به یک مجموعه از مفاهیم و روش های به کار گرفته شده جهت سازمان دادن ‏، خلاصه کردن، تهیه جدول، رسم نمودار و توصیف داده های جمع آوری شده، آمار توصیفی گفته می شود. به طور کلی، آمار توصیفی چکیده و تصویری از داده های مورد مشاهده را با کمک ارقام استاندارد و نمودارها ارائه می دهد. (خاکی، 1379،ص 285) در این پژوهش از مدل یابی معادلا ت ساختاری برای آزمون فرضها استفاده شده است.

3-9-2-1- مدل یابی معادلات ساختاری[41]

دلیل استفاده از معادلات ساختاری تفسیری: در این پژوهش ازمدلسازی معادلات ساختاری برای آزمون فرض­ها استفاده شده است. الگو­سازی معادلات ساختاری روشی برای آزمون دقیق الگو­های نظری بر اساس فرضیه­هایی درباره­ی متغیرهای مشاهده شده و پنهانی که بین آن­ها همبستگی درونی وجود دارد فراهم می­ کند تا روابط مشاهده شده بین این متغیرها را به صورت هدفمند توصیف نماید. توانمندی SEM در آزمون کردن روابط فرضی بین متغیرهای پنهان و قابل اندازه ­گیری می­باشد و بدین منظور، الگو باید مبنای نظری داشته و از پیش مشخص شده باشد. علاوه بر آن، SEM مجموعه ­ای از شاخص­ها را ارائه می­ کند که به کمک آن­ها می­توان برازش الگو به داده­های مشاهده شده را بررسی نمود. این روش مجموعه ­ای از روابط پیچیده بین متغیرها را به­طور همزمان(مانند تحلیل مسیر) آزمون می­ کند که با تحلیل رگرسیون نمی­توان آن ­را انجام داد؛ همانند تحلیل مسیر می ­تواند برای آزمودن الگو­های علی استفاده شود، با این تفاوت که در SEM خطاهای اندازه ­گیری برآورد می­شوند و اثرشان از روابط بین متغیرهای پنهان خارج می­شود. بنابراین آزمون­ها از دقت بیشتری برخوردار خواهند بود. به علاوه SEM می ­تواند الگو­های غیر بازگشتی (برای مثال، الگو­هایی با مسیرهای دو طرفه) را نیز تحلیل کند. توانمندی این ابزار در ارزیابی همزمان انواع مختلف ارتباط بین متغیرها، آزمون و مقایسه­ شباهت­ها و تفاوت­های بین گروه­های مختلف شرکت کننده در مطالعه است(هومن 1387). مهم­ترین مرحله در تجزیه و تحلیل آماری SEM ارزیابی برازش الگو به داده­ ها است. پیش از انجام هرگونه بررسی روابط علی میان سازه­ ها، لازم است برازش الگو به داده­ ها تایید گردد. در این پژوهش با بهره گرفتن از نرم افزار Amos  در گام اول از تحلیل عاملی تأییدی (برازش الگو­های اندازه ­گیری) و در گام دوم از تحلیل مسیر برای تحلیل روابط بین سازه­ها بهره برده شده است. با بهره گرفتن از نرم افزار Amos می توان یک مدل پژوهشی را با روش مدل سازس معادلات ساختاریف اجرا کرد. Amos  را می توان یکی از موفق ترین نرم افزارهای کامپیوتری دانست که به طور خاص برای مدل سازی معادله ساختاری طراحی شده اند. هرچند هدف اصلی از طراحی این نرم افزار مدل سازی است اما قابلیت اجرای مجموعه ای از تحلیل های کمی و آماری معمول نیز بوسیله این نرم افزار وجود دارد. مروری بر مقاله هایی که تحلیل داده های آن ها برمبنای مدل سازی قرار دارد نشان می دهد که این برنامه به خوبی جای خود را در میان برنامه های کامپیوتری موجود در زمینه مدل سازی باز کرده و به سرعت استفاده از آن در حال گسترش است. با توجه به این که در حال حاضر به روز کردن و عرضه این نرم افزار توسط شرکت SPSS انجام می شود و این نرم افزار به همراه نگارش های 16 به بعد نرم افزار SPSS عرضه می شود، این انتظار وجود دارد که عمومیت استفاده از آن به تدریج به اندازه عمومیت استفاده از نرم افزار SPSS شود. استفاده از Amos  کار بردی­تر  از لیزرل است و با بهره گرفتن از آن می توان روی انواع مدل ها کار نمود،  انواع شیوه های برآورد پارامترها را محاسبه کرد، حجم نمونه، نرمالیزه بودن و یا محاسبه انواع شاخص های برازندگی و خروجی های مختلف را بدست آورد (قاسمی، 1389). مدل یابی معادلات ساختاری، یک تکنیک چند متغیری بسیار کلی و نیرومند از خانواده رگرسیون چند متغیری و به بیان دقیقتر بسط”مدل خطی عمومی” است که به پژوهشگر امکان می­دهد مجموعه ­ای از معادلات رگرسیون را به گونه­ای همزمان مورد آزمون قرار دهد. مدل یابی معادلات ساختاری یک رویکرد جامع برای آزمون فرضیه هایی درباره روابط متغیرهای مشاهده شده و مکنون است که گاه تحلیل ساختاری کوواریانس، مدل یابی علی و گاه نیز لیزرل نامیده شده است(هومن، 1387: 11). یکی از قوی ترین و مناسبترین روش­های تجزیه و تحلیل در پژوهش­های علوم رفتاری و اجتماعی، تجزیه و تحلیل چند متغیره است زیرا این گونه موضوعات چند متغیره بوده و نمی­توان آنها را به شیوه دو متغیری(که هر بار یک متغیر مستقل با یک متغیر وابسته در نظر گرفته می­شود) حل نمود. نکته حائز اهمیت آنست که مدلهای SEM را هرگز نمی­توان به گونه مطلق پذیرفت، تنها می­توان آنها را رد نکرد. این مسئله موجب می­شود که پژوهشگران، یک مدل بخصوص را به گونه­ای موقتی بپذیرند، زیرا اذعان دارند که در بیشتر موارد، مدلهای هم ارز و معادلی وجود دارد که به همان اندازه مدلی که به گونه موقت پذیرفته­اند، با داده­ ها برازش دارد. در این پژوهش از روش دو مرحله­ای معادلات ساختاری پیشنهاد شده آندرسون و جربینگ(1988) برای تحلیل داده ها استفاده شده است. در این پژوهش در گام اول از تحلیل عاملی تأئیدی و در گام دوم از تحلیل مسیر برای تحلیل روابط بین سازه ها بهره برده شده،  بنابراین در این بخش به توضیح اجمالی درباره تحلیل مسیر و تحلیل عاملی پرداخته می­شود.

