اهمیت قیمت در شرکت: قیمت گذاری از مهم ترین عوامل مدیریت بازاریابی است که برای بسیاری از شرکت ها پیچیدگی و تأثیر عوامل غیر قابل کنترل نادیده گرفته می شود و قیمت تنها عامل نتیجه بازاریابی است که نشانگر درآمد شرکت است و مابقی نتیجه ی هزینه ها را نمایندگی می کنند و در واقع قلب تپنده در شرکت یعنی درآمد شرکت با قیمت محصولات آن عجین هست. قیمت‌گذاری استراتژیک مبحثی جدید در مدیریت آمیخته بازاریابی است تا مدتی پیش بسیاری از شرکت ها بخش حسابداری را مسئول تعیین قیمت می‌دانستند و این بخش قیمت را برپایه هزینه‌های داخلی و سطح مطلوبی از سود قرار می‌داد؛ ولی هنگامی که در سنجش موفقیت بازاریابی، سود واقعی و متغیرهای مالی دیگر مورد تاکید قرار گرفت، مدیران بازاریابی به اهمیت قیمت‌گذاری پی بردند. در آمریکا، در اواخر دهه 1980، بسیاری از مدیران، قیمت‌گذاری را از نظر اهمیت دومین عنصری نامیدند که بازاریابان باید بر آن نظارت کنند. در مطالعه‌ای که در اواسط دهه 1960 انجام شده بود قیمت‌گذاری از نظر اهمیت رتبه ششم را داشت (محصول در رتبه اول قرار داشت). نتیجه مهم این تغییر، پیدایش روش های قیمت‌گذاری موثری است که به شرکتها اجازه می‌دهد قیمتهایی را انتخاب کند که به برآورده شدن اهداف تجاری آنها کمک شایان توجهی می‌کند. در قیمت‌گذاری باید علاوه بر جنبه فیزیکی محصول جنبه‌های دیگر نیز به حساب آورده شود. فروشنده معمولاً ترکیبی از محصول فیزیکی و چندین خدمت و مزیت ارضا کننده را قیمت‌گذاری می‌کند. در یک مورد کلاسیک در قیمت‌گذاری شرکت خودرو‌سازی فورد، ماشین ماستنگ را به بازار معرفی کرد ویک ماشین اسپرت را با قیمتی پائین‌تر از حد انتظار مشتریان در اختیار مصرف‌کنندگان قرار داد. در نتیجه در سال اول بیش از تولید ماشینهای دیگر در طول حیاتش ماشین ماستنگ فروخت و در دو سال بیش از یک میلیارد دلار سود به دست آورد. اهمیت قیمت در آمیخته بازاریابی: تمام عناصر آمیخته بازاریابی باید برای حمایت از استراتژی کلی هماهنگ شود. این امر شامل قیمت نیز می‌شود. در این فصل به روابط بین قیمت و عناصر دیگر آمیخته بازاریابی توجه خواهد شد؛ ولی اکنون درباره نکات مهمی بحث خواهیم کرد که وابستگی متقابل قیمت، محصول، ترفیع و توزیع را نشان می‌دهد. قیمت و محصول: قیمت و محصول ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارند؛ برای مثال قیمتی که بازاریابان روی محصول معینی می‌گذارند مقدار پولی است که برای تولید آن محصول هزینه خواهند کرد. هنگامی که کارخانه کاستوبودا در سوئد کوزه‌ای تولید می‌کند، شرکت می‌تواند بهترین طراحان، نقاشان و شیشه‌گران را استخدام کند؛ زیرا قیمت آن کوزه، هزینه نسبتاً بالای تولید را می‌پوشاند، ولی کوزه‌ای که در حد انبوه تولید شده است و از یک حراجی خریداری می‌شود، قیمت بالایی ندارد و تولید کننده‌اش می‌تواند فقط مقدار کمی پول صرف تولید آن نماید. قیمت به شکلهای دیگری نیز با عنصر محصول ارتباط دارد. اول اینکه قیمتها معمولاً در مسیر منحنی عمر محصول تغییر می‌یابد؛ برای مثال زمانی که فروش محصول کاهش پیدا می‌کند، بازاریابان مجبورند با کاهش دادن قیمت محصول فروش را بالاتر ببرند. دوم اینکه قیمت محصولات مشابه گروه‌بندی می‌شود؛ به عبارت دیگر بازاریابان یا گروه‌ بندی قیمت با برداشتهای مشتریان از خصوصیات و مزایای محصول ارتباط مستقیم دارد. قیمت و ترفیع:  قیمت در ترفیع نقش عمده‌ای دارد. شرکتی که راجع‌به محصولات یا کیفیت و منحصر به فرد خود تبلیغ می‌کند، از بیان قیمت بالای آن خودداری نمی‌کند. از طرف دیگر انواع مختلفی از محصولات  بر پایه قیمت پایین تبلیغ می‌شوند؛ مانند برخی از عطرهایی که مشابه عطرهای گران‌ قیمت هستند و براساس قیمت پایین خود تبلیغ می‌کردند. در چنین حالتی جذابیت محصول، قیمت آن است.

2-5-2-3 روش های قیمت گذاری

روش علمی( آکادمیک) این روش از درس های اقتصاد خرد تبعیت می کند. قیمت گذاری بر اساس پارامترهای اقتصادی است. روش رقابتی: این روش بیشتر توسط شرکت های بزرگ اتخاذ می گردد. به طور مثال تعیین قیمت در یک مناقصه بین المللی مستلزم ملاحظه بسیاری از عوامل بوده و بسیاری از پیمانکاران فرعی را نیز شامل می گردد. روش ایجابی: این روش بر این تأکید دارد  تا تمام عوامل که مقبول ترین قیمت را در بازار ارائه می نمایند، ملاحظه گردند(گوهریان،145:1375).

