استاد مشاور
 مهندس مهدی جمشید مقدم
 دکتر سید محمد علی کارگر
 
 
شهریور 1392
 

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

فهرست مطالب
عنوان                                                                                        صفحه
جج
چکیده 1
فصل اول: مقدمه و کلّیات
مقدمه. 3
1-1- تنوع ژنتیکی 3
1-2- روش های شناسایی و بررسی تنوع ژنتیکی 4
1-3- اهمیت تولید دانه های روغنی 6
1-4- خصوصیات مهم گیاه شناسی گلرنگ. 7
1-5- نحوه گرده افشانی 8
1-6- بذر. 8
1-7- منشاء جغرافیایی 8
1-8- تاریخچه کشت گلرنگ. 9
1-9- پراکنش و تولید جهانی گلرنگ. 10
1-10- مصارف گلرنگ. 11
1-11- روش‌های اصلاحی گلرنگ. 12
1-12- نقاط ضعف گلرنگ. 13
1-13- اهداف اصلاحی گلرنگ. 13
1-14- اهداف مطالعه. 14
فصل دوّم: بررسی منابع
2-1- بررسی تحقیقات مرتبط با تنوع ژنتیکی گلرنگ. 16
فصل سوّم: مواد و روش‌ها
3-1- محل اجرای آزمایش. 26
3-2-  طرح آزمایشی و عملیات زراعی 27
3-3- روش‌های نمونه برداری 29
3-3-1- تاریخ گلدهی (شروع و پایان) و دوره گلدهی 29
3-3-2- تاریخ رسیدگی 30
3-3-3- ارتفاع گیاه 30
3-3-4- تعداد شاخه‌جانبی 30
3-3-5- طول شاخه‌های جانبی 30
3-3-6- وسعت خار برگ 30
3-3-7- حاشیه برگ 31
3-3-8- تعداد قوزه در بوته. 31
3-3-9- شکل قوزه 31
3-3-10- قطر قوزه 31
3-3-11- طول و عرض براکته. 31
3-3-12- تعداد دانه در قوزه 31
3-3-13- وزن هزار دانه. 31
3-3-14- اندازه بذر. 32
3-3-15- عملکرد دانه در هکتار. 32
3-3-16- درصد روغن 32
3-3-17- عملکرد روغن 32
3-4- روش‌های آماری 32
3-4-1- تجزیه واریانس و مقایسه میانگین صفات کمی 33
3-4-2- استفاده از آمار توصیفی به منظور درک کلی از صفات 34
3-4-3- همبستگی ساده بین صفات 35
3-4-4- گروه‌بندی جمعیت‌ها 35
3-4-4-1 تجزیه کلاستر. 35
3-4-4-2 تحلیل عاملی 39
فصل چهارم: نتایج و بحث
4-1- نتایج حاصل از بررسی صفات زراعی 43
4-1-1-  تجزیه واریانس. 43
4-1-2- مقایسات میانگین و آمار توصیفی صفات کمی 45
4-1-3- گزینش ژنوتیپ‌های برتر برای صفات اقتصادی 58
4-1-4- همبستگی ساده بین صفات 60
4-1-5- تجزیه به عامل‌ها 63
4-1-6- تجزیه کلاستر. 65
4-1-6-1 تجزیه کلاستر ژنوتیپ‌ها 65
4-1-6-2 تجزیه کلاستر صفات کمّی 68
4-2-1- آمار توصیفی برای صفات کیفی 71
نتیجه‌گیری کلی 73
پیشنهادات 74
منابع و مآخذ. 75
چکیده انگلیسی II

فهرست جداول
جدول 1-1- وضعیت سطح زیر کشت، تولید و عملکرد دانه گلرنگ در جهان طی 10 سال (2011-2002).13
جدول 3-1- برخی مشخصات جغرافیایی و اقلیمی محل اجرای آزمایش.35
جدول3-2- آمار هواشناسی سال زراعی91-90 ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم سرارود36
جدول 3-3- اسامی 100 ژنوتیپ گلرنگ تحت بررسی در شرایط دیم- سرارود 1391- 1390.38
جدول3-4- امید ریاضی میانگین مربعات مربعات  تجزیه واریانس لاتیس مربع ساده در مدل تصادفی43
جدول4-1-  تجزیه واریانس ژنوتیپ های  تحت بررسی از نظر صفات زراعی در  شرایط دیم.57
جدول 4-2- تجزیه واریانس (میانگین مربعات) طرح بلوکهای کامل تصادفی ژنوتیپ های گلرنگ از نظر طول و عرض براکته‌ها در شرایط دیم.57
جدول 4-3-  مقایسه میانگین ژنوتیپ های  تحت بررسی از نظر صفات زراعی در  شرایط دیم58
جدول 4-4- برآورد واریانس‌های ژنتیکی، محیطی و فنوتیپی، ضریب تنوع ژنتیکی، فنوتیپی و وراثت پذیری عمومی صفات  اندازه گیری شده در 100 ژنوتیپ گلرنگ در شرایط دیم63
جدول 4- 5- همبستگی ساده بین صفات کمّی ژنوتیپ های  تحت بررسی از نظر صفات زراعی در  شرایط دیم.76
جدول 4-6- جدول عامل های چرخش یافته ژنوتیپ های  تحت بررسی از نظر صفات زراعی در  شرایط دیم .79
جدول 4-7- مقایسه میانگین و انحراف معیار کلاسترها.84
جدول 4-8- نحوه ارزیابی ، ژنوتیپ‌ها و شاخص شانون صفات کیفی در کلکسیون گلرنگ مورد بررسی88

