Real timePCR

واکنش زنجیره ای پلیمراز یا PCR در سال های اخیر به عنوان یک استاندارد طلائی جدید،جهت شناسایی طیف وسیعی از الگو ها مورد استفاده واقع شده است.در روش های سنتیPCR،ردیابی محصول در نقطه انتهایی انجام می شود در صورتی که در روش های Real timeعمل ردیابی محصول در حین انجام واکنش و به موازات پیشرفت آن،سیکل به سیکل انجام می گردد.در روش های سنتی PCR،بررسی محصول در مرحله ایستا و یا در نقطه انتهایی و اما در روشPCR Real timeدر طول فاز اولیه یا زود یا فاز رشد انجام می شودTichopad .,2004)).

کاربرد های Real timePCR

1-اندازه گیری میزان بیان ژن

2-بازده اثر دارو

3-شناسایی عوامل بیماری زا

4-ژنوتایپینگ

5-شناسایی موتاسیون

6-شناسایی پلی مورفیسم تک نوکلئوتیدPersing et al.,2004)).

روش های سنجش با Real timePCR

به طور کلی چندین روش برای انجام PCR کمی با بهره گرفتن از Real timePCR وجود دارد) Tichopad .,2004).

فرم غیر اختصاصی

این روش با بهره گرفتن از عوامل متصل شونده به DNA مثل SYBRgreen به انجام می رسد. این رنگ از طریق جایگزینی در شکاف کوچک DNA به آن متصل می شود. از جمله مزایای این روش ارزان،راحت و حساس بودن آن است.یکی از معایب بزرگ آن این است که با اتصال به دو رشته ای هایی مثل پرایمر دایمر و دیگر باند های غیر اختصاصی ،نتایج بیشتر از غلظت اصلی برآورد می شودوبنابراین اپتیمایز کردن آن باید به صورتی باشد که پرایمر دایمر و دیگر محصولات  غیراختصاصی به حداقل ممکن برسد.برای رفع این مشکل از آنالیز منحنی ذوب  استفاده می شود.از آن جایی که SYBRgreen نمی تواند بین محصولات مختلف تفاوتی قائل باشد می توان با بهره گرفتن از منحنی ذوب تنوع محصولات را در PCR مشخص کرد. بعد از اینکه PCR به پایان رسید دستگاه قادر است نمودار ذوب هر نمونه را رسم کند. این کار به وسیله اندازه گیری تغییرات فلورسانس در دماهای مختلف صورت می گیردTichopad .,2004)).

مراحل انجام کار به این صورت است که برای ترسیم منحنی دستگاه دمای نمونه ها را در فواصل زمانی مشخص (مثلا هر10 ثانیه) به مقدار معینی تغییر می دهد.برای مثال ابتدا دستگاه دمای نمونه ها را به 94 درجه سانتیگراد می رساند.در این حالت تمام DNA ها به صورت تک رشته ای هستند و میزان سایبرگرین متصل شده حداقل است. در نتیجه میزان فلورسانس ساطع شده کم می باشد. به تدریج دستگاه دمای نمونه ها را 5/0درجه سانتی گراد کاهش داده و10 ثانیه در آن دما ثابت می ماند و در این مدت نور ساطع شده از نمونه ها توسط دستگاه اندازه گیری می شود. هم زمان با این عمل منحنی تغییرات فلورسانس بر حسب دما که همان منحنی ذوب است ترسیم می گردد(شکل1-11) Tichopad .,2004)).

در نقطه ذوب50% پیوند های هیدروژنی در DNA های دو رشته ای از هم جدا شده و میزان فلورسانس بطور ناگهانی تغییر می یابد. در این منحنی هر یک از peak ها نمایانگر یک محصول PCR است. بنابراین با آنالیز منحنی ذوب می توان وجود باندهای غیر اختصاصی و پرایمر دایمر را تشخیص داد. نرم افزار،سرعت تغییرات را به صورت RFUدر محورy و دمای دستگاه را در محورx نشان می دهد. نقاط ماکزیمم نمایانگر یک محصول PCR است.peak هایی که در دمای پایین تر هستند نشان دهنده قطعات کوچکتر هستند Tichopad .,2004)).

