تجارت متقابل در واقع در برگیرنده ترتیبات بازرگانی گوناگونی است که در آن پرداخت به صورتی غیر از روش نقدی صورت می گیرد، اغلب اوقات واژه تجارت متقابل در قالب روش تهاتری که در روابط بازرگانی شرق و غرب جاری بوده است ، شناخته می شود در حالی که تجارت متقابل دامنه وسیع تری دارد. بیع متقابل به عنوان یکی از شیوه های تجارت متقابل، از سوی کمیسیون اقتصادی ملل متحد برای اروپا به شرح زیر تعریف شده است: « در این شیوه موضوع معامله اولیه عبارت است از ماشین آلات، تجهیزات، حق اختراع، اکتشاف و دانش فنی یا کمک های فنی (که به عنوان تجهیزات / تکنولوژی نامیده می شود) و به منظور نصب و استقرار تسهیلات تولیدی برای خریدار مورد استفاده قرار خواهد گرف ت؛ همچنین طرفین توافق می کنند که فروشنده متعاقب ًا تولیدات به دست آمده از تسهیلات تولیدی مذکور را از خریدار اولیه ابتیاع کند».[59] «آنسیترال» بیع متقابل را چنین تعریف کرده است: «معامله ایست که یکی از طرفین، تسهیلات تولیدی، را عرضه می کند و طرفین توافق می کنند که عرضه شده ی این تسهیلات یا فرد دیگری که توسط عرضه کننده معرض می شود، محصولات و تولیدات ناشی از این تسهیلات تولیدی را بخرد.  در واقع قرارداد معامله متقابل عقدی است که بین دو شخص حقیقی یا حقوقی منعقد می گردد و ضمن آن یک طرف، «تامین کننده»، درمقا بل تعهد طرف دیگر، «صادر کننده»، مبنی بر تولید و تحویل مقدار معینی از کالا یا کالاهای مشخص جهت صدور به خارج کشور طی زمان مورد توافق، تعهد می نماید مواد، ابزار، ماشین آلات ، قطعات و خدمات مورد نیاز آن طرف را برای ایفای تعهدش دراختیار وی قرار دهد. قرارداد بیع متقابل، در ساده ترین حالت خود به صورت یک قرارداد دو جانبه است . حقوق و تعهدات مربوط به فروش تجهیزات و تکنولوژی در قرارداد اولیه و تعهدات مربوط به فروش محصول بدست آمده ناشی از بکارگیری تجهیزات و تکنولوژی مذکور، در قرارداد بیع متقابل درج می گردد و طرفین معامله به ترتیب نقش فروشنده و خریدار را در مقابل طرف دیگر بر عهده خواهند داشت. در صنعت نفت قرارداد بیع متقابل یک قرارداد خرید خدمت است که به موجب آن شرکت نفتی خارجی میدان نفتی( یا گازی) را توسعه می دهد و از محل درآمدهای میدان هزینه های شرکت بازپرداخت می شود و پس از این که میدان به سطح تولید معینی رسید میدان به شرکت ملی نفت تحویل می شود و شرکت خارجی هیچ سهمی از سود آتی میدان ندارد.[61] گفتار دوم :بیع متقابل در صنعت نفت با توجه به مجموع تعاریفی که در گفتار قبل ارائه شد به نظر می رسد ، مفهومی که از بیع متقابل در صنعت نفت است ، تفاوت های جدی ماهوی با تعریفی که از این نوع قراردادها در سایر صنایع می شود ، وجود دارد . به گونه ای که در صنعت نفت ، بیع متقابل به تعریف سایر صنایع ، بخش فرعی از قراردادهای نفتی را تشکیل می دهد و در ضمن یک سلسله از شرایط اساسی عقد ، گنجانده شده است . بر همین اساس باید بین اصطلاح بیع متقابل در صنعت نفت و گاز ، با مفهوم بیع متقابل در سایر صنایع تفکیک قائل شد،هرچند معمولا از این روش برای اجرای طرح های نفت و گاز توسط وزارت نفت استفاده می گردد. طرح بیع متقابل در صنعت نفت ایران بر می گردد به قانون نفت که در سال 1353 ، یعنی چند سال قبل از انقلاب اسلامی 1357 ، تصویب گردید . این قانون محدودیت های قابل توجهی را برای مشارکت شرکت های نفتی خارجی در عملیات بالادستی نفت و گاز قائل شد . ماده 3قانون نفت قرر می دارد که منابع نفتی و صنعت نفت ایران ملی است و اعمال حق مالکیت ملت ایران نسبت به منابع نفتی ایران در زمینه اکتشاف، توسعه، تولید و پخش نفت در سرتاسر کشور و فلات قاره منحصراً به عهده شرکت ملی نفت ایران است که رأساً یا ب ه وسیله نمایندگی ها و پیمانکاران خود در آن باره اقدام خواهد کرد . براساس این مقررات قانونی، فعالیت شرکت های نفتی خارجی در امر اکتشاف، توسعه و تولید ، محدود به مواردی گردید که شرکت های خارجی به نمایندگی از شرکت ملی نفت ایران به عنوان پیمانکار عمل می کردند[63]. لذا آن چه به عنوان بیع متقابل در صنعت نفت منعقد می شود از بخش های زیر تشکیل شده است : الف ) آن چه مقصود اصلی طرفین از انعقاد قرارداد است 1-  پیمانکار موظف است با بکارگیری آخرین دانش و فن آوری های روز جهانی ، حسب مورد عملیات اکتشاف ، توسعه و بازسازی میدان نفتی تعیین شده توسط کشور میزبان را انجام دهد و تولید آن به میزان معین شده در قرارداد که مناسب با مصالح مخزن و مصالح تجاری است ، برساند . 2- تصریح به حاکمیت و مالکیت کامل کشور میزبان بر کلیه منابع نفتی و غیر نفتی مناطق تحت عملیات پیمانکاران خارجی و نفتی مشارکت و سرمایه گذاری خارجی . 3- کلیه مراحل عملیات اجرایی پروژه اعم از سفارشات ، ساخت و نصب تجهیزات و وسایل ، نحوۀ اجرای پروژه و همچنین کلیه هزینه ها ، تحت نظارت فنی و مالی کشور میزبان صورت می گیرد . 4- پیمانکار می پذیرد ، عوض قراردادی فقط در صورت تولید تجاری از میدان و یا توسعه ظرفیت تولید از میدان تا میزان مقرر در قرارداد به او پرداخت شود ، در غیر اینصورت وی مستحق دریافت هیچ هزینه ای نخواهد بود . ب) شرایط مربوط به نحوۀ وصول مطالبات شرکت خارجی : 1- شرکت سرمایه گذاری خارجی کلیه وجوه سرمایه گذاری ، همچون نصب تجهیزات ، راه اندازی و انتقال تکنولوژی را بر عهده می گیرد و پس از راه اندازی و رساندن تولید روزانه به میزان مقرر در قرارداد ، به کشور میزبان واگذار می کند . 2- باز پرداخت مبالغی که پیمانکار هزینه کرده و نیز هزینه های تأمین مالی و همچنین حق الزحمه و سود و خطر پذیری پیمانکاری ، از محل تولید میدان نفت یا محصول دیگر قابل تحویل از همان میدان می باشد . 3- پرداخت ها به صورت اقساط و با قیمت روز بین المللی انجام می شود . در صورت عدم تکافوی بخشی از محصول طرح جهت باز پرداخت اقساط ، این قسط به اقساط بعدی منتقل و چنانچه به آخر دوره قرارداد برسد ، خطر پذیری پیمانکار بوده و باز پرداخت نمی شود .