انسان­­ها در پیچید گی­های زندگی صنعتی و با گسترش عوامل استرس­زای موجود در جوامع و با گسسته شدن شبکه­ حمایتی سنتی، افزایش آمار طلاق و وجود زوج­های مطلقه و فرزندان بی سرپرست، اقتصاددانان، جامعه­شناسان، فلاسفه و تقریباً‌تمامی بزرگان علوم مرتبط با خانواده را بر آن داشت تا از زاویه دید خود سرچشمه­ی مشکلات روابط زناشویی را بیابند . در این میان روان شناسان با بررسی عوامل مؤثر بر رضایت از زندگی زناشویی کوشیده­اند تا سهم خود را به جامعه­ی بشری ادا کنند ( فقیر­پور، 1384، ص 142).
بیان مساله
مطالعه روابط زوجین به روشن شدن چهاچوب های ساختاری که روابط زوجین در آن شکل می گیرد کمک می کند. در بیشتر جوامع بررسی کیفیت روابط زناشویی نقش اساسی در ارزیابی کیفیت کلی ارتباطات خانوادگی دارد. کیفیت روابط زناشویی مفهومی چندبعدی است که شامل ابعاد گوناگون ارتباط زوجین مانند سازگاری، رضایت، شادمانی، انسجام و تعهد می شود (عیسی نژاد، احمدی و اعتمادی، 1388). طبق تحقیقات انجام شده کیفیت ارتباط زوجین با افسردگی، سلامت جسمانی و روانی و پیامدهای مثبت و منفی بسیاری همراه است (پاتو، حقیقت و حسن آبادی، 1391).
از سوی دیگر خانواده را موسسه یا نهاد اجتماعی معرفی کرده اند که ناشی از پیوند زناشویی زن و مرد است. از جمله مظاهر زندگی اجتماعی انسان، وجود تعادل های سالم و سازنده میان انسانها و برقرار بودن عشق به همنوع و ابراز صمیمیت و همدلی به یکدیگر است. خانواده محل ارضای نیازهای مختلف جسمانی، عقلانی و عاطفی است و داشتن آگاهی از نیازهای زیستی، روانی و شناخت چگونگی ارضاء آن ها و مجهز شدن به تکنیک های شناخت تمایلات زیستی و روانی ضرورتی انکار ناپذیر می باشد. رضایت یک فرد از زندگی زناشویی به منزله ی رضایت وی از خانواده محسوب می شود و رضایت از خانواده به مفهوم رضایت از زندگی بوده و در نتیجه موجب تسهیل در امر رشد و تعالی و پیشرفت مادی و معنوی جامعه خواهد شد (عدالتی و ردزوان ، 2010).
رضایت زناشویی عبارت است از احساسات عینی از خشنودی، رضایت و لذت تجربه شده توسط زن یا شوهر موقعی که همه ی جنبه های ازدواجشان را در نظر می گیرند. اسپرچر، ونزل و هاروی (2008) معتقد است رضایت زناشویی، ارزیابی هیجانی- شناختی و ذهنی است که یک فرد از رابطه ی زناشویی اش دارد. کاپلان و مادوکس (2002) بیان می کنند که رضایت زناشویی یک تجربه ی شخصی در ازدواج است که تنها توسط خود فرد در پاسخ به میزان لذت رابطه زناشویی قابل ارزیابی است آن ها باور دارند که رضایت زناشویی به انتظارات افراد بستگی دارد.
همچنین ، رضایتمندی زناشویی یکی از مهم ترین شاخص های رضایت از زندگی است که بر میزان سلامت روانی، میزان رضایت از زندگی و حتی بر میزان درآمد، موفقیت تحصیلی و رضایت از شغل زوجین تأثیر می گذارد. از سویی ناسازگاری در روابط زوجین موجب اختلال در روابط اجتماعی، گرایش به انحراف های اجتماعی و افول ارزشهای فرهنگی بین زن و شوهرها می شود (احمدی، آزاد مرزآبادی و ملازمانی ، 2005). مطالعات نشان داده است 18درصد زنان از وجود ناسازگاری و عدم تفاهم در خانواده رنج می برند (بخشی و همکاران، 1386).
به علاوه، شادمانی‌ احساسی‌ است‌ که‌ همه‌ خواهان‌ آن هستند اما تعداد کمی‌ ازما به‌ آن‌ دست‌ می‌یابیم‌،نشانه‌ مشخصه‌ چنین‌ احساسی‌ قدردانی‌،احساس‌ درونی‌، احساس‌ رضایت‌ و علاقه‌ به‌خود ودیگران‌ است‌. (کارلسون‌ ، ترجمه‌ شریفی‌ 1380).
