استاد مشاور:
 

دکتر محمد باقر تسلیمی
 

شهریور 1392
 

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

چکیده:
انسان وشناسایی وی مسأله ای است که از گذشته تا کنون  شاعران ونویسندگان بدان توجه کرده اندتاریخ زندگی انسان گواه سودای نیل به سعادت فردی واجتماعی وجامعه ای کامل است که همواره ذهن اندیشمندان،فلاسفه،شاعران و. را به خود مشغول داشته است.سهراب سپهری  به عنوان شاعر معاصربