[70] – محمدعلی، اردبیلی، حقوق جزای عمومی، جلد نخست، نشر میزان، چاپ پنجم، پاییز 1382، تهران، صفحه 222 [71] – مهدی، سلطانی، حقوق جزای عمومی، جلد نخست، انتشارات دادگستر، چاپ اول، پاییز 1391، تهران، ص 204 [72] – دکتر رضا، نوربها، زمینه حقوق جزای عمومی، انتشارات کتابخانه گنج دانش، چاپ هفتم، سال 1382، تهران، صفحه 197 [73] – سعید، قماشی، بازکاوی عنصر روانی در جرائم عمدی، دایره المعارف علوم جنایی، نشر میزان، سال 1392، تهران، صفحه 115 [74] – حسب عقیده استاد داور عبارت «نام تجاری» قابل ثبت نیست و عبارت فوق در جمله زاید است. [75] – جمال صالحی ذهابی، همان، ص 375 [76] – محمدجعفر، جعفری لنگرودی، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، جلد سوم، کتابخانه گنج دانش، چاپ دوم، 1381، تهران، ص 1669 [77] – ناصر، کاتوزیان، دوره مقدماتی حقوق مدنی، اموال و مالکیت، نشر دادگستر، چاپ دوم ـ 1378، تهران، ص 12. [78] – جمال، صالحی ذهابیف همان، صفحه 376. [79] – … لاتأکلوا اموالکم بینکم بالباطل …. (سوره نساء، آیه29). [80] – ناصر، کاتوزیان، دوره مقدماتی حقوق مدنی، وقایع حقوقی، شرکت سهامی انتشار، چاپ دوم، 1377، تهران، ص 256. [81] – سیدحسین، صفایی، حبیب‌الله، رحیمی، مسئولیت مدنی، (الزام‌های خارج از قرارداد)، انتشارات سمت، چاپ دوم، تابستان 1390، تهران، صفحه 55. [82] – سیدمصطفی، محقق داماد، قواعد فقه بخش مدنی، مرکز نشر علوم اسلامی، چاپ چاردهم، 1385، صفحه 221. [83] – سیدکاظم، مصطفوی، ترجمه، عزیزالله فهیمی، نشر میزان، 1390، تهران، ص 70 [84]- سیدکاظم، مصطفوی، ترجمه عزیزالله فهیمی، همان، ص 51. [85] – محمود، مولودی قلایچی، اسقاط حقی که هنوز ایجاد نشده است. مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 47، بهار 1379، صفحه 91 [86] – سیدکاظم، مصطفوی، ترجمه عزیزالله فهیمی، همان، ص 49. [87]- ناصر، کاتوزیان، مقدمه علم حقوق، شرکت سهامی انتشار، چاپ سرو، چاپ هشتم، سال 1383، تهران، صفحه 248 [88]- پیتر دراهوس، فلسفه مالکیت فکری، ترجمه و تألیف، محمود حکمت نیا، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1391، تهران، ص141 [89] – میرقاسم، جعفرزاده، اصغر محمودی، شرایط ماهوی حمایت از اختراع از نگاه رویه قضایی واداره ثبت اختراعات، مجله تحقیقات حقوقی، شماره 42، پاییز و زمستان 1384، صفحه 93.

