[342] – درج و تعبیه روش حقوق و اقتصاد ، در ذیل روش شناسی های علت کاو ، با مناقشاتی چند همراه است ؛ نخست اینکه چنین سازه ای چند تقریری و چند لایه است که در سطوح ناظر به تبیین نسبت حقوق و اقتصاد ، اساسا رویکردی علت کاو به مسائل دارد ؛ دوم اینکه تقریر عقلانیت مداراین رهیافت روش شناسانه ، بیشتر مقتضی تعبیه در ذیل روش شناسی های دلیل کاو است که نرم ها و هنجارها و روندهای حقوقی را از این حیث که توسط بازیگران و مطابق قواعد بازی سود – هزینه  و در پرتو عقلانیت حاکم بر کنش انسان به مثابه حیوان اقتصادی صورت می گیرد ؛ مطالعه ، تنسیق ، تنظیم و تحلیل می نماید . با این حال ؛ ترجیح نویسنده این بود که روش مزبور را در شمار روش شناسی های علت کاو درج نماید ؛ تا روش شناسی های دلیل کاو که نمونه ها و نمودهای بارز آن را در رویکرد هرمنوتیک و تحلیل گفتمان و مطالعات انتقادی حقوقی می توان مشاهده کرد. جهت مطالعه تفصیلی دیدگاه های ذیربط در باب عقلانیت و به ویژه عقلانیت ابزاری اقتصادی به انگلیسی Cf .Stanford Encyclopedia of Philosophy . 2013 . Instrumental Rationality In the Field of Economy.and Espacially See the : Lawrence A.Boland , Critical Economic Methodology : A Personal Oddyssey. Routledge Press . First Published 1998. [343] – نک : آزادبخت . فرید . رویکرد سیستمی به حقوق بین الملل . و نیز ؛ همو . تحلیل سیستمی حقوق بین الملل و اقتصاد ص 21. 4⁹– تردیدی نیست که علم اقتصاد به دلیل ظرفیت کمی سازی ، آزمون پذیری فرضیات ، نظریه های منسجم ، ترابط گسترده با ریاضی ، کاربست گسترده استنتاج های آماری ،وساختار تکثری وچند قرائتی جایگاه ممتازی درمیان علوم اجتماعی دارد.جهت مطالعه بیشتر نک:Posner ,R, Essays in Law and Economics . in Michael, Faure &Roger Van den Bergh. [345] – نک :  آزادبخت . رساله دکتری 1388 . و نیز تحلیل سیستمی تعامل حقوق بین الملل و اقتصاد . ص 22-21

31. برای نمونه کافی است به رویکرد شیکاگو ، رویکرد انتخاب عقلانی ، نظریه بازی ها ، رویکرد نهادگرا و غیرنهادگرا ، تاریخ گرایی ، حقوق تطبیقی ، رفتارهای استراتژیک ، رویکرد عدم اطمینان ، و جامعه شناسی حقوق اشاره نماییم. نک: دادگر، یدالله ، پیش درآمدی بر سنتز حقوق و اقتصاد ، مجله تحقیقات حقوقی ، ش 43 ، بهار و تابستان 1385 ص 206 – 163

[347] – آزادبخت .  تحلیل سیستمی تعامل معرفتی و کنشی حقوق بین الملل و اقتصاد ؛ در دست چاپ . ص 12. [348] – آزادبخت . همان . [349] – همان . Instrumentalistic    32.

33. Friedman, M.The Methodology of Positive Economics, Chicago: University of Chicago Press.1953. p.87.

[352] – نک : آزادبخت ، پارادایم سیستمی حقوق و روابط بین الملل ؛ در تدارک یک روش شناسی میان رشته ای ، فصلنامه مطالعات میان رشته ای در علوم انسانی . ش 9 . [353] – آزادبخت ، فرید . نسبت سنجی مبانی حقوق و روابط بین الملل ، در تدارک یک روش شناسی میان رشته ای . ص 4 [354] – قاعده مند سازی که بارزترین وصف سازوکارهای  کنترل اجتماعی  است ؛ در چارچوب تعلقات علم اثباتی ، اهداف حقوق بین الملل را به سرکوب و تامین سلطه …. فرو می کاهد ؛ در حالی که بر اساس تعلقات علم انتقادی ، حقوق بین الملل با هدف اساسی رهایی بخشی بشریت و افراد بایستی بازتعریف شود ؛ وگرنه این همه قاعده و نهاد و سازوکار و در کلیت آن : نظام حقوقی چیزی جز تامین کننده منافع سیستم سرکوب جهانی شده غرب نیست . نک : به فارسی و به انگلیسی . مولکی .مایکل . علم و جامعه شناسی معرفت . ترجمه حسین کچوئیان . تهران نشر نی .  1376