2-5-3 آمیخته توزیع

کار توزیع، رساندن محصولات مناسب به دست افراد مناسب است، هنگامی که به آن نیاز دارند(داور و همکاران،331:1375). توزیع و قیمت‌گذاری محصولات، با یکدیگر مرتبط‌اند، ولی این ارتباط در مورد محصولات مختلف، متفاوت است. قیمت محصولی که در تهران تولید می‌شود ممکن است در بندرعباس دو برابر باشد. دلیل این تفاوت هزینه‌های توزیع است، به ویژه در مورد محصولات سنگین، پر حجم و نسبتاً گران؛ به همین دلیل بسیاری از شرکتها هزینه‌های توزیع را در قیمت دخالت نمی‌دهند و پول مربوط به هزینه‌های حمل و نقل را جداگانه از مشتریان دریافت می‌کنند. تولید کننده قیمت محصول را عاملی اصلی در انتخاب کانالهای توزیع می‌داند هنگامی که شرکت یو. اس. تایم برای اولین بار ساعتهای کوارتز ارزان قیمت خود را با نام تایمکس به بازار عرضه کرد، کانال سنتی برای توزیع ساعت، جواهر فروشیها بودند، ولی امتیاز اصلی تایمکس قیمت پایین آن بود و احتمالاً مردم در جواهر فروشی ها به دنبال خرید ساعت ارزان قیمت نیستند. به علاوه ممکن بود خدمات نسبتاً گران قیمت مغازه‌های جواهر فروشی موجب افزایش قیمت ساعت تایمکس شود؛ بنابراین شرکت تصمیم گرفت که تایمکس را از طریق دراگ استورها و مغازه‌های بزرگ پخش کند. این حرکت محصول را در دست مشتریان مناسب قرار داد و به پایین نگاه داشتن قیت کمک کرد.

2-5-4 آمیخته ترفیع و تشویق(پیشبرد)

پس از بررسی محصول، قیمت و توزیع اکنون چهارمین عنصر آمیخته بازاریابی یا آخرین قسمت عملیاتی در سیستم بازاریابی شرکت را مورد مطالعه قرار می‌دهیم که فعالیتهای ترفیعی و تشویقی است. منظور از آمیخته فعالیتهای ترفیعی مجموعه‌ای از تبلیغات فروش حضوری، پیشبرد فروش و روابط عمومی است که برای دستیابی به هدفهای برنامه‌ فروش مورد استفاده قرار می‌گیرد. ماهیت و اهمیت ترفیعات و تشویقات: هنگام بررسی سیستمی شرکتها باید همه فعالیتهای ترفیعی به عنوان سیستم های فرعی در درون سیستم کل بازاریابی شناسایی شود. این عمل یعنی هماهنگ کردن فعالیتهای نیروهای فروش، برنامه‌های تبلیغاتی و دیگر فعالیتهای تشویقی. متأسفانه در بسیاری از شرکتها و سازمانهای امروزی این فعالیتها به صورت جداگانه و انفرادی صورت می‌گیرد؛ برای مثال بین مدیریت تبلیغات و مدیریت فروش رقابت و برخوردهای غیر منطقی دیده می‌شود. از لحاظ تئوریهای اقتصادی هدف اصلی ترفیعات عبارت است از تغییر محل و شکل منحنیهای تقاضا و درآمد برای حصول شرکت. به طور اساسی، ترفیعات یا ارتقا عبارت است از مجموعه فعالیتهای اطلاع‌رسانی، ترغیب و اثرگذاری که این سه کاملاً با هم مربوط‌اند. روش های ترفیع. مهم‌ترین روش های به کار گرفته شده برای ترفیع عبارت‌اند از: فروش حضوری، روابط عمومی تبلیغات و پیشبرد فروش که منظور از پیشبرد فروش هماهنگ کردن و فراهم نمودن فعالیتهای فروش حضوری و تبلیغات است که خود فعالیتهایی مانند استقرار ویترینهایی در فروشگاه، برگزاری نمایشگاههای تجاری و استفاده از نمونه‌ها و جوایز را دربر می‌گیرد. به علاوه گروهی از راهبردهای بازاریابی نظیر تقسیم بازار و محصولات متمایز مربوط به همین گروه است. اهمیت ترفیع در بازاریابی جدید. عوامل متعددی نیاز به ترفیع را مشخص می‌سازد؛ از جمله 1) افزایش فاصله فیزیکی بین تولید کننده و مصرف کننده که خود باعث مشکل ارتباطات شده است؛ 2) رقابت شدید بین منابع گوناگون و شرکتهای مربوط به یک صنعت که فشار زیادی بر برنامه‌های ترفیعی فروشندگان وارد آورده است. عده‌ای از متخصصان مدیریت و بازاریابی معتقدند که در اقتصاد امروز مصرف کنندگان بیشتر در صدد برطرف کردن و ارضای خواسته‌هایشان هستند تا نیازهایشان. این امر سبب شده است شرکتها برای جلب مشتریان بیشتر برنامه‌های ترفیعی مناسبی تهیه و اجرا کنند؛ به عبارت دیگر آنان معتقدند که نیازهای مشتریان راکد مانده است و باید با فعالیتهای ترفیعی این نیازها را مطرح ساخت؛ به همین دلیل ترفیع اهمیت زیادی دارد. در بعضی از جوامع بزرگ‌ترین بخش هزینه‌های بازاریابی به برنامه‌های ترفیعی اختصاص دارد. حتی در بسیاری از شرکتها هزینه کل ترفیعات و تشویقات بیش از هزینه‌های کل تولید است. فرایند ارتباطات. در هر جامعه چگونگی روابط بین افراد تا حد بسیاری به کارایی ارتباطات بین آنها بستگی دارد. همچنین در تجارت به طور عام و در بازاریابی به طور خاص کارایی سیستم ها به کارایی ارتباطات آنها وابسته است. حتی اگر پا را فراتر گذاریم در درون سیستم بازاریابی، فعالیتهای ترفیعی و تشویقی نوعی کوشش برای برقراری ارتباطات است. اگر مدیری از تئوریهای ارتباطات آگاهی داشته باشد، بهتر می‌تواند برنامه‌های ترفیع و تشویق را اداره و اجرا کند. ارتباطات در واقع کوششی دیداری، شنیداری، گفتاری و نوشتاری و حرکتی است برای تفهیم و تاثر‌گذاری و اثر‌پذیری که با آن پیامی را از طریق کانالی برای کسی که گیرنده پیام است می‌فرستیم تا در ایده، نظر، یا نوعی اطلاعات با او سهیم شویم. به طور اساسی فرایند ارتباطات از عناصری تشکیل شده است که عبارت‌اند از: پیام، فرستنده پیام، وسیله و کانال پیام و گیرنده پیام. برای عملی بودن این فرایند عناصری دیگری نیز وجود دارد. به این ترتیب که اطلاعاتی که منبع فرستنده می‌خواهد در اختیار دیگری قرار دهد در مرحله‌ای باید به صورت کد یا رمزی قابل انتقال درآید و در مرحله بعد یعنی در مقصد باید به وسیله دریافت کننده از حالت رمزی خارج شود. عنصر دیگری که لازم است در نظر گرفته شود موانعی است که ممکن است در هر مرحله از انتقال یا دریافت وجود داشته باشد که به آن سروصدا، اختلالات یا پارازیت می‌گویند. سرانجام بازخور یا سیستم بازگشت دهنده آخرین عنصر در فرایند ارتباط است. در واقع عنصر بازخور نشان‌دهنده آن است که آیا اطلاعات فرستاده شده ، رسیده است یا خیر و اینکه دریافت کننده چگونه از آن آگاه شده است. این عنصر پایه‌ای برای برنامه‌های آینده به شمار می‌آید. در ارتباطات باید بتوانیم پاسخی مناسب برای هر کدام از عناصر بیابیم؛ یعنی «چه پیامی» از طرف «چه کسی» با «چه هدفی و جرا» «از چه کانالی و با چه وسیله‌ای» در «چه زمان و مکان» و شرایطی و برای «چه کسی» می‌فرستیم.