[85] . Copyright [86] . ساکت، محمد حسین، حقوق مالکیت فکری، تاریخچه و مبانی، مجله حقوق دادگستری، شماره 50 و 51، 1384. [87] . اسلامی، شیرزاد، مجموعه قوانین مالکیت های فکری، مجد، صفحه 483، 1388. [88]  شاخه ای از حقوق مالکیت فکری است که به حمایت از مجریان ، سازمان های پخش رادیو و تلویزیونی و تولید کنندگان حامل های صوتی می پردازد. [89] . Neighboring Right [90] . امامی، نور الدین، حقوق مالکیت های فکری، فصلنامه رهنمون، شماره 2 و3، قم، مدرسه عالی شهید مطهری، 1371، صفحه 55. [91] حق نشر حقّ تکثیر یا کپی رایت به انگلیسی Copyright مجموعه‌ای از حقوق انحصاری است که به ناشر یا پدیدآورنده یک اثر اصل و منحصربه‌فرد تعلق می‌گیرد و حقوقی از قبیل نشر، تکثیر و الگوبرداری از اثر را شامل می‌شود. معادل این حق در نظام‌های حقوقی پیرو حقوق مدون حق مؤلف است. [92] Colston, chaherine & Kristy Middelton, Modern Intellectual Property law, second edition, Cavendish, 2005,p39 [93] http://hbadvi.farsedu.ir/portal/show.aspx?page=10744 [94] Pamela, Samuelson, Intellectual Property Arbitrage, How foreign Rules can Affect Domestic Protection, 2002,p95 [95] اختراع در لغت به معنی نوآوری می‌باشد.(معین، محمد، فرهنگ فارسی، ص۱۶۵)درعلم حقوق اختراع محصول یا فرایندی است که در نتیجه سعی و تلاش از تراوشهای فکری مخترع حاصل می‌شود قانونگذاران کشورهای مختلف برای حمایت از مخترعان و مبتکرین و تشویق آنها برای ایجاد محصولات و فرایندهای جدید مبادرت به حمایت از اشخاص مذکور می‌نمایند؛ این حمایت تحت عنوان حق اختراع صورت می‌گیرد. [96] حق اختراع حقی است که مخترع و سازنده اثر اختراعی در اثر ثبت اختراع و به صورت انحصاری و موقت و مشروط به رعایت تکالیف مقرر در قوانین مربوط در جهت استعمال، انتقال، فروش، عرضه، واردات و اعطای مجوز بهره‌برداری به دست می‌آورد. در قانون ثبت علایم و اختراعات ایران مصوب ۱/۴/۱۳۱۰ تعریفی از حق اختراع به عمل نیامده‌است.در پیش نویس لایحه ثبت اختراع ایران نیز تعریفی از حق اختراع وجود ندارد؛ لیکن اختراع را تعریف نموده‌است. طبق جزء الف بند ۲ ماده یک این لایحه «اختراع به معنای فکر یک مخترع است که در زمینه فناوری راه حل عملی برای یک مساله خاص ارائه می‌کند.»برای اینکه قانون از حق اختراع حمایتهای لازم را به عمل آورد، مخترع باید اختراع خود را به ثبت برساند. [97]  Patent [98] Trade Marks [99] Industrial Design [100] Original [101] http://iripo.ssaa.ir/Default.aspx?tabid=3255 [102] Geographical Indications [103] Utility Model

دوم – انجام هر یک از موارد مندرج در جزء (1) بند (الف) این ماده در خصوص کالاهایی که مستقیماً از طریق این فرآیند به دست می‌آید. . .» بنابراین باید گفت که بهره‌برداری بدون رضایت در ارتباط با فرآورده جرمی آنی و در ارتباط با فرآیند جرمی مستمر خواهد بود و این یکی از محدود عناوین جرایم در حقوق کیفری است که می‌تواند دو حالت آنی و استمرار داشته باشد. بهره‌برداری منحصر به یک فرد نیست، یعنی چنان نیست که اگر یک نفر از اختراع بهره‌برداری کند، دیگری نتواند از آن بهره ببرد. ممکن است چند نفر بدون رضایت، از اختراع بهره‌برداری کنند که اگر با هم این رفتار را انجام دهند، شرکت در جرم محقق می‌شود، و اگر به صورت متوالی و جداگانه مرتکب شوند، هر یک مباشر جرم خواهد بود. بهره‌برداریی بدون اجازه، جرمی مطلق است لزومی به نتیجه مجرمانه و اضرار به مالک اختراع نیست. این نکته از بخشی از ماده‌ی 15 قانون فوق که مقرر می‌دارد: «. . . مالک می‌تواند با رعایت بند (ج) این ماده و ماده‌ی (17) علیه هر شخصی که بدون اجازه او بهره‌برداری‌های مندرج در بند (الف) را انجام دهد و به حق مخترع تعدی کند و یا عملی انجام دهد که ممکن است منجر به تعدی به حق مخترع شود، به دادگاه شکایت کند.» تعدی کردن به معنای ضرر زدن نیست بلکه همین که کسی بدون رضایت مالک به حق اختراع ثبت شده وی دست بیاندازد و از آن بهره‌برداری کند، به آن تعدی کرده است. با این حال قانونگذار چون از احتمال تعدی نیز برای محقق شدن جرم یاد کرده است، نشان می‌دهد که منظور از تعدی نخست، ایراد ضرر است به ویژه اینکه با ” واو عطف” ابتدا گفته که” بهره‌برداری‌های مندرج در بند (الف) را انجام دهد و به حق مخترع تعدی کند”. پس در اینجا تعدی به دنبال بهره‌برداری حاصل می‌گردد، و در جایی که گفته ” ممکن است منجر به تعدی به حق مخترع شود” منظور صرف بهره‌برداری بدون رضایت است. پس این جرم در حالت نخست مقید و در حالت دوم مطلق است. اسباب اباحه یا عوامل موجهه‌ی جرم، عواملی هستند که با پیش‌بینی خود قانونگذار وصف مجرمانه را از عمل بر می‌دارند. با پیش‌بینی ماده‌ی 15 قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری مصوب 7/8/1386 ، موارد زیر سبب اباحه‌ی عمل بهره‌برداری می‌گردد: «. . . 1- بهره‌برداری از کالاهایی که توسط مالک اختراع یا با توافق او در بازار ایران عرضه می‌شود.