فرم اختصاصی

در این مدل از مکانیسم FRET استفاده می شود.در این مکانیسم پروب ها طوری طراحی می شوند که در ابتدای پروب یک رنگ فلورسانس به نام Reporter و در انتهای آن فلورسانس دیگری به نام Quencher قرار می گیرد. وقتی که Reporter و Quencherدر فاصله مولکولی نزدیک به یکدیگر قرار دارند (درحالت اتصال به پروب) نوری که به Reporter می خورد باعث ایجاد یک تابش می شود که طول موج این تابش در ناحیه تحریک Quencher بوده وQuencher ضمن جذب این نور تابشی را در طول موج بلند تر ساطع می کند که توسط دستگاه قابل ارزیابی نمی باشد. پس از جدایی Reporter و Quencherنور ساطع شده از Reporter توسط  Quencherقابل جذب نبوده و در این حالت دستگاه نور ساطع شده را به صورت فلورسانس اندازه گیری می نماید Tichopad .,2004)).

روش های تعیین کمیت با Real timePCR

یکی از مهم ترین کاربرد هایReal timePCR تعیین کمی مقدار ژن بیان شده است که به دو روش صورت می گیرد: کمیت سنجی مطلقو کمیت سنجی نسبیTichopad .,2004)).

در کمیت سنجی مطلق تعداد دقیق کپی های یک ژن مشخص می گردد در حالی که کمیت سنجی نسبی، نسبت بیان یک ژن به ژن دیگر یا به عبارتی تغییرات کمی در بیان یک ژن را نشان می دهد Tichopad .,2004)).

DNA minor groove1

Melt Curve Analysis2

Relative Fluorescence Unite1

Emission 1

Absolute Quantification2

Relative Quantification 3

انسان بزرگترین کاربر زمین است و برای فراهم آوردن نیاز خود، بیشترین بهره را از زمین می برد. این بهره‏‏‏‏‏‏‏‏­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­‌‏‏وری روز افزون، بدون پیامد نیست. انسان به نسبت بهره­مندی از طبیعت برای فراهم آوردن خوراک و پوشاک و ساخت و پرداخت دستگاه­هایی که شیوه و روند زندگی را بهبود می­بخشد، پسماند و دوریز تولید می کند. پسماندهای که برخی به طبیعت باز می­گردند، برخی بازیافت شده، دوباره به چرخه تولید و بهره وری باز می­گردند و برخی دیگر که روی دست طبیعت و انسان می­مانند و چاره ای نمی­ماند مگر کاستن  خطر و آلودگی آن­ها و پنهان کردن آن در دل خاک تا شاید خاک خود راهی برای دگرگونی و بازیافت این مواد باشند.

پسماند­های پزشکی یا بهداشتی، کلیه پسماندهای  تولید شده توسط واحد­های تأمین وحفظ سلامت، مؤسسات تحقیقاتی و آزمایشگاه ها را دربر می­گیرد یا به عبارت دیگر به کلیه پسماندهای عفونی وزیان آور ناشی از بیمارستان­ها، مراکز بهداشتی ودرمانی، آزمایشگاه­های تشخیص طبی وسایر مراکز مشابه گفته می­ شود. از منابع عمده زایدات بیولوژیکی، بیمارستان­ها، آزمایشگاه­ها و مراکز تحقیقات پزشکی هستند.

طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت، پسماندهای بیمارستانی، کلیه پسماندهای تولید شده توسط واحدهای تامین وحفظ سلامت، موسسات تحقیقاتی و آزمایشگاه­ها را در بر مسی گیرد. این تعریف حتی پسماندهای تولید شده درمنازل (مانند تزریق انسولین، دیالیز و …) را نیز شامل می­ شود(WHO, 1999).

با توجه به حجم تولید بالای پسماند توسط مراکز بهداشتی- درمانی که به طور نمونه در سال 1385 به 80 تن پسماند بیمارستانی در شهر تهران به ازای هر روز رسیده و عدم استفاده از فناوری­های لازم جهت بی خطر سازی و دفن بهداشتی ،مردم و ارگان­های مرتبط را با چالشی بزرگ روبرو کرده است. همچنین پسماند­­­­های بیمارستانی به دلیل داشتن انواع‌ گوناگونی از میکروارگانیسم‌ها مانند باکتری‌های استافیلوکوک‌ و استرپتوکوک، باسیل سل و کزاز، ویروس هپاتیت(هپاتیت‌ ب و ث) و ویروس ایدز و بسیاری دیگر از میکروب­های‌ بیماریزا مخلوط­های میکروبی و عفونی جزء خطرناک­ترین پسماند­­­های جامعه شهری محسوب می­گردند‌‌‌‌(نوری، 1369).