5- تاثیر قاعده دراء در شبهات تردیدی نیست که، قاعده مورد بحث شامل شبهات موضوعیه می شود. زیرا همانگونه که در ضمن مدارک این قاعده اشاره شد، حتی در صورت فقدان این قاعده و روایات مربوط به آن، بنا به مقتضای قواعد اولیه، تا موضوع احراز نگردد حکم بر آن مترتب نمی شود. از آنجا که مجازات یک نوع حکم و معلول موضوع است، با عدم احراز موضوع(جرم)، حکم(مجازات) بر آن مترتب نمی شود . از این رو فقها در مورد شمول قاعده نسبت به شبهات موضوعیه بحثی ندارند و اساسا مخالفی در این مسأله وجود ندارد . بنابراین شمول قاعده نسبت به این گونه شبهات، قدر متیقن حجیت این قاعده در میان فقهاء است. چند نمونه فقهی در میان فقهاء که مطرح شده است توجه نمائید : 1- محقق حلی(ره) در شرایع می گوید : ” و کذا یسقط فی کل موضع یتوهم الحل، کمن وجد علی فراشه امرآه فظنها زوجته” . 2- مرحوم خوئی(ره) در تکمله المنهاج می نویسد : ” فلو توهم آن المال الفلانی ملکه فاخذه ثم بان انه غیر مالک لم یحد” [130]. 3- امام خمینی(ره) در تحریر الوسیله می نویسد : ” ولو شرب مایعا بتخیل انه محرم غیر مسکر، فاتضح انه مسکر لم یثبت الحد علیه.[131] اما در خصوص شبهات حکمیه ، گروهی از فقهاء قایل به تفصیل شده و معتقدند که وقتی جهل قصوری باشد مشمول قاعده می شود . ولی اگر جهل تقصیری بوده و ناشی از کوتاهی مرتکب در یاد گیری احکام باشد، قاعده جاری نمی شود . 6- جهل تقصیری توضیح اینکه، جاهل مقصر کسی است که می تواند از احکام قانونی و شرعی تحصیل علم و آگاهی کند ولی در این امر کوتاهی و سهل انگاری کرده و به دنبال کسب آگاهی نرفته و با وجود احتمال حرمت و ممنوعیت در یک عمل، بدون اینکه پرسش نماید و از حقیقت آگاه شود، بی پروا آن عمل را به جا می آورد و سپس معلوم می شود که مرتکب یک عمل مجرمانه شده است. این ناآگاهی را ” جهل تقصیری” می نامند . بر اساس این تفصیل، ناآگاهی چنین شخصی عذر تلقی نمی شود و حقوق جزای اسلامی او را مجرم و موجب مجازات می داند . 7- جهل قصوری اما جاهل قاصر در شرایطی است که به هیچ وجه نمی تواند به قانون و احکام الهی دسترسی داشته و آگاهی پیدا کند. مثل اینکه در مکان دور افتاده ای زندگی می کند که رابطه با مراکز علمی و دینی و رسانه ای وجود ندارد و نمی تواند داشته باشد. این نوع ناآگاهی به ” جهل قصوری” می نامند. و در حقوق جزای اسلامی موجب سقوط حد است. و نیز از مصادیق جهل قصوری، موردی است که شخص کوتاهی نکرده، بکله به قدر کافی تفحص و تحقیق کرده اما در عین حال از مفاد احکام و قانون الهی اطلاع حاصل نمی کند. در چنین حالتی جهل او عذر محسوب می شود . به نظر می رسد که قاعده ای مزبور عام است و تمام اقسام شبهات را در بر می گیرد. به جهت اینکه الف ولام در الشبهات که با جمع همراه شده، مفید عموم است و شامل کلیه مصادیق شبهه می شود. علاوه براین هیچ قیدی همراه قاعده و مستندات آن وجود ندارد که حاکی از تخصیص قاعده به شبهه خاص باشد[132]. همچنین از اطلاق قاعده بر می آید که تفاوتی میان بین جهل قصوری و جهل تقصیری وجود ندارد. علاوه بر این روایاتی که جاهل را معذور اعلام می دارند، مطلق و عام بوده و شامل کلیه شبهات می شوند. مثل روایت صحیحه حلبی، محمدبن مسلم و صححیه ابی حذا، بخصوص صحیحه عبدالصمد که در بخش مستندات قاعده بیان شد[133] . 