مک‌ گیل‌ (به نقل‌ از آیزنک‌ 1990) معتقد است‌ شادی‌ حالتی‌ پایدار است‌ که‌ فرد میان‌ امیال‌ارضا شده‌ و کل‌ امیال‌ خودمطلوب‌ترین‌ نسبت‌ را می‌یابد، به‌ شرط‌ آنکه‌ امیال‌ ارضا شده‌ به‌طور غیرمنتظره‌ اتفاق‌ افتاده‌ باشد، یعنی‌ ما از مصاحبت‌ با خودی‌ که‌ انتظار دیدن‌ وی‌ رانداشته‌ایم‌ شاد می‌شویم‌. ون‌ هون‌ 1984 معتقد است‌ واژه‌ شادمانی‌ به‌ پدیده‌ای‌ تجربی‌ اشاره‌ می‌کند، به‌ زعم‌ وی‌شادمانی‌ کلی‌ به‌ صورت‌ زیر تعریف‌ می‌شود: میزانی‌ که‌ یک‌ فرد در مورد کیفیت‌ کلی‌مطلوبیت‌ زندگیش‌ قضاوت‌ می‌کند.
با توجه به آنچه گفته شد در پژوهش حاضر در پی آنیم تا کیفیت ارتباط، رضایت زناشویی و شادمانی زنان متاهل شاغل و خانه دار را با هم مقایسه نماییم.
ضرورت و اهمیت پژوهش
در شرع مقدس اسلام، خانواده محیطی مقدس و به تعبیر قرآنی محل آرامش واقعی است و در آیات الهی آمده است (( خداوند از جنس خودتان برایتان همسرانی آفرید تا با هم انس گیرید و میان شما مؤدت و مهربانی برقرار ساخت)) (سوره­ی روم، آیه 21). ازدواج و انتخاب همسر، پایه­ی اصلی خانواده­ها را تشکیل می­دهد. اگر خانواده استوار نباشد، جامعه در وضعیت متزلزلی قرار می­گیرد. بنابراین آشنایی با عواملی که باعث پایداری ازدواج و خانواده می­شود، برای همه­ی اقشاری که به استواری و بقای جامعه می­اندیشند، اقدامی ضروری و حیاتی است (خجسته مهر، 1384). همچنین سعادت و سلامت خانواده به وجود ارتباطات سالم میان زوج­ها بستگی دارد و چنانچه پایه­ی خانواده استحکام لازم را نداشته باشد، پیامد آن انواع مشکلات جسمانی و روانی است (ستیر،[4] 1987، ترجمه بیرشک، 1384).
علاوه بر این، به دلیل این که رضایت از رابطه زناشویی، مورد توجه محققان در زمینه ازدواج است و از آن به عنوان “مسیر مشترک پایانی[5]“یا “هدف نهایی زندگی مشترک” تعریف شده است، در تحقیق بر روی روابط نزدیک، تعداد زیادی از تحقیق­ها در زمینه آسیب شناسی روانی و کارکرد زناشویی، بر رضایت زناشویی متمرکز شده است (ویزمن، اوبلیکر و وینستاک[6]، 2004). با توجه به این که همه­ی زوج­ها به دنبال آن هستند که از زندگی زناشویی خود لذت ببرند و احساس رضایت کنند (رضازاده، 1381). پژوهش­های متعددی بیان کرده­اند که همسرانی که اختلاف داشته و رضایت پایینی دارند، افسرده­تر هستند، رفتاری خصمانه­تر و خلقی مضطرب­تر دارند (سایرز، کوهن، فرسکو، بلاک و سارور ، 2001، به نقل از حسینی، 1391). در ایران احتمال ابتلای زنان به افسردگی دو برابر مردان(9/2درصد در مقابل7/1درصد) به دست آمده است (کاویانی، احمدی ابهری، نظری و هرمزی، 1381).
هدف پژوهش
مقایسه کیفیت ارتباط، رضایت زناشویی و شادمانی در زنان متاهل شغال و خانه دار شهر هرسین.
فرضیه های پژهش
فرضیه کلی
بین کیفیت ارتباط، رضایت زناشویی و شادمانی زنان متاهل شاغل و خانه دار شهر هرسین تفاوت وجود دارد.
فرضیه های فرعی
بین کیفیت ارتباط و مولفه های آن در زنان متاهل شاغل و خانه دار شهر هرسین تفاوت وجود دارد.
بین رضایت زناشویی و مولفه های زنان در متاهل شاغل و خانه دار شهر هرسین تفاوت وجود دارد.
بین شادمانی زنان متاهل شاغل و خانه دار شهر هرسین تفاوت وجود دارد.
تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها
تعریف مفهومی کیفیت رابطه زوجین: رضایت زناشویی احساسات عینی از خشنودی، رضایت و لذت تجربه شده توسط زن یا شوهر، زمانی که همه­ی جنبه­های ازدواج­شان را در نظر می­گیرند، می­باشد (هاکینز[7]، 1986، به نقل از نظری، 1388).
تعریف عملیاتی کیفیت رابطه زوجین: در این پژوهش میزان کیفیت رابطه زوجین نمره­ای است که شرکت کنندگان از پاسخ به پرسشنامه­ی کیفیت رابطه زوجین خوشکام