لذا بی­­­­­­ﺗﻮﺟﻬﯽ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺻﺤﯿﺢ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫـﺎی بیمارستانی، اﺣﺘﻤﺎل ﺑﺮوز و ﺷﯿﻮع ﺑﯿﻤﺎریﻫﺎ و اﭘﯿﺪﻣﯽﻫﺎی ﻣﻨﻄﻘه­ای وﺷﻬﺮی را اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽدﻫﺪ. اﯾﻦ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ­ﻫﺎ ﯾﮏ ﺧﻄـﺮ ﺟـﺪی ﺑـﺮای ﺳﻼﻣﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽﺷـﻮند(and Fabres, 1998 .( Tissat

چندین دهه است که مدیریت پسماند های بیمارستانی در دستور کار کشورهای جهان قرار گرفته است  و کشورهای پیشگام در این زمینه  به پیشرفت ها و دستاورد­های سودمندی دست یافته اند و افزون  بر تلاش برای بهبود شرایط زندگی بستری اقتصادی را نیز فراهم  ساخته اند. با وجود روش­های نوین جهت دفع پسماندهای بیمارستانی در بسیاری از مناطق کشور دفع این پسماند­های خطرناک همچنان به روش سنتی و از طریق ” دفن ” صورت می‌گیرد. دفن پسماندهای بیمارستانی، علاوه بر آلودگی‌­های زیست­محیطی و آبهای زیرزمینی، خطر گسترش برخی از بیماری­ها را در پی دارد. دفن پسماندهای بیمارستانی و عفونی به شیوه ­های کنونی در کشور می ­تواند عواقب وپیامد­­­­­های جبران ناپذیری بد­­­­نبال داشته باشد(سید محمدی، 1383).

درحال حاضر در بیشتر کشور­های دنیا دفن پسماند­های بیمارستانی به روش بی­خطر کردن و استریل کردن صورت می­گیرد و این شیوه جایگزین دفع کردن پسماند­های بیمارستانی از طریق پلاسما کردن و دستگاه زباله سوز شده است. دفن پسماندهای بیمارستانی به روش کنونی و همچنین استفاده از زباله سوز به دلیل آلودگی‌هایی که به همراه دارد به عنوان یک بحران جدی تلقی می­ شود. در زمان حاضر پسماندهای عفونی مراکزبهداشتی درمانی، مطب­ها و آزمایشگاه­های تشخیص طبی و مراکز درمانی از جمله بیمارستان­ها با پسماند‌های شهری امحاء می­گردد که بر بهداشت و سلامت مردم تاثیرگذار است. پسماندهای شهری قابل بازیافت و تبدیل به کود و قابل استفاده در سطح شهر می­باشد و به این علت مخلوط ­­­­نمودن پسماندهای شهری و بیمارستانی تهدیدی است برای بهداشت شهروندان و کارکنان بخش خدمات شهری شهرداری ­ها وسازمان­های مدیریت پسماند که با این قبیل پسماندها درتماس می­باشند. کشورهای پیشرفته و توسعه یافته پیش از این از زباله سوز و سپس از طریق پلاسما، اقدام به امحاء پسماندهای عفونی می‌کردند(Armbruster, 1998 ).

خرید تجهیزات برای بی‌خطرکردن پسماندهای بیمارستانی به روش روز دنیا، مستلزم اعتبارات زیادی است که می بایست از طرف دولت تامین گردد. مدیریت پسماندهای بیمارستانی نزدیک به پنج سال است که در ایران  به اجرا گذاشته شده و سازمان­های بهداشت و درمان،محیط زیست و شهرداری ­ها به لحاظ قانونی دست­اندر کار اجرایی آن و نظارت بر مدیریت درست آن شده ­اند(سازمان شهرداری، 1391).