8- نقد و بررسی تقسیم‌ دیگر جهل‌، انقسام‌ آن‌ به‌ جهل‌ معذّر (عذرآور) و غیرمعذّر است‌. جهل‌ غیرمعذّر آن‌ است‌ که‌ نمی‌تواند عذری‌ قانونی‌ یا اخروی‌ برای‌ جاهل‌ به‌شمار رود، مانند جهل‌ به‌ عقاید و ارکان‌ دین‌. در مقابل‌، جهل‌ معذّر آن‌ است‌ که‌ فرد متصف‌ به‌ آن‌ مشمول‌ عقاب‌ نیست‌، مانند جهل‌ آن‌ دسته‌ از مسلمانانِ بیرون‌ از دارالاسلام‌ که‌ به‌ آنجا مهاجرت‌ نکرده‌ و از احکام‌ شرعی‌ بی‌اطلاع‌اند[134] . اصولیان‌ اهل‌ سنت‌ معمولا در بحث‌ تکلیف‌ و ذیل‌ مبحث‌ اهلیت‌ از جهل‌ سخن‌ گفته‌ و جهل‌ معذر را از موانع‌ اهلیت‌ دانسته‌اند[135] . اصولیان‌ امامی‌ نیز در بخشهایی‌ از مباحث‌ اصول‌ فقه‌ به‌ موضوع‌ جهل‌ پرداخته‌اند که‌ از جمله‌ آنها بحث‌ اشتراک‌ احکام‌ میان‌ عالم‌ و جاهل‌ است‌. به‌ نظر آنان‌، نسبت‌ عالم‌ و جاهل‌ به‌ احکام‌ نفس‌الامری‌ الاهی‌ که‌ در ” لوح‌ محفوظ‌ ” وجود دارند، یکی‌ است‌. [136] آنان‌ علاوه‌ بر اجماع‌ و احادیث‌، به‌ دلایل‌ عقلی‌ نیز استناد کرده‌اند، از جمله‌ گفته‌اند که‌ متوقف‌ بودن‌ وضع حکم‌ شرعی‌ بر علم‌ مکلف‌ به‌ آن‌، محال‌ است‌، زیرا در این‌ صورت‌، تا زمانی‌ که‌ مکلف‌ عالم‌ به‌ احکام‌ نباشد، حکمی‌ نیز وضع‌ نخواهد شد، در حالی‌که‌ آگاهی‌ به‌ احکام‌، پس‌ از وضع‌ حاصل‌ می‌گردد[137] . با این‌همه‌، تکلیف‌ در مرحله‌ تَنَجُّز و قطعی‌ شدن‌، مشروط‌ به‌ شرایطی‌ از جمله‌ علم‌ است‌؛ یعنی‌ در مقام‌ عمل‌ فقط‌ در صورتی‌ حکم‌ واقعی‌ لازم‌الاجراست‌ که‌ مکلف‌ آن‌ را بداند. جاهل‌، به‌ استناد قاعده‌ اصولی قبح عقاب‌ بلا بیان‌، مسئوولیتی‌ ندارد و با انجام‌ ندادن‌ تکلیف‌، مؤاخذه‌ نمی‌شود، البته‌ عقل‌، بیان‌ تکلیف‌ را تنها برای‌ جاهل قاصر منتفی‌ می‌داند نه‌ جاهل‌ مقصر “#_ftn138” name=”_ftnref138″>[138]. اصولیان‌، لزوم رجوع‌ جاهل‌ به‌ عالم‌ را ، برای‌ برطرف‌ کردن‌ جهل‌ خود و فراگرفتن‌ احکام‌ شرعی‌، یکی‌ از ادله‌ جواز تقلید دانسته‌اند[139]  . وجوب‌ شرعی‌ فراگیری‌ احکام‌، از امور پذیرفته‌ شده‌ نزد عالمان‌ اصولی‌ است‌، با این‌ توضیح ‌که عمل‌ به‌ احکام‌ دین‌ فقط‌ در صورت‌ علم‌ به‌ آنها ممکن‌ است‌ و علم‌ اجمالی‌ به‌ وجود احکام‌ نیز برای‌ همگان‌ حاصل‌ شده‌ است‌؛ پس‌ یاد گرفتن‌ آنها ضروری‌ است‌ و جهل‌ به‌ احکام‌، عذر به‌شمار نمی‌رود [140]. طبق‌ مفاد حدیث رفع‌ ، خدا آثار چند چیز را از امت‌ اسلام‌ برداشته‌ است[141]‌ ، که‌ از آن‌ جمله‌ است‌ آنچه‌ نمی‌دانند “مالایعلمون‌” . به‌ نظر اصولیان‌ تعبیر مالایعلمون‌ شبهات‌ حکمی‌ و موضوعی‌، هر دو، را دربرمی‌گیرد، ولی‌ به‌تصریح‌ شماری‌ از آنها، شامل‌ جهل‌ تقصیری‌ در شبهات‌ حکمی‌ نمی‌شود[142] . آنان‌ احادیث‌ دال بر معذور بودن‌ جاهل‌[143] را بر جهل‌ ناشی‌ از قصور حمل‌ کرده‌اند .