• استفاده از وسایل موضوع اختراع در هواپیماها، وسائط نقلیه زمینی یا کشتی‌های سایر کشورها که بطور موقت یا تصادفاً وارد حریم هوایی، مرزهای زمینی و یا آب‌های کشور می‌شود.
• بهره‌برداری‌هایی که فقط با اهداف آزمایشی درباره اختراع ثبت شده انجام می‌شود.
• بهره‌برداری توسط هر شخصی که با حسن‌نیت قبل از تقاضای ثبت اختراع یا در مواقعی که حق تقدم تقاضا شده‌است. قبل از تاریخ تقاضای حق تقدم همان اختراع، از اختراع استفاده کرده یا اقدامات جدی و مؤثری جهت آماده شدن برای استفاده از آن در ایران به عمل می‌آورده است. به این موارد باید موارد پیش‌بینی شده در ماده‌ی 17 که از جمله آن‌ها اقتضائات امنیتی و مصلحتی است افزود.

با توجه به ماده‌ی 15قانون فوق، موضوع جرم گواهینامه اختراع است که نشان می‌دهد اولاً اختراع ثبت شده است و ثانیاً متعلق به یک شخص حقوقی یا حقیقی خاص است. در مقررات ایران نیز نسبت به نرم‌افزارهای رایانه‌ای با احتیاط برخورد شده است و گاه می‌توان سایه اختراع را بر سر آن‌ها دید. نرم‌افزار در مقام اختراع تابع مقررات مربوط به اختراعات و نرم‌افزار در مقام اثر ادبی و هنری تابع قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم‌افزارهای رایانه‌ای است. براساس ماده‌ی 22 آیین‌نامه اجرایی قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم‌افزارهای رایانه‌ای مصوب 21/4/1383: «حقوق دارنده ورقه ثبت اختراع نرم‌افزار همان است که در قانون ثبت علائم و اختراعات و اصلاحات بعدی آن مشخص شده است» و براساس تبصره‌ی آن: « استفاده از حقوق مندرج در قانون ثبت علائم و اختراعات مانع از برخورداری پدید‌آورنده نرم‌افزار از حقوق موضوع قانون و مقررات این آیین‌نامه نخواهد بود.» رکن روانی جرایم علیه حقوق مالکیت فکری برگرفته از سوء نیت عام، علم به حکم و علم به موضوع است و چنانچه قانونگذار پیش‌بینی کند، در برخی جرایم نیز سوء نیت خاص به عنوان جزء چهارم مطرح می‌گردد. بدیهی است که علم به حکم مفروض است علاوه بر آن مرتکب باید در بهره‌برداری اراده آزاد داشته باشد و بخواهد که آن را انجام دهد. در علم موضوعی نیز مرتکب باید بداند که اختراع ثبت شده، متعلق به دیگری است و همچنین بداند که مالک اختراع به وی اجازه بهره‌برداری نداده است. پس اگر تصور می‌کرده که مالک اختراع اجازه بهره‌برداری داده است، ولی در اصل چنین نیست به دلیل خدشه‌دار بودن علم موضعی رکن روانی نیز مخدوش و جرم شکل نمی‌گیرد. با وجود علم به عدم صدور اجازه، دیگر لازم نیست که مرتکب بداند که بهره‌برداری‌اش چنان است که سبب تعدی یا ایراد ضرر می‌گردد.