1 ( Health- Care Wastes

2) World Health Organization (WHO)

پسماندهای ویژه طبق قانون مدیریت پسماند، مصوبه 9 خرداد 1383 شامل چند گروه اصلی می­باشد. مهم‌ترین این گروه پسماندها،‌ پسماندهای بیمارستانی بوده که نقش بسزایی در به خطر انداختن سلامت شهروندان دارد. اصول درست این شیوه ها در استاندارد­های ناظر بر بهداشت محیط و حفاظت محیط ‌زیست از قبیل استاندارد EPA مربوط به ایالات متحده آمریکا و راهنمای EC مربوط به اتحادیه اروپا است. پسماندهای بیمارستانی شامل عفونی، پاتولوژیک، اجسام تیزوبرنده، دارویی، سرطان‌زا، شیمیایی، رادیواکتیو، براساس برآوردهای سازمان جهانی بهداشت در صورت تفکیک مناسب پسماندها، پسماندها شامل 80 درصد پسماندهای عادی مراکز درمانی، 15 درصد پسماندهای پاتولوژیکی و عفونی، یک درصد اجسام تیزوبرنده، سه درصد پسماندهای شیمیایی و دارویی و کمتر از یک درصد پسماندها مخصوص مواد رادیواکتیو، کپسول‌های گاز، دماسنج‌های جیوه‌ای شکسته و باطری‌های استفاده شده می­باشد. شیوه ­های از بین بردن پسماندها  شامل سوزاندن به وسیله زباله ‌سوز، ضدعفونی شیمیایی، عملیات حرارتی مرطوب، عملیات حرارتی خشک، استفاده از امواج میکروویو، دفن کردن یا انباشته‌سازی و بی‌حرکت سازی است.

درحال حاضر بیمارستان­ها بیشترین مقدار پسماندهای خطرناک را تولید می­ کنند. میزان تولید پسماندها، وابسته به عوامل زیادی  همانند درآمد سرانه و استاندارد­های بهداشتی کشور­ها­­­ست بر پایه همین امر، در کشورهای با درآمد متوسط و کم، تولید پسماند کمتر از کشور­هایی است که درآمد سرانه آنها بالا­تر است. در مراکز درمانی که طرح مدیریت تفکیک اجزاء پسماند در آنها اجرا می‌شود، میزان پسماندهای خطرناک تولیدی، نسبت به مراکز درمانی که فاقد مدیریت تفکیک پسماندها هستند، بسیار کمتر است. شوربختانه به دلیل نهادینه نشدن فرهنگ تفکیک اجزاء پسماند در مبداء تولید و عدم درک این مسئولیت توسط مدیران مراکز درمانی، میزان تولید پسماندهای بیمارستانی در کشورمان، رقم بسیار بالایی بوده به طوری که در سال‌های اخیر با توجه به رشد فزاینده آن، ‌شهر­های بزرگ کشور را دچار بحران نموده است(شجاعی، 1383).

بر پایه طرح سازمان جهانی بهداشت پسماندهای عفونی، پاتولوژیکی و اجسام تیزوبرنده با روش های مختلف زباله ‌سوزی از بین می‌روند و ضدعفونی شیمیایی پسماندها، روش میکروویو ، دفن کردن و تخلیه در فاضلاب‌ها برای پسماندهای سرطان‌زا، شیمیایی و رادیواکتیو انجام نمی‌شود. در این میان به جز روش دفن کردن و تخلیه در فاضلاب، تمامی روش‌های یاد شده برای از بین بردن اجسام تیزوبرنده استفاده می‌شود. معضل اساسی در زمینه پسماند های بیمارستانی مدیریت آن در مبداء، نحوه جمع آوری و حمل و دفع نهایی  آن می باشد.  باتوجه به اینکه معضل اصلی در مورد پسماند های بیمارستانی عدم تفکیک اجزای آن­ها در مبداء تولید می­باشد که با پا­­فشاری  و پیگیری­های وزارت بهداشت تعداد کمی از بیمارستان­ها، آن هم به صورت نامناسب و غیر بهداشتی عمل تفکیک را انجام می­ دهند. گرچه مجلس جمع آوری حمل و دفع پسماند­­های بیمارستانی را به عهده خود تولید­کنندگان(بیمارستان­ها) گذاشته است، اما تا هنگامی که بیمارستان­ها ومراکز درمانی به تنهایی و رأساً با بستن قرارداد با شرکت­های خصوصی این کار را انجام ندهند، شهرداری خود را مؤظف می­داند که نسبت به جمع آوری و دفع آن اقدام نماید. با این حال برخی از بیمارستان­ها طرح تفکیک اجزاء پسماند را به طور کامل وصحیح انجام نمی­دهند و پسماند­های عفونی و عادی را با هم جمع­آوری و بسته­بندی می­نمایند . این اقدام حجم کار و هزینه دفع پسماند را بسیار بالا می­برد، چون سازمان­های مدیریت پسماند از تفکیک پسماند­های عفونی از عادی اطمینان ندارند به ناچار همه پسماند­های بیمارستانی را عفونی تلقی می­نمایند(WHO,  2001).