فهرست نمودارها
نمودار 3-1- بارندگی، تبخیر و متوسط دمای حداقل و حداکثر مطلق در سال زراعی 2012-2011  ایستگاه سرارود36
نمودار 4 -1-پراکنش عملکرد دانه، مقدار میانگین  و مقدار یک انحراف معیار بالاتر از میانگین در ژنوتیپ‌های تحت بررسی گلرنگ.72
نمودار 4= 2-  پراکنش عملکرد روغن، مقدار میانگین  و مقدار یک انحراف معیار بالاتر از میانگین در ژنوتیپ‌های تحت بررسی گلرنگ.73
نمودار 4- 3-  پراکنش میزان روغن دانه، مقدار میانگین و مقدار یک انحراف معیار بالاتر از میانگین در ژنوتیپ‌های تحت بررسی گلرنگ .73
4-1- دندوگرام حاصل از تجزیه کلاستر ژنوتیپ های مورد بررسی تحت شرایط دیم83
4-2- دندوگرام حاصل از تجزیه کلاستر صفات مورد بررسی گلرنگ تحت شرایط دیم.86

چکیده
آگاهی از تنوع ژنتیکی و مدیریت منابع ژنتیکی به عنوان گام مهم برنامه‌های به‌نژادی تلقی می‌شوند. در این تحقیق به منظور بررسی تنوع ژنتیکی 19 صفت زراعی و مورفولوژیک ، شامل 14 صفت کمی و 5 صفت کیفی، تعداد 100 نمونه گلرنگ زراعی((Carthamus tinctorius L. در مزرعه تحقیقاتی مؤسسه تحقیقات کشاورزی دیم- سرارود در سال زراعی 91-90 مورد ارزیابی قرارگرفت. آزمایش در قالب طرح لاتیس ساده 10×10 در کشت پاییزه تحت شرایط دیم انجام یافت. صفات کیفی طول شاخه‌های جانبی، وسعت خاربرگ، حاشیه برگ، شکل قوزه، اندازه بذر و صفات کمی تعداد روز تا شروع و پایان گلدهی و رسیدگی، ارتفاع نهایی گیاه، تعداد شاخه جانبی، تعداد قوزه در بوته، قطر قوزه ، طول و عرض براکته، تعداد دانه در قوزه، وزن هزار دانه، محتوی روغن دانه و عملکرد دانه و روغن ارزیابی شد. نتایج نشان داد که بین تیمارهای تصحیح شده اختلاف معنی‌داری از نظر همه صفات کمی تحت بررسی بجز تعداد روز تا رسیدن و تعداد دانه در قوزه وجود داشت. نتایج آمار توصیفی صفات نشان داد که در صفات کمی تعداد شاخه جانبی ، تعداد قوزه و عملکرد دانه و روغن با بالاترین ضریب تغییرات فنوتیپی و ژنوتیپی و در صفات کیفی طول شاخه‌های جانبی و وسعت خار برگ با بالاترین شاخص شانون ، بیشترین تنوع را دارند. محتوی روغن دانه ژنوتیپ‌ها بین 7/37 – 6/26 درصد با متوسط 9/32 متغیر بود. و متوسط عملکرد دانه ژنوتیپ‌ها 7/593 و دامنه تغییرات 0/980 – 8/296 کیلوگرم در هکتار داشت. وراثت­پذیری­عمومی نسبتاً بالایی در صفات روز تا شروع گلدهی ، طول و عرض براکته، قطر قوزه و محتوی روغن دانه مشاهده شد. بر اساس این نتایج می‌توان گفت که اصلاح به روش گزینش برای این صفات تا حدود زیادی مؤثر