گفتار دوم: مجازات ها

ماده‌ی 61 قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری مصوب 7/8/1386 ضمانت اجرای کیفری نقض ماده‌ی 15 این قانون و تجاوز به حقوق ناشی از گواهینامه اختراع را پیش‌بینی می‌کند. ماده‌ی 61 به عنصر مادی جرم اشاره نکرده است و آن را به ماده‌ی مربوط ارجاع داده است و تنها عنصر روانی و مجازات مرتکب را بیان نموده است، در حالی که بهتر بود تمامی عناصر تشکیل‌دهنده‌ی جرم در یک ماده بیان می‌شد. طبق ماده‌ی 61 قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری مصوب 7/8/1386: « هر شخصی که با علم و عمد مرتکب عملی شود که طبق ماده (15)، . . . نقض حقوق به شمار می‌آید، . . . مجرم شناخته شده و علاوه بر جبران خسارت به پرداخت جزای نقدی از ده میلیون (000/000/10) ریال تا پنجاه میلیون (000/000/50) ریال یا حبس تعزیری از نود و یک روز تا شش ماه یا هر دوی آن‌ها محکوم می‌شود.» به نظر می‌رسد این دو مجازات کافی و مؤثر نمی‌باشند، زیرا جزای نقدی مقرر نمی‌تواند پاسخگوی برخی موارد نقض حقوق گواهی اختراع باشد که مرتکب سود هنگفتی از آن به دست می‌آورد و حتی مجازات حبس نیز قدرت بازدارندگی کافی ندارد.

مبحث دوم: تجاوز به حقوق ناشی از طرح های صنعتی

طرح از جهت لغوی به معنای انداختن، افکندن، پیشنهاد کردن، و نیز به معنی نقشه و مطلب است.