تعاریف پسماند­های مراکز بهداشتی- درمانی

همچنین انجمن خدمات آمبولانس انگلستان، پسماند های بیمارستانی به عنوان، هر پسماندی که شامل تمام یا قسمتی از بافت انسانی یا حیوانی، خون یا سایر مایعات بدن، مواد مخدر و یا سایر محصولات دارویی، سوزن آلوده یا سایر وسایل تیز، پسماند تعریف کرده است که ممکن است به هر فرد در تماس با هر گونه ضایعات ناشی از پزشکی، پرستاری، دندانپزشکی، دامپزشکی، داروسازی و یا دیگر عمل مشابه مواد زائد عفونت را به هر فرد دیگری که در تماس با آن می باشد انتقال دهد.

براساس تحقیقات انجام شده توسط سازمان بهداشت جهانیبین ۷۵ تا ۹۵ درصد پسماندهای تولید شده در واحدهای بیمارستانی بی خطر یا عمومی هستند که عمدتا از فعالیت­های اداری و خانه­داری این واحدها حاصل می شوند. 10 تا ۲۵ درصد باقی مانده خطرناک در نظر گرفته می­ شود و می­توان خطرات زیادی را به همراه داشته باشند(WHO, 2001).

6 انواع طبقه بندی پسماند های بیمارستانی

هنوز در دنیا الگوی ثابتی جهت تقسیم بندی مواد زائد بیمارستانی وجود ندارد. کشورهای مختلف هر یک به گونه ای پسماندهای بیمارستانی را تقسیم بندی کرده اند. این تقسیم بندی ها بر سه اصل اساسی استوار است:

- تقسیم بندی بر اساس روش دفع(مانند کشور آلمان)

- تقسیم بندی بر اساس منبع تولید(مانند کشور فرانسه)

- تقسیم بندی بر اساس درجه احتمال خطر(مانند کشور انگلستان)

با توجه به مرکز پیشگیری و کنترل بیماری، پنج نوع پسماند بیمارستانی را عفونی تلقی می کنند: پسماند­­های میکروبیولوژیک، پاتولوژیک، لاشه حیوانات آلوده، خون واشیاء نوک تیز همچنین این مرکز  به طور کلی پسماند­های تولید شـده در مراکز درمانی به دو دسته پسماند­­­­های مشمول قانون و زباله­های معمولی  تقسیم می­شوند که حدود 6% پسماند های بیمارستانی، عفونی محسوب می شوند هرچند که  در تعاریف دیگر این مقدار را حداقل 46٪ برآورد کرده اند)عباسلو و همکاران، 1384).

اتحادیه اروپا تلاش های ویژه ای برای طبقه بندی مواد زائد را از طریق کاتالوگ پسماند اروپا انجام داده است که در این نوع طبقه بندی هفت گروه دیده می شوند(Alvim,  2005).

1-پسماندهای پاتولوژیک  ‌

ایـن پسماندها شامل بافت ها و قسمت­ های اعضاء  مختلف بدن  پنبه­های آغشته به خون و مواد دفعی بدن و چرک همچون نمونه های مدفوع و ادرار و غیره هستند که در عمل نمونه برداری یا کالبد شکافی وجراحی ایجاد می شوند. این زائدات به طور بالقوه ای امکان ایجاد بیماری را داشته و عامل بیماری زا در آن ها بسیار زیاد است وآن را برای احتیاط به عنوان پسماند­­­های عفونی در نظر گرفته می شوند.

1) UK  Emergency Medical Services (EMS)

1) Centers for Disease Control and Prevention (CDC)

2) European Union (EU)

3) Pathological waste

انواع طبقه بندی پسماند های بیمارستانی

هنوز در دنیا الگوی ثابتی جهت تقسیم بندی مواد زائد بیمارستانی وجود ندارد. کشورهای مختلف هر یک به گونه ای پسماندهای بیمارستانی را تقسیم بندی کرده اند. این تقسیم بندی ها بر سه اصل اساسی استوار است:

- تقسیم بندی بر اساس روش دفع(مانند کشور آلمان)

- تقسیم بندی بر اساس منبع تولید(مانند کشور فرانسه)

- تقسیم بندی بر اساس درجه احتمال خطر(مانند کشور انگلستان)