3 ـ از این پس هدف حقوق کیفری دیگر مجازات خطا یا اعاده خیالی حق نقض شده از طریق ترمیم خطا نیست. این گونه تضمین کیفری را دیگر برای اعاده نظری یا خیالی نظم قانونی که عمل مجرمانه آن را به خطر انداخته است در نظر نمی گیرد. فرضیه فلسفی مجازات جای خود را به نظری واقع بینانه میسپارد که هدف آن فقط حمایت جامعه در مقابل جرم است. علمای مکتب اثباتی ، نختسین کسانی بودند که برای اولین بار اصطلاح دفاع اجتماعی را بدین منظور به کار بردند. فری گفت که وظیفه مجازات بدون قید و شرط به صورت وظیفه دفاع اجتماعی در می آید. 4 ـ عدالت کیفری منظور مکتب کلاسیک، تلافی جویانه، و خواه ناخواه ناقص و تقریبی است؛ حال آنکه مکتب اثباتی وظیفه عملی و مسلم دفاع جامعه رادر مقابل جرم به عهده عدالت کیفری می گذارد و می خواهد که این وظیفه تا حد مقدور کامل و موثر انجام شود. به همین جهت، این مکتب به تمایل روزافزون به کاهش مجازات اعتراض می کند. گارو فالو که نخستین کسی بود که مفهوم«خاک» بودن را دقیقاً تعریف کرد با قضاتی که به نام انسانیت برای مجرمان مجازاتی سبک مقرر می داشتند مخالف بود. او معتقد بود که این قضات معنی واقعی انسانیت را درنیافته اند. مجرمان ناقص عقل را مکتب کلاسیک از قلمرو و حکومت کیفری خارج میکند، ولی در مکتب اثباتی، اینگونه مجرمان به علت خطری که برای جامعه ندارند تابع احکام حقوق کیفری هستند و نمی توان به بهانه وجود مسئولیت کاهش یافته ، این افراد را آزاد گذاشت. 5 ـ مزیت اصلی عدالت کیفری جدید، جنبه پیشگیری آن است. قانون ملهم از مکتب اثباتی، اقدامات تامینی و تدابیر پیشگیری از جرم را مقدم بر هر کاری می داند. خود این مکتب با مبارزه با شرایط جرم زا این کار را آغاز می کند. هنگامی که جرمی اتفاق می افتد کار عمده آن است که به یاری تدابیر تامینی که به منظور درمان مجرم یا بی خطر کردن اوست از تکرار جرم جلوگیری کنند. 6 ـ سرانجام ، عدالت کیفری جدید و قوانین آن فقط هنگامی می توانند به هدف حمایت اجتماعی خود دست یابند که معلومات خود دست یابند که معلومات انسان شناسی و جامعه شناسی میفری راهنمای آن باشد. از همین رو این نهضت اصلاح حقوق کیفری، متکی به جرم شناسی است . جرم شناسی علمی تازه است که تمام طرح کیفری گاروفالو بر پایه آن استوار است و نخستین نتیجه این آشنایی با جرم شناسی دسته بندی مجرمان به گروه های مختلف است که هرگروهی به درمانی خاص نیاز دارد. این روش مستقیماً ما ر وا می دارد که قضات را با تعلیمات جرم شناسی کاملاً آشنا کنیم از همین رو هیات منصفه بی خبر از معلومات جرم شناسی اهمیت رایج خود را از دست می دهد. عواملی که بر شمردیم تمام فرضیه های مکتب اثباتی را در بر ندارد، ولی همه این عوامل در تعلیمات مصلحان ایتالیایی حقوق کیفری دیده می شود همین عوامل است که راه برای ظهور فرضیهدفاع اجتماعی هموار می کند. باز باید یادآور شد که دفاع اجتماعی نتیجه مستقیم تعلیمات مکتب اثباتی نیست و با آنکه این مکتب ـ مخصوصاً فری ـ غالباً از دفاع اجتماعی نام می برد، ولی آن را فرضیه ای مستقل نمی پندارد. در نظر این مکتب، اصطلاح دفاع اجتماعی فقط به معنی حمایت جامعه است و هنگامی که فری در مقدمه طرح قانون کیفری 1921 دفاع اجتماعی را وظیفه اصلی و مستقیم عدالت کیفری دانست، همین معنی را در نظر داشت. حال که فرضیه دفاع اجتماعی ناشی از تعلیمات مکتب اثباتی نیست باید در جستجوی نخستین طراح این فرضیه برآمد. طرح این فرضیه مرهون همت اتحادیه بین المللی حقوق کیفری است. سه تن عضو موسس این اتحادیه یعنی فن لیست و فن هامل و پرنس در آغاز قرن بیستم این فرضیه را طرح کردند. این اتحادیه تعلیمات