3-2-3-1-1 – اثر دخالت قوه قاهره اثر دخالت قوه قاهره را باید در جایی که علت منحصر حادثه زیان بار است یا موردی که یکی از اسباب آن محسوب می شود جداگانه بررسی کرد: 1- در صورتی که ثابت شود زیان مورد درخواست در نتیجه قوه قاهره (مانند زلزله، سیل و جنگ) به بار آمده است. خوانده دعوی از مسئولیت معاف می شود، هر چند که مسئولیت او به موجب قانون مفروض باشد. زیرا معلوم می شود که او در ایجاد ضرر دخالت نداشته است. 2- در موردی که قوه قاهره تنها یکی از اسباب ورود خسارت است، آیا می توان آن را در زمره سایر تقصیرها آورد و از بار مسئولیت سایرین کاست؟ دادگاه های فرانسه چنین کرده اند و قوه قاهره را نیز یکی از اسباب ورود ضرر شمرده اند و در صورتی که عدم اجرای تعهد مربوط به قوه قاهره1یا حوادث اتفاقیباشد، متعهد ملزم به جبران خسارت نخواهد بود (ماده 1148 قانون مدنی فرانسه) ولی این رویه با پذیرش تئوری تقصیر سازگار نیست، زیرا حقوق در جستجوی همه اسباب ایجاد کننده ضرر نیست. نتیجه منطقی نظریه تقصیر این است که دادرس، از میان همه شرایطی که زمینه ورود خسارت را فراهم آورده اند، به گروهی بپردازد که ناشی از تقصیر است (ره پیک،1388). قوه قاهره خواه نیروی طبیعی باشد و خواه نیروی انسانی، رابطه سببیت بین فعل زیان بار و ضرر را قطع می کند. در موارد فرض تقصیر هنگامی که فاعل زیان ثابت کند که قوه قاهره موجب بروز خسارت شده است و در نتیجه نمی توان فعل زیان بار را به وی منتسب نمود، وی از مسئولیت مبری می شود و در نتیجه تقصیر فرض شده نیز اثر حقوقی خود را از دست می دهد. 3-2-3-2- فعل شخص ثالث در مواردی که فعل ثالث تنها سبب ورود ضرر است، اثبات این امر کسی را که به ظاهر مسئول قلمداد شده است، از مسئولیت بری می سازد. زیرا در چنین حالتی معلوم می شود که بین فعل خوانده و حادثه زیان بار رابطه ی علیت وجود ندارد. همچنین است در موردی که به کالای حمل شده خسارتی وارد می شود و متصدی حمل و نقل ثابت می کند که خسارت در نتیجه فعل ثالث به بار آمده و امکان احتراز از آن وجود نداشته است (ماده 386 قانون تجارت) باید دانست که تنها در چنین صورتی است که اثبات دخالت فعل ثالث به عنوان علت منحصر ورود ضرر، از طرف خوانده مورد پیدا می کند. در جایی که برای خوانده مسئولیتی فرض نشده و علت وقوع حادثه نیز شخص دیگر است چون خواهان نمی تواند رابطه سببیت بین ورود ضرر و فعل خوانده را اثبات کند او نیز نیازی ندارد تا دخالت ثالث را در دادگاه مطرح سازد. بنابراین، دخالت شخص ثالث بیشتر در مواردی اهمیت پیدا می کند که خطای خوانده و رابطه سببیت بین این خطا و خسارت ثابت شده است و او به منظور کاستن از مسئولیت خود ادعا می کند که تنها عامل ورود ضرر نبوده و خطای شخصی ثالثی نی در این راه موثر بوده است. قطع رابطه سببیت به واسطه اثبات تاثیر فعل ثالث در ورود زیان نیز می تواند از میزان مسئولیت فاعل زیان کاسته و یا وی را از مسئولیت معاف کند. 3-2-3-3- تقصیر زیان دیده در موردی که مسئولیت عامل ورود زیان مفروض است، مانند مسئولیت متصدی حمل و نقل یا دارنده وسیله نقلیه موتوری زمینی، اثر تقصیر زیان دیده را بدین شرح می توان خلاصه کرد: 1- در صورتی که عامل بخواهد از مسئولیت به کلی معاف شود، باید ثابت کند که ورود ضرر را به او نمی توان منسوب کرد، وسیله نقلیه در وقوع حادثه نقش فعال نداشته و علت منحصر آن فعل زیان دیده بوده است. (ماده504 ق.م.ا مصوب1392) 2- در صورتی که ثابت شود تقصیر زیان دیده در وقوع حادثه دخالت داشته است، مسئولیت عامل از بین نمی رود، ولی با اثبات تقصیر زیان دیده معلوم می شود که تحقق ضرر دو علت داشته است و باید زیانی که به بار امده بین آن دو تقسیم شود. با بررسی عوامل رافع مسئولیت در جایی که مسئولیت متوجه فاعل زیان است مشخص می شود که در صورت اثبات این عوامل رافع مسئولیت توسط فاعل زیان در موارد فرض تقصیر نیز دارای همان اثری هستند که در مسئولیت مبتنی بر تقصیر لازم الاثبات وجود دارد؛ چرا که همانگونه که قبلاً نیز ذکر شد تفاوت فرض تقصیر با مسئولیت مبتنی بر تقصیر تفاوت در بار اثبات دعوی می‌باشد. گفتارسوم:احراز تقصیر