نتیجه گیری

گروه های مسلح تحت عنوان شورشیان و شبه نظامیان سالهاست در عرصه روابط بین دولتها نقش مهمی را ایفا میکنند، گاهی در جهت روابط دوستانه و کمک به سرکوب آنها و گاهی رابطه خصمانه و تجهیز و تسلیح آنها. معمولأ این گروه های مسلح یا به دنبال تغییر نظام سیاسی حاکم هستند یا به دنبال جدایی طلبی و استقلال یا انضمام به کشور دیگر می باشند، کشورهای دیگر نیز از پس اهداف سیاسی، اقتصادی و… خود به اشکال مختلف از این گروه ها حمایت کرده اند. که همواره کشور درگیر با شورشیان و شبه نظامیان با استناد به اصل عدم مداخله دولتهای حمایت کننده را به نقض قواعد بین المللی متهم و مسئول اعمال صورت گرفته توسط شورشیان و شبه نظامیان قلمداد کرده است. شورشیان و شبه نظامیان نیز که معمولأ دارای آرمانهای قومی، مذهبی یا منطقه ای می باشند. با سپر قرار دادن اصل حق تعیین سرنوشت سعی در توجیه اقدامات جدایی طلبانه یا براندازانه خود  داشته اند. اما حقوق بین الملل نیز برای این گروه ها قواعدی را برای تحت حمایت قرار گرفتن تنظیم کرده است از جمله تسلط بر قسمتی از سرزمین، رعایت قواعد بشر دوستانه و… رابطه سایر دولتها با شورشیان و شبه نظامیان محدود به پشتیبانی تسلیحاتی و لجستیکی و مالی نبوده است و بارها شاهد شناسایی این گروه ها از سوی سایر دولتها بوده ایم. گاهی این شناسایی بعنوان طرف مخاصمه و نماینده مردم و گاهی نیز بعنوان حکومت آن کشور صورت گرفته است. که البته این شناسایی بیشتر  منطبق با دیدگاه سیاسی دولتها، معمولأ برای تحت فشار قرار دادن دولت حاکم بوده است تا منطبق با حقوق بین الملل. که البته این شناسایی گاهأ زودرس بوده و شورشیان در نهایت در نبرد با دولت مرکزی شکست خورده و در آستانه نابودی کامل قرار گرفته اند. در این رابطه دولتها ناراضی از اقدامات سایر دولتها در حمایت از شورشیان و شبه نظامیان نزد نهادهای بین المللی از جمله دیوان بین المللی دادگستری اقدام به اقامه دعوا و خواستار تحقق مسئولیت بین المللی دول حامی از پس اقدامات صورت گرفته توسط شورشیان و شبه نظامیان بوده اند. که دو پرونده شاخص در این رابطه پرونده شبه نظامیان نیکاراکوئه (حمایت ایالات متحده آمریکا از شبه نظامیان کنترا) و پرونده تادیچ (جنگ صربها علیه مسلمانان بوسنی) می باشند. در این دو قضیه دو رویه کاملأ متمایز را در پیش گرفته شد. در رابطه با قضیه نیکاراگوئه با مدنظر قرار دادن ضابطه کنترل موثر دولت آمریکا را مسئول اقدامات کنتراها نشناخت اما در قضیه تادیچ دیوان کیفری یوگسلاوی سابق با استناد به کنترل کلی شبه نظامیان صرب را نیروی رسمی دولت یوگسلاوی تلقی و آن دولت را مسئول اقامات صورت گرفته توسط صربها دانست. که البته این رأی با صدور رأی مربوط به بوسنی در سال 2007 توسط دیوان بین المللی دادگستری عملأ نقض شد و دیوان به رویه سابق خود در رأی مربوط به نیکاراگوئه و طرح کمیسیون حقوق بین الملل بازگشت. دولت از نظر بین المللی به هیچ وجه مسئول اعمال افرادی که نمایندگی او را نداشته و از طرف او عمل نکرده اند، نیست. مسئولیت بین المللی دولت در قبال اشخاصی است که در سمت رسمی و اشتغالات رسمی خود انجام داده  باشند. اصل بر آنست دولت مسئول اعمالی تلقی می گردد که ارگان های آنها در سمت رسمی عمل کرده باشند. بنابراین مساله بسیار مهم برای مسئول شناختن یک دولت موضوع قابلیت انتساب است که در مورد حمایت از شورشیان و شبه نظامیان از ضابطه کنترل برای انتساب اعمال صورت گرفته استفاده میشود. دیوان بین المللی دادگستری در رای اخیر(رای بوسنی2007) خود بدون رد یا پذیرش معیار کنترل کلی به کار گرفته شده توسط دیوان کیفری یوگسلاوی برای تعیین نوع مخاصمه مسلحانه، تنها بر بکار گیری معیار کنترل موثر در حوزه مسئولیت بین المللی دولتها تاکید دارد.  بنابراین می توان گفت که امروزه در حقوق بین الملل باید در مورد ضابطه کنترل قائل به تفکیک شد یعنی آن هنگام که در صدد هستیم نوع یک مخاصمه را برای رسیدگی به مسئولیت کیفری افراد بررسی کنیم، معیار و ضابطه کنترل کلی را ملاک عمل قرار می دهیم در حالی که در همین قضیه چنانچه بخواهیم تعیین کنیم که آیا گروهی به صورت غیر رسمی ارگان یک دولت محسوب می شود یا خیر باید ضابطه کنترل موثر آن دولت بر آن گروه را برای تعیین مسئولیت بین المللی ان دولت مدنظر داشته باشیم.از این رو باید توجه داشت به کارگیری معیار کنترل موثر در حوزه مسئولیت بین المللی دولت ها باعث ایجاد حاشیه امنی برای دولت هاست که بتوانند با آموزش و تجهیز برخی گروه ها بدون انکه نگران عواقب بین المللی ا عمال خود باشند به نقض حقوق بشر و حقوق بین المللی بشردوستانه اقدام کنند و یا از طریق گروه های تروریستی به کشتار و ایجاد رعب و وحشت دست بزنند. و البته باید منتظر بود با توجه به وقایع جدید در عرصه بین المللی از جمله سوریه در صورت تشکیل پرونده های جدید در رابطه با حمایت از شورشیان و شبه نظامیان دیوان بین المللی دادگستری چگونه عمل خواهد کرد و آیا از رویه ی پیشین خود تبعیت خواهد کرد یا رویه ی جدیدی را در پیش خواهد گرفت.