مکتب مدرسی یا کلاسیک را نارسا دانست و شجاعانه اظهار کرد که رسالت حقوق، ممانعت از جرم است و جرم هر یک نمود اجتماعی است، و آرزو کرد که علوم و قوانین کیفری به نتایج انسان شناسی و تحقیقات جامعه شناسی توجه داشته باشد. در این زمینه بیانیه صریحاً آمده است که مجازات یگانه وسیله ممانعت ار جرم نیست. همچنین مجرم به عادت از مجرم اتفاقی به دقت جدا کرده و درصدد یافتن تدابیری برآمده اند که جانشین احکام حبس کوتاه مدت شود و توجه کرده اند که مدت حبس نباید منحصراً به شدت جرم از نظر برون ذاتی بستگی داشته باشد. و سرانجام تاکید کرده اند که وقتی مجازات حبس ادامه دارد باید، هم به اصلاح مجرم کوشید و هم مجرم به عادت را مدتی هر چه بیشتر از آزار رساندن به دیگران محروم کرد. این نظر که در آن عهد سخت شجاعانه و متهورانه بود، می خواهد در پرتو معلومات جرم شناسی و جامعه شناسی و علوم تجربی، ارزشهای اخلاقی و نظام قضایی را دوبار از محک آزمایش بگذارند. فن لیست با آنکه مبتکر تعلیق مجازات و اقدامات تامینی و مخالف زندان کوتاه مدت بود، مدافع دفاع اجتماعی به حساب نمی آمد؛ زیرا وی مجازات را تضمین قانون برای حمایت جامعه می دانست و به تعاریف قانونی جرم اعتقادی راسخ داشت. براثر همین فرضیه های صرفاً حقوقی بود که اقدامات تامینی به جای آنکه جلوه ای از نظام کیفری تلقی شود که با طبایع مختلف افراد بشر می تواند سازگار باشد، به صورت مفهومی حقوقی و مجزا از مجازات در نظر گرفته شده بود. به همین علت، نه فن لیست مبتکر دفاع اجتماعی است و نه فن هامل ، بلکه آدلف پرنس رامی توان مبتکر این فرضیه دانست. برای آنکه مقام فرضیه پرنس در تحول جددی دفاع اجتماعی معلوم شود به اختصار از آن سخن می گوییم. آدلف پرنس در دو کتاب معروف خود« علوم کیفری و حقوق موضوعه» و «دفاع اجتماعی و دگرگونیهای حقوق کیفری » که اولی در 1899 و دمی در 1910 منتشر شده عقاید خود را شرح داد است. به نظر پرنس علت وجودی فرضیه دفاع اجتماعی ، نارسایی مفهوم مسئولیت اخلاقی است؛ زیرا مسئولیت اجتماعی در عرصه نظر، یکی از دو راه جبر و تفویض را در مقابل ما می گذارد و در صحنه عمل نیز ما را به افزودن بر تعداد حکم محکومیت حبسهای کوتاه مدت و قبول روزافزون مسئولیت نسبی یا کاهش یافته وا می دارد، که این کار جامعه را در مقابل خطرناک ترین مجرمان بی دفاع می گذارد. بدین ترتیب، حقوق کیفری با این فرضیه مسئولیت اخلاقی ، از عهده مقابله با تکرار جرم ـ که تعداد آن مخصوصاً در اواخر نوزدهم افزایش یافته بود ـ برنمی آید. این نظریه نخستین هوادار فرضیه دفاع اجتماعی است. اشکال عمده فرضیه مسئولیت اخلاقی در این است که جنبه ای مطلق دارد و می خواهد مجرم را درست به نسبت دقیق خطای اخلاقی خود کیفر دهد؛ حال آنکه هدف عدالت کیفری مانند همه هدفهای بشری نسبی است. هدف عدالت کیفری باید حمایت از امنیت فردی و جان و دارایی و شهرت افراد به بهترین وجه ممکن باشد و این کار هنگامی مقدور است که مفهوم خطرناک بودن مجرم جانشین مفهوم مسئولیت اخلاقی شود. برای مبارزه با این خطرناک بودن یا درمان آن باید وسایلی تازه پدید آورد و این وسایل باید ناظر به حالت دائمی و مستمر فرد باشد نه به حالت عارضی و عملی که ناشی از این حالت است، به قول مولوی: ترک استثنا مرادم قسوتی است نه همیت گفتن که عارض حالتی است اگر برای ضمان جامعه لازم باشد باید مجرم را برای مدتی طولانی از آزادی محروم کرد. مجرمان خطرنام بر دو دسته اند: نخست مجرمان عادی که مرتکب تکرار جرم می شوند، و دیگر مجرمان غیر عادی یا دارای اختلال مشاعر. برای مبارزه با این دو دسته مجرم ایجاد موسساتی جدید ضروری است.