با توجه به مرکز پیشگیری و کنترل بیماری، پنج نوع پسماند بیمارستانی را عفونی تلقی می کنند: پسماند­­های میکروبیولوژیک، پاتولوژیک، لاشه حیوانات آلوده، خون واشیاء نوک تیز همچنین این مرکز  به طور کلی پسماند­های تولید شـده در مراکز درمانی به دو دسته پسماند­­­­های مشمول قانون و زباله­های معمولی  تقسیم می­شوند که حدود 6% پسماند های بیمارستانی، عفونی محسوب می شوند هرچند که  در تعاریف دیگر این مقدار را حداقل 46٪ برآورد کرده اند)عباسلو و همکاران، 1384).

اتحادیه اروپا تلاش های ویژه ای برای طبقه بندی مواد زائد را از طریق کاتالوگ پسماند اروپا انجام داده است که در این نوع طبقه بندی هفت گروه دیده می شوند(Alvim,  2005).

1-پسماندهای پاتولوژیک  ‌

ایـن پسماندها شامل بافت ها و قسمت­ های اعضاء  مختلف بدن  پنبه­های آغشته به خون و مواد دفعی بدن و چرک همچون نمونه های مدفوع و ادرار و غیره هستند که در عمل نمونه برداری یا کالبد شکافی وجراحی ایجاد می شوند. این زائدات به طور بالقوه ای امکان ایجاد بیماری را داشته و عامل بیماری زا در آن ها بسیار زیاد است وآن را برای احتیاط به عنوان پسماند­­­های عفونی در نظر گرفته می شوند.

2-پسماند­های رادیو اکتیو

این پسماند­ها شامل پسماند­های جامد، مایع و گازی آلـوده بـه مـواد رادیـو اکـتـیـو هستند. کاربرد مواد رادیواکتیو در عکسبرداری ها، پرتودرمانی­ها و بعضی آزمایش­ها معمول است. این پسماندها که در نتیجه تحلیل­های بافت و سیالات بدن در بیمارستان تولید می­شوند و مهم­ترین عناصر آن ایزوتوپ­های فسفر، کروم، کبالت، آهن، گالیم و غیره می­باشند که در تشخیص یا درمان کاربرد دارند.

پسماندهای شیمیایی

مواد زائد شیمیایی که به وفور در بیمارستان­ها وجود دارد، در بخش­های تشخیص و آزمایشگاه­ها ، وسایل و ابزار تنظیف و ضدعفونی به انضمام دارو­ها و وسایل دور ریختنی اطاق عمل بخش دیگری از این فضولات را تشکیل می دهند. این پسماندها شامل اشکال گوناگونی از پسماندهای شیمیایی بوده که ممکن است خطرناک بـاشـنـد. طبق موازین بین المللی، خصوصیات سـمــی بـودن، خـورنـدگـی، قـابـل اشـتـعـال بـودن واکنش دهندگی، سرطان­زایی باعث طبقه بندی مـواد زائد شیمیایی در زمره مواد زائد خطرناک مـی­شوند. مواد شیمیایی غیر خطرناک، موادی هـسـتـنـد کـه خصوصیات فوق را نداشته باشند.

فضولات شیمیایی خطرناک در سه بخش زیر تقسیم بندی می­شوند:

1 -مواد قابل احتراق : شامل ترکیبات جامد، مایع و گازی شکل.

2 -فضولات سمی : این فضولات با PH کمتر از 2 (به شکل اسیدی) و بالاتر از 12 (به حالت قلیایی) در پسماند های بیمارستانی وجود دارند. بخشی از داروهای اضافی و یا فاسد شده، جزو اینگونه فضولات به حساب می­آیند.

3- مواد واکنش دهنده و موثر: در سایر فضولات که تا حدودی در پسماند­های بیمارستانی قابل تشخیص هستند. از فضولات شیمیایی بی خطر می توان قندها، اسید­های آمینه و برخی از نمک­های آلی و معدنی را نام برد. اسید­های آمینه و نمک­های شیمیایی نظیر نمک­های سدیم، منیزیم، کلسیم، اسید لاکتیک، انواع اکسید­ها، کربنات­ها، سولفات­ها و فسفات­ها قسمتی از مواد زائد شیمیایی هستند

1) Centers for Disease Control and Prevention (CDC)

2) European Union (EU)

3) Pathological waste

4) Radioactive waste

2) Chemical waste