مبحث پنجم:بررسی علل عمده ی وقوع حوادث و سوانح هوایی ایران گفتار نخست:عوامل انسانی موثر در سوانح هوایی از عوامل انسانی موثر در سوانح هوایی می توان به چند مورد ذیل اشاره نمود: بند نخست: ضعف مدیریت فنی و تخصصی در سیستم پروازی و ترابری کشور علتی که کمتر بدان پرداخته شده و یا به مدد حاشیه سازی و توسل به برخی رسانه ها در عمل به انحراف کشانده شده است! تجربه تصدی مدیران قبلی سازمان هواپیمایی کشوری و وزرای متولی راه و ترابری کشور و مشخصا سوابق و تحصیلات غیر مرتبط وزیر راه قبلی و استیضاح شده همانطور که در مبحث قبل توضیح داده شد، نیز نشان از عدم تخصیص و کارآمدی مدیریت کلان و اصلی دستگاه هواپیمایی کشور و عدم دانش فنی و حرفه ای لازم آنها در مدیریت و راهبری این حوزه مهم و حادثه خیز بر خلاف استانداردهای بین المللی داشته دارد. بند دوم: عوامل انسانی و کار عامل و خطای انسانی در هدایت پروازها و عدم مهارت خلبان و کادر پروازی از دیگر عوامل اصلی در این باره یاد شده است این عامل زمانی بیشتر قوت می یابد که خلبان روی در نقاب کشیده و در خاک آرمیده است نه توان دفاع داشته و نه امکان بیان واقعیات و حقایق موضوع !علاوه بر آن از نبود یا کمبود نیروهای متخصص و دارای صالحیت های فنی و تخصصی لازم و سازمانها و مراجع موازی و عرضی در سال های اخیر به جهت خروج خلبانان پیش کسوت و با سابقه از کشور و یا بازنشستگی آنها در طی سه دهه اخیر و کاهش نزولی تسلط کادر پروازی متخصص و دارای صلاحیت های علمی، آموزش ،عملی و فنی مبتنی بر استانداردهای جهانی و صلاحیت های تخصصی در این رابطه نیز یاد می شود. بند سوم: تروریسم هوایی حوادث ناشی از حملات هوایی یا موشکی به هواپیماهای مسافربری یا جنگنده از علل بروز سانحه پروازی ذکر شده اند حمله ناوجنگی آمریکای ونسان به هواپیمای ایرباس 300 A ایران ایر در تیرماه 1367 و کشته شدن تمام 291 سرنشین آن از این جمله می باشد[37]. بند چهارم:کمبود مصوبات وقوانین ضروری مرتبط نظر به تدوین قانون هواپیمایی کشوری در تاریخ 1/5/1328 و گذشت بیش از 6 دهه از حیات آن و به روز نبودن قانون مزبور و با توجه به ضرورت تدوین و تصویب قوانین به هنگام و مرتبط و رفع موانع قانونی حقوقی در راه تامین امنیت و سلامت پروازهای هواپیمایی و نیز اصلاح ، ترمیم و تجهیز ناوگان هواپیمایی کشور به فناوری روز جهانی _علت مزبور از زمره علل اساسی قابل طرح در این باره بوده که عموما بدان پرداخته نشده است! بند پنجم: عدم رعایت استانداردهای جهانی هوایی و پروازی نظر به تدوین مقررات و استانداردهای پروازی در کنوانسیون های حقوقی و بین المللی متعدد و مصوبات سازمان هواپیمایی جهانی و عدم رعایت بسیاری از آنها از سوی سازمان هواپیمایی کشور و فاصله گرفتن روز افزون عملکرد ناوگان هواپیمایی ایران از استانداردهای جهانی و بین المللی بنا به دلایل سیاسی، امنیتی و نیز موانع و محدودیت های ناشی از بروز نبودن تکنولوژی و فناوری هوایی و بروز و وقوع حوادث مکرر و سوانح مستمر- علت مزبور از دیگر دلایل قابل طرح در این رابطه محسوب می گردد[38]:   گفتار دوم:عوامل غیر انسانی موثر در سوانح هوایی بند نخست:تحریم نظام بین الملل تحریم نظام بین الملل به پیشتازی کشورهای اروپایی و آمریکا و عدم فروش هواپیماهای نو و مدرن به ایران و تحریم فروش و ارسال قطعات فنی و تکنولوژی مربوطه از زمره دلایل معروف در نارسایی سیستم امنیت پرواز ایران اعلام شده است. در حال حاضر شرکت های سازنده معتبر هواپیما بوئینگ آمریکا و ایرباس فرانسه هستند که هر دو نیز ایران را برای فروش مستقیم هواپیمای نو تحریم کرده اند و کشور تنها به هواپیماهای کار کرده ای چون فوکر که از سال 1997 میلادی نیز تولید نمی گردید ،دسترسی داشته است. البته لازم به توضیح است که همانطور که در پیشتر بیان شد ایران مانند آمریکا و فرانسه که پیش قدم در بحث تحریم ایران هستند عضو و متعهد به کنوانسیون شیکاگو می باشد.در این میان، توسعه اصول و تکنیکهای ناوبری هوایی بین المللی و توسعه و پیشرفت حمل و نقل هوایی بین المللی از راه”تضمین ایمنی پرواز و گسترش منظم هواپیمایی کشوری در سراسر جهان ،تشویق هنرهای طراحیهواپیما و بکارگیری آن در مقاصد صلح جویانه،تشویق به توسعه راه های هوایی ،فرودگاهها و دستگاه های ناوبری و هواپیمایی کشوری،برسی احتیاجات مردم جهان در جهت ایمنی پروازهها،ایجاد نظم و ترتیب و مقرون به صرفه بودن حمل و نقل هوایی و بالا بردن درجه ایمنی پرواز در امور هوانوردی بین المللی”از زمره اهداف اساسی این کنوانسیون می باشد[39].حال نظر به اینکه مطابق این قرارداد-تحریم کشورهای عضو نسبت به یکدیگر و دیگر کشورهای متعاهد قرارداد ممنوع شده است وایران نیز برابر تحریم های دو یا چند جانبه کشورهای مزبور و تحریم های بین المللی از دسترسی به هواپیماهای جدید و تجهیزات پروازی نوین،برای رفع فرسودگی ناوگان هوایی خویش و در راستای اهداف و مصوبات قرارداد مزبور و دیگر کنوانسیون های بین المللی در مرحله تحریم قرارداد-ضرورت مراجعه و توسل به منشور ملل متحد و احاله ی موضوع به دیوان بین المللی دادگستری علیه آمریکا و فرانسه و عوامل تحریم ساز کشور و نیز استفاده از ظرفیتهای حقوق بین المللی جهت استیفای حقوق ملت و کشور ایران قابل تامل و تاکید است. موضوعی که در نگاه دولتمردان تا به امروز بی اهمیت جلوه نموده یا اساسأ،به جهت عدم اطلاع آنها از این مهم کمتر بدان پرداخته شده است؟!از اینرو مسئولیت مراجع بین المللی حقوقی ایران(وزارت امور خارجه،دفتر حقوقی و بین المللی ریاست جمهوری،معاونت حقوقی و بین المللی سازمان هواپیمایی کشوری و وزارت راه و ترابری با رعایت تشریفات قانونی مربوطه،مجلس شورای اسلامی و ارکان تقنینی کشور و …)بسیار پر رنگ و قابل توجه خواهد بود[40]. بند دوم: فرسودگی و اورهال بودن مستمر ناوگان هوایی کشور