منابع فارسی

1.ضیایی بیگدلی،محمدرضا،1388،حقوق بین الملل عمومی،نشر میزان،ج31،گنج دانش. 2.شریفی طرازکوهی،حسین،1375 ،مجموعه مقالات حقوق جنگ،جلد اول،دانشگاه تهران،دانشگاه امام حسین(ع). 3.کمیسیون حقوق بین الملل سازمان ملل متحد، ،ابراهیم گل،علیرضا،1390، مسئولیت بین المللی دولت،جلد اول،چاپ سوم،موسسه مطالعات و پژوهشهای حقوقی شهر دانش. 4.ممتاز،جمشید،و رنجبریان،امیر حسین،1384،حقوق بشردوستانه و مخاصمات مسلحانه داخلی،نشر میزان. 5.ممتاز،جمشید،1380مسئولیت بین المللی دولت‏ها بولتین مرکز مطالعات حقوق بشر،دانشگاه تهران،دانشکده حقوق، شماره13 6.عسگری،پوریا،1388،مسئولیت بین المللی افراد و دولت ها در پرتو ضابطه کنترل،نشریه مرکز امور حقوقی بین المللی معاونت حقوقی و امور مجلس ریاست جمهوری،1388.40،تهران. 7.ضیایی،سید یاسر،1389 ،تاملی بر وضعیت شورشیان از منظر حقوق توسل به زور،نشریه مرکز امور حقوقی بین المللی معاونت حقوقی و امور مجلس ریاست جمهوری،1389.42،تهران. 8.ضیایی،سید یاسر،1390،مسئولیت بین المللی جدایی طلبان، دولت مرکزی و دولتهای ثالث در قبال یکدیگر،نشریه مرکز امور حقوقی بین المللی معاونت حقوقی و امور مجلس ریاست جمهوری،1390.45،تهران. 9.ضیایی،سید یاسر،1390، تعمیم نظام مسئولیت بین المللی به بازیگران غیر دولتی با تاکید بر جدایی طلبان،نشریه مرکز امور حقوقی بین المللی معاونت حقوقی و امور مجلس ریاست جمهوری، 1390.45، تهران. 10،راعی، مسعود، 1388، کنترل کلی یا کنترل مؤثر عاملی برای تحقق مسئولیت بین المللی دولت ها؟ حقوق، حقوق، دوره 39، شماره3 11،فیوضی رضا، 1379مسئولیت بین المللی و نظریه حمایت سیاسی، جلد اول،