استاد مشاور
 

دکترسیّد منصور جمالی
 

تابستان 1393
 

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

چکیده
جایگاه بی‌بدیل پیامبر نور و رحمت (ص) به‌عنوان انسان کامل و به تبع آن، ائمه‌ی هدات و معصومین (ع) همواره اندیشمندان و سخنوران را بر آن داشته است تا با مطالعه و پژوهش در سیره‌ی این بزرگان، بتوانند بر غِنا و تقدس سروده‌ها و آثار خود بیفزایند.
در قرن هشتم هجری شمسی در تاریخ ادبیات ایران شاعرانی با اندیشه‌های والای دینی ظهور کرده‌اند و مورد توجّه پژوهندگان و نویسندگان قرار گرفته‌اند. شاعران بزرگی چون، ابن‌یمین فریومدی، خواجوی کرمانی، سلمان ساوجی، ملاّحسن کاشی و دیگران در این دوره ظهور کردند.
این پژوهش بر آن است تا با مطالعه آثار منظومِ شهیر، مولانا حسن کاشی شاعر شیعی قرن هشتم، میزان تأثیرِ روش و منش ائمه معصومین و بازتاب آن را در شعر بیان کند. با توجّه به اینکه این تأثیر در قرنِ حضورِ اندیشه‌های تندرو و گوناگون فلسفی و عرفانی بوده و شاعران قرن هشتم با تبرّک جستن از نام و سیره پیشوایان دینی خود مقیّد بوده‌اند و این منش و نگرش در بین شاعران ولایتمدار، ساری و جاری است.
 
فصل اول
کلیّات تحقیق
 
1-1- مقدّمه
آفریدگار جهان هستی، انسان را اشرف مخلوقات آفریده است و او را خلیفت الله گردانید و راه کمال رابه سویش بازگشود واین موجود که باتمام توانایی ها و کاستی ها، برای پیمودن مسیر تعالی به سوی سرمنزل مقصود نیاز به راهنما داشت. پیامبران الهی وسرسلسله ی آنان خاتم النبین رسول اکرم(ص) و وجود پر برکت وفضیلت معصومین(ع) همواره بهترین چراغ راه بودند.
با مطالعه‌ی اجمالی به سیره ی معصومین (ع) زندگی آنان فراز و فرودهای فراوانی داشته اند که خواندن آن بسیار آموزنده و راهنما است .
از بین شاعران فراوانی چون کسایی مروزی- پرچمدار ادبیات شیعه– و دیگر شاعران قبل و بعد از ملاحسن کاشی که به مدح ومنتقبت معصومین(ع) پرداختند که ایشان سهم به سزایی در ستایش و مدح معصومین (ع) و بخصوص مولای متقیان حضرت علی (ع) داشته‌اند که به برخی از آن به اختصار اشاره‌ای دارم، امید است این ناچیز مورد توجه آستان معصومین (ع) و به ویژه بقیت الله (عج) قرار گیرد.
 
1-2- بیان مسأله
 
فصیح بلبل خوش لهجه، کاشی مداح                   که بود روضه آمل ازو ریاض ارم
(محتشم)
ایران سرزمین پهناور ، بزرگان فراوانی را دردامان پر مهر خود پرورش داده است که در زمینه‌های مختلف ادبی، دینی و مذهبی اندیشمندان و متفکران بسیاری ظهور کردند. مازندران که دیار علویان وسادات بود واولین حکومتی که درآمل تشکیل شد .مرعشیان اولین کسانی بودند که به بسط وگسترش تشیع اقدام نمودند.
کمال الدّین حسن بن محمود، مشهور به حسن کاشی، از سرایندگان شیعی مذهب و عارف مشرب اواخر سده هفت و نیمه نخست سده هشت قمری است. خانواده او از مردم کاشان بودند ودرآمل اقامت داشتند واودراین شهر پا به عرصه وجود نهاد. وی از بزرگترین شعرای زمان خود بود که هیچگاه شاهان مدح نکرده است وشعرهای او همگی درمدح ائمه اطهار به ویژه حضرت علی- علیه السلام- بوده است او از معاصرین علاّمه حلی و محقق کرکی بود و مانند آنها در نشر مذهب شیعه خدمات شایان توجّهی نموده است وی پس از حج و زیارت حرم پیامبر به زیارت حرم حضرت علی -علیه السّلام- مشرف شد و در آنجا قصاید فراوانی درمدح آن حضرت سروده است . باوجود آنکه حسن کاشی ، ایام عمر رادرتهیدستی می گذراند، به باورهای استوار خود، پا برجابوده است .
از جمله آثارش می توان از «الانشاء» نام برد که در موضوع ادب وحکمت وشعر است. کتاب مهم دیگرشان «اَلعُقُود السَّبعِه» یا هفت بند است که شامل هفت قصیده در مدح و منقبت حضرت علی(ع) است که تمامی آن‌را در نجف اشرف سروده است. دیوان شعرشان برهمین قضیه صحه گذاشته است .
نگارنده برآن است تا علاقه وافر ملاحسن کاشی را به ائمه اطهار ومعصومین مورد تجزیه وتحلیل قرار دهد. و جنبه های فکری و زبانی و ادبی را در اشعارش مورد بررسی قراردهد که او دوستدار واقعی اهل بیت(ع) بوده است.
 
1-3- اهداف پژوهش
1-3-1- هدف کلی: بررسی سیمای معصومین (ع) در دیوان ملا حسن کاشی
1-3-2- اهداف جزئی:
1 – شناخت ویژگی‌ها و جایگاه معصومین در دیوان ملا حسن کاشی مورد تأکید است.
2 – موضوع معصومین در دیوان ملا حسن کاشی از بسامد بالایی برخوردار است .