مبحث سوم : حقوق مالکیت صنعتی گفتار اول : تعریف حقوق مالکیت صنعتی با تکامل صنعت از قرن 16 میلادی به بعد، برای حفظ آثار صنعتی و اختراعات صنعتگران و مخترعین و تشویق آنان حقوق مالکیت صنعتی هم مطرح شد. حقوق مالکیت صنعتی در بر گیرنده مواردی از قبیل حق اختراع، علائم تجاری، طرح های صنعتی، نشان مبدا جغرافیایی، مدل های مصرفی، مدارهای یکپارچه،      گونه های جدید گیاهی و اسرار تجاری است. گواهی نامه  ثبت اختراع یا پتنت، حقی انحصاری است که از طرف دولت به مخترع یک محصول یا یک فرآیند ارائه دهنده راه حل یک مشکل یا مسئله، اعطا می شود. یک علامت تجاری، نشانه ای است که اجازه می دهد مشتریان، کالاها و خدمات مشخصی را از سایر کالاها و خدمات متمایز سازند. طرح صنعتی صرفا به ماهیت زیبایی شناختی و تزئینی یک محصول اشاره دارد و صرفا مربوط به شکل و ظاهر یک محصول است. نشان مبدا جغرافیایی اشاره به نام مکان جغرافیایی دارد و تضمین کننده کیفیت مشخصی برای یک محصول خاص است. مدل مصرفی، اختراعی است که از جنبه گام ابتکاری از سطح پایین تری برخوردار است. کنوانسیون واشنگتون به حمایت از مدارهای یکپارچه، می پردازد. همچنین مالکیت فکری به حمایت از گونه های جدید گیاهی می پردازد تا به تلاش و مطالعات محققان در این زمینه پاسخ مناسبی بدهد. اسرار تجاری، فرمول، رویه، فرآیند، طرح، ابزار، الگو یا مجموعه اطلاعاتی است که در یک کسب و کار برای به دست آوردن مزیت نسبت به رقبا مورد استفاده قرار می گیرند.[94] حقوق مالکیت فکری بر مبنای مصادیق مورد حمایت به دو بخش عمده «مالکیت ادبی-هنری» و «مالکیت صنعتی» تقسیم می شود. قبل از آنکه صنعت رو به تکامل رود حقوق مالکیت صنعتی مطرح نبود. از قرن 16 میلادی به بعد در قاره اروپا موضوع صنعت و تجارت و اختراعات اهمیت فزاینده ای پیدا کرد و از طرفی نیز برای حفظ آثار صنعتی و اختراعات صنعتگران و مخترعین و تشویق آنان مقرراتی بوجود آمد و با توجه به اینکه دامنه اختراعات روز به روز توسعه می یافت و صنعتگران از آن اختراعات بهره مند می شدند لذا بتدریج در قوانین مربوط به حمایت آثار مخترعین و صنعتگران تحولاتی پدید آمد تا به حدی که امروز در تمام کشورهای اروپا، آمریکا و آسیا قوانینی برای حفظ حقوق مالکیت صنعتی و اختراعات اشخاص وضع و به اجرا گذارده شده است. چون موضوعات صنعتی و تجارتی و اختراعی تقریباً در تمام کشورهای صنعتی یکسان است قوانینی که درزمینه حمایت آثار مالکیت صنعتی وضع شده است همه تقریباً متحدالمضمون و یکنواخت می باشد باستثنای کشورهائی که در آنها اساس مالکیت خصوصی به اشتراکی و ملی، تغییر ماهیت داده است در این گونه کشورها، مقررات مخصوصی برای حقوق مالکیت صنعتی وضع شده است بطوریکه زمینه تشویق دانشمندان و مخترعان فراهم و حقوق مالکیت آنان حفظ می شود. گفتار دوم : موارد تحت حمایت حقوق مالکیت صنعتی بند اول: حق اختراع[95][96] گواهی نامه ثبت اختراع (پتنت)[97] حقی انحصاری است که برای یک محصول یا یک فرآیند به فرد مخترع از طرف دولت اعطا می شود که این اختراع، یک راه حل فنی جدید را برای حل یک مشکل یا مسئله پیشنهاد می کند. بند دوم:  علائم تجاری[98] یکی از موارد مورد حمایت مالکیت فکری، علائم تجاری می باشد که از مصادیق حقوق مالکیت صنعتی می باشد. یک علامت تجاری یا خدماتی، نشانه ای متمایزکننده است که محصولات یا خدمات مشخصی که بوسیله ی یک شخص حقیقی، شرکت یا گروهی از اشخاص/ شرکت ها تولید یا فراهم شده را قابل شناسایی می نماید و اجازه می دهد تا مشتریان، این کالاها و خدمات را از کالاها و خدمات دیگر متمایز سازند. این نشان می تواند هر کلمه، حرف، عدد، عکس، شکل، رسم و یا ترکیب آنها باشد. امروزه حتی علائم سه بعدی، اصوات و شعارهای تبلیغاتی و حتی نشان های قابل استشمام (بوها) نیز مورد استفاده قرار می گیرد. حمایت از علامت تجاری از طریق ثبت یا استفاده امکان پذیر می باشد، این بستگی به قوانین داخلی کشورها دارد. در مواردی که علامت گمراه کننده باشد یا بیانگر ویژگی فقط یکی از محصولات یا خدمات شرکت یا ناقض نظم عمومی و اخلاق حسنه و یا نشان رسمی دولتی باشد امکان دارد اظهارنامه تقاضای علامت تجاری رد شود. بر اساس نوع فعالیت تجاری و خدماتی و فردی یا گروهی بودن آن، علایم تجاری دارای انواعی از قبیل علامت تجاری، علامت خدماتی، علامت جمعی، علامت گواهی کننده و علامت شناخته شده و مشهور است. همچنین از دیدگاهی دیگر علائم تجاری بصورت کلمات ابداعی یا کلمات عجیب و غریب، علامت های قراردادی و علامت های اشاره ای دسته بندی می شود.