3-9-2-2-  تحلیل مسیر[45]

مدل یابی علی یا تحلیل مسیر که برای نخستین بار از سوی سوول رایت[46](1934) توسعه یافت گسترش روش های رگرسیون و در حقیقت کاربرد رگرسیون چند متغیری در ارتباط با تدوین بارز مدلهای علی است. هدف آن به دست آوردن برآوردهای کمی روابط علی بین مجموعه ­ای از سازه ها است. پارامترهای حاصل از تحلیل رگرسیون دست کم در سه موقعیت اساسی زیر نمی­تواند اطلاعات لازم را فراهم آورد: وقتی متغیرهای مشاهده شده حاوی خطای اندازه گیری و بین متغیرهای واقعی روابط جالب و بدون تورش وجود داشته باشد. وقتی بین متغیرهای مشاهده شده روابط درهم تنیده جریان علی وجود داشته باشد. وقتی متغیرهای مهم تبیین کننده مشاهده نشده باشند. در علوم اجتماعی و رفتاری برخلاف علوم طبیعی، استنباط روابط علی بر پایه مطالعاتی صورت می­گیرد که در آنها مدلها و فرضیه های  علی از لحاظ آماری ارزیابی می­شود. در چنین مطالعاتی حتی روابط علی را نمی­توان ثابت کرد، تنها منطقی بودن نسبی آنها را در برابر سایر چارچوبهای تبیین می­توان تأیید نمود. در این علوم بیشتر تئوریها و مدلها در قالب سازه های نظری که مستقیماً مشاهده پذیر و اندازه پذیر نیست بیان می­شود. اما برای عملیاتی کردن و اندازه گیری متغیرهای نظری می­توان از شاخص­ها یا نشانه هایی که نشانگر[47] نامیده می­شود، استفاده کرد. استنباط­های علی به واقع به مسیرهایی بستگی دارد که طرح مطالعه مشخص کرده است(هومن، 1387: 17).

3-9-2-3- تحلیل عاملی

تحلیل عاملی می‌تواند دو صورت اکتشافی و تأییدی داشته باشد. اینکه کدام یک از این دو روش باید در تحلیل عاملی به کار رود مبتنی بر هدف تحلیل داده هاست. در تحلیل عاملی اکتشافی[48] پژوهشگر به دنبال بررسی داده‌های تجربی به منظور کشف و شناسایی شاخص‌ها و نیز روابط بین آنهاست و این کار را بدون تحمیل هر گونه مدل معینی انجام می‌دهد. به بیان دیگر تحلیل اکتشافی علاوه بر آنکه ارزش تجسسی یا پیشنهادی دارد می‌تواند ساختارساز، مدل ساز یا فرضیه ساز باشد(هومن، 1387). تحلیل عاملی تأییدی به واقع بسط تحلیل عاملی معمولی است، یکی از جنبه­های مهم SEM است، که در آن فرضیه ­های معینی درباره ساختار بارهای عاملی و همبستگی­های متقابل بین متغیرها مورد آزمون قرار می­گیرد. با توجه به معیار فرنل و لاکر(1981) بارهای عاملی گویه ها باید بزرگتر از5/0 و معنادار باشدو همچنین پایایی سازه ها باید از 8/0 بزرگتر باشد. در پژوهش حاضر برای اینکه بتوان فهمید گویه­ ها بیان کننده عامل­ها(سازه­ها) مورد نظر هستند از تحلیل عاملی تأییدی استفاده شده است.

3-9-2-4- آزمون‌های برازندگی مدل کلی