برای هرکس که عمل صالح کند، هرکس که باشد، زن و مرد فرقی نمی‌کند تنها قیدش این است که صاحب عمل مؤمن باشد و این قید در معنا شرط است.[125] چون عمل کسی که مؤمن نیست حبط می‌شود و اثری بر آن مترتب نیست، همچنان‌که خداوند فرمود و من یکفر بالایمان فقد حَبط عملُه.[126] به همین دلیل معیاری که بر شخصیت و مقام معنوی آن‌ها حکومت می‌کند یک معیار بیش نیست و آن ایمان است و عمل صالح و تقوی که امکان دسترسی زن و مرد به آن یکسان است.[127] در قرآن آیات دیگری نیز وجود دارد که این موضوع را تأکید می‌کند: ب) رزق به حساب را پاداش می دهد: … و من عمل صالحاً مِن ذکر او انثی و هو مؤمن یدخلون الجنّه یرزقون منها بغیر حساب.[128] ج) حیات طیّبه را پاداش می‌دهد: «مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیَاهً طَیِّبَهً وَلَنَجْزِیَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا کَانُوا یَعْمَلُونَ»[129]

د) تساوی زن و مرد در بعضی از کیفرها

قرآن مجید در بعضی از کیفرها و حدود الهی که از جمله حقوق جزایی بشمار می‌روند میان زن و مرد و تساوی قائل شده است و هر دو را مشمول یک حکم قرار داده است. الف) حدّ سرقت: در باره حدّ سرقت قرآن مجید می‌فرماید: «وَالسَّارِقُ وَالسَّارِقَهُ فَاقْطَعُوا أَیْدِیَهُمَا جَزَاءً بِمَا کَسَبَا نَکَالًا مِنَ اللَّهِ وَاللَّهُ عَزِیزٌ حَکِیمٌ»[130] دست مرد و زن دزد را به عنوان یک مجازات الهی قطع کنید و خداوند توانا و حکیم است. ب) حدّ زنا: در باره حدّ زنا در قرآن کریم آمده است: «الزَّانِیَهُ وَالزَّانِی فَاجْلِدُوا کُلَّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا مِئَهَ جَلْدَهٍ وَلَا تَأْخُذْکُمْ بِهِمَا رَأْفَهٌ فِی دِینِ اللَّهِ إِنْ کُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآَخِرِ وَلْیَشْهَدْ عَذَابَهُمَا طَائِفَهٌ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ»[131] هریک از مرد و زن زناکار را صد تازیانه بزنید و نباید رأفت نسبت به آن دو شما را از اجرای حکم الهی مانع شود و اگر به خدا و روز جزا ایمان دارید و باید گروهی از مؤمنان مجازاتشان را مشاهده کنند.

ه‍( تساوی در کسب کمالات و فضائل انسانی

یکی دیگر از نظریات تحقیر آمیز نسبت به زن در فرهنگ جاهلی و ادیان تحریف شده این بود که زن از جهت توانایی‌های معنوی و روحانی، ضعیف است و نمی‌تواند به مراتب عالی معنوی راه یابد و به مقام قرب الهی آن طور که مردان می‌رسد برسد، قرآن کریم در آیات فراوانی تصریح کرده است که پاداش اخروی و قرب الهی به جنسیت مربوط نیست به ایمان و عمل مربوط است خواه از طرف زن باشد یا از طرف مرد.[132] شهید مطهری (ره) می‌فرماید که اسلام در سیر من الخلق الی الحق و حرکت به سوی خداوند هیچ تفاوتی میان زن و مرد قائل نیست و تفاوتی که اسلام قائلی است در سیر من الحق و الی الحق است، در بازگشت از حق به سوی مردم و تحمّل مسؤولیت پیامبری است که مرد را بر این کار مناسب دانسته است.[133] در آیات قرآنی هرگاه از اوصاف، کمالات و ارزش‌های انسانی سخن به میان می‌آید زنان را نیز هم دوش مردان مطرح می‌کند. خداوند متعال در سوره احزاب آیه 35 می‌فرماید‌: «إِنَّ الْمُسْلِمِینَ وَالْمُسْلِمَاتِ وَالْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَالْقَانِتِینَ وَالْقَانِتَاتِ وَالصَّادِقِینَ وَالصَّادِقَاتِ وَالصَّابِرِینَ وَالصَّابِرَاتِ وَالْخَاشِعِینَ وَالْخَاشِعَاتِ وَالْمُتَصَدِّقِینَ وَالْمُتَصَدِّقَاتِ وَالصَّائِمِینَ وَالصَّائِمَاتِ وَالْحَافِظِینَ فُرُوجَهُمْ وَالْحَافِظَاتِ وَالذَّاکِرِینَ اللَّهَ کَثِیرًا وَالذَّاکِرَاتِ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ مَغْفِرَهً وَأَجْرًا عَظِیمًا» مردان و زنان مسلمان، مردان و زنان با ایمان، مردان و زنان مطیع خداوند، مردان و زنان راستگو، مردان و زنان صبور، مردان و زنان با خشوع و مردان و زنان انفاق کننده، مردان و زنان روزه دار، مردان و زنان پاکدامن، مردان و زنانی که بسیار خداوند را یاد می‌کنند، خداوند برای همه آن‌ها مغفرت و پاداش عظیمی فراهم ساخته است. این آیه مذکوره از جمله آیاتی است که بیان می‌کند در پیمودن مدارِج کمال بین زن و مرد هیچ تفاوتی وجود ندارد. اسلام، ایمان، فتوت و صدق و خشوع و تصدق، روزه ، پاکدامن همه این‌ها مدارج کمال است و مرد و زن به طور یکسان مطرح شده است.

