم در بند الف ماده 7 قانون ثبت ارقام گیاهی و کنترل و گواهی بذر و نهال مصوب 24/9/1382 رقم ثبت شده متعلق به اشخاص حقیقی و حقوقی است. بنابراین فرقی نمی‌کند ارقام گیاهی از آن شخص حقیقی باشد یا حقوقی غیردولتی یا حقوقی دولتی، از جهت رکن روانی، مرتکب باید عمد در ثبت و معرفی داشته باشد. هر دو رفتار باید آگاهانه باشد. همچنین مرتکب باید علم داشته باشد که ارقام گیاهی متعلق به دیگری است و قبلاً نیز به ثبت رسیده است. لازم است که این علم هم در زمان ثبت و هم در زمان معرفی وجود داشته باشد و چنانچه ثبت بدون آگاهی باشد ولی در زمان معرفی مرتکب بداند که ارقام گیاهی متعلق به دیگری است که ثبت رسیده است، به جهت اینکه در جرایم مرکب باید مرتکب به همه اجزای رفتار فیزیکی علم داشته باشد، جرم محقق نشده است. رفتار مجرمانه مورد بحث دارای سوء‌نیت خاص نیست، یعنی صرف قصد ثبت و معرفی کافی است و قصد نتیجه خاصی توسط قانون پیش بینی نشده است.

گفتار دوم: مجازات

مجازات جرم ثبت و معرفی ارقام ثبت شده دیگری در تبصره ماده‌ی 7 قانون ثبت ارقام گیاهی و کنترل و گواهی بذر و نهال مصوب 24/9/1382 بیان شده است. براساس تبصره مذکور: «مراجع قضایی کشور مکلفند براساس شکایت مؤسسه و سایر اشخاص ذی‌نفع و گزارش کارشناسی مؤسسه یا سایر مؤسسات هم‌تراز به موضوع رسیدگی نموده و در صورت احراز تخلف مرتکبین را به پرداخت جزای نقدی معادل یک الی سه برابر ضرر و زیان وارده و هم چنین به پرداخت ضرر و زیان وارده به شاکی به نرخ زمان صدور حکم محکوم نماید. » بر ماده‌ی 7 قانون ثبت ارقام گیاهی و کنترل و گواهی بذر و نهال مصوب 24/9/1382 این ایراد وارد است که مجازات جرم موضوع ماده، در تبصره آمده است در حالیکه پیش‌بینی جرم و مجازات معمولاً در ماده صورت می‌گیرد، علاوه براین به کارگیری واژه تخلف به جای جرم است که گویی از دید قانونگذار اعمالی که در این ماده آمده‌اند در اندازه جرم نیستند. گذشته از این‌ها مجازات پیش‌بینی شده در ماده نیز چندان متناسب با بزه ارتکابی که بیانگر سوء‌نیت مسلم مرتکب در ارتکاب آن می‌باشد، نیست و بهتر بود در کنار جزای نقدی مقرر، مجازات حبس نیز پیش‌بینی می‌نمود.      

مبحث دوم: بهره‌برداری غیرمجاز ارقام ثبت شده