نفی تأثیر جنسیت در کسب کمال‌های حقیقی

در آیه 6 سوره زمر می‌خوانیم خلقکم من نفس واحده ثم جعل منها زوجها. پس از مجموع آیات خلقت زن و مرد دو نکته اساسی روشن شد: 1- زن و مرد هر دو از ماهیّت واحد انسانی برخوردارند و سرشت و طینت آنان یکی است؛ 2- زن از جزء و عضوی از اعضای مرد آفریده نشده است، بلکه از همان طینت و سرشتی که مرد آفریده شد او را نیز خداوند خلق کرده است.[98]

2- آثار و لوازم اشتراک زن و مرد در حقیقت انسانی

از مطالبی که در اشتراک زن و مرد در گوهر انسانی بیان کردیم به این نتیجه می‌رسیم که جایگاه انسانی زن در قرآن، همان جایگاهی است که مرد دارد و حقیقت انسانی را نفس او تشکیل می‌دهد نه عوارض و واقعیت‌های خارجی از قبیل رنگ، پوست، نژاد، جنسیت و … همچنین زن و مرد هر دو مصداق این نوع که حقیقت آدمی بستگی به آن دارد، می‌باشند. اکنون پرسش دیگری مطرح می‌گردد و آن این است که آیا جایگاه هدایت پذیری، معنوی و ارزشی زن همانند مرد است. آیا خطابات الهی و تکالیف پروردگار، و به تبع آن، دریافت کمالات و پاداش‌ها، ویژه مردان است، و زنان در رتبه بعدی تکلیف قرار دارند؟ یا همه خطابات و تکالیف به طوری یکسان و شامل مردان و زنان است.

الف) تساوی در ارزش

قرآن کریم ارزشهایی را به عنوان معیار سنجش معنوی انسان‌ها ر بیان کرده است. در تمامی این معیارها و ارزش‌ها، زن و مرد یکسان هستند و از نگاه قرآن در این امور تفاوتی بین زن و مرد نیست به مهم‌ترین این ارزش‌ها اشاره می‌کنیم.

1- ایمان و عمل صالح:

باور و ایمان عمیق به خداوند متعال و رسولان، عمل صالح را ارزش بیشتری می‌دهد. در نگاه قرآن ایمان و عمل صالح دو ارزش بزرگ و مکمل یکدیگر است و انسان‌هایی که به این دو ارزش متّصف باشند، به پاداش والا و جزای نیک دنیوی و اخروی وعده داده شده‌اند. «إِنَّ الْإِنْسَانَ لَفِی خُسْرٍ . إِلَّا الَّذِینَ آَمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ»[99] انسان در خسران است، مگر آن‌ها که ایمان آورند و کارهای شایسته کردند. «أَحَسِبَ النَّاسُ أَنْ یُتْرَکُوا أَنْ یَقُولُوا آَمَنَّا وَهُمْ لَا یُفْتَنُونَ … وَالَّذِینَ آَمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَنُکَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَیِّئَاتِهِمْ وَلَنَجْزِیَنَّهُمْ أَحْسَنَ الَّذِی کَانُوا یَعْمَلُونَ»[100] آیا مردم پنداشته‌اند که چون بگویند ایمان آوردیم رها شوند و دیگر آزمایش نشوند … گناهان آنان را که ایمان آوردند و کارهای شایسته کردند می‌زداییم و بهتر از آنچه عمل کرده‌اند پاداششان می‌دهیم. «مَنْ کَفَرَ فَعَلَیْهِ کُفْرُهُ وَمَنْ عَمِلَ صَالِحًا فَلِأَنْفُسِهِمْ یَمْهَدُونَ . لِیَجْزِیَ الَّذِینَ آَمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنْ فَضْلِهِ إِنَّهُ لَا یُحِبُّ الْکَافِرِینَ»[101] کسانی که کافر باشند کفرشان به زیانشان باشد و آن‌ها که کار شایسته کرده باشند برای خود پاداشی نیکو آماده کرده‌اند تا کسانی را که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند از فضل خود پاداش دهد؛ زیرا خداوند کافران را دوست ندارد. از آیات مذکوره معلوم می‌شود، این آیات به گونه‌ای کلّی و عامل این دو ارزش انسانی را مطرح کرده است که بین زنان و مردان دارای ایمان و عمل صالح هیچ تفاوتی وجود ندارد و هر دو یکسان از پاداش الهی بهره‌مند خواهند شد.[102] بنابر این اصل آن است که حکم زن و مرد در مورد ارزش‌ها یکسان است مگر آن‌که دلیل شرعی بر خلاف این مسأله داشته باشیم و این‌که در مواردی خداوند متعال زنان را به همراه مردان ذکر کرده تأکید بر مساوات این دو است.[103]

2- تقوی

تقوی از جمله ارزش‌های الهی است که از نگاه قرآن برترین ارزش است و متصفان به آن گرامی‌ترین‌ها نزد خداوند. در آیات الهی در برابر جذبه‌ها و کشش‌های دنیوی، سخن از نعمت‌های عظیم اخروی و الهی است که برای دست یابی به آن‌ها تقوی لازم است و تنها تقوی پیشگاه از آن‌ها بهره خواهند جست. آیه: قل أؤنبّکم بخیر مِن ذلکم للذین اتّقوا عند ربّهم جنّات تجری مِن تحتها الانهار خالدین منها و ازواج مطهره و رضوان مِن الله و الله بصیر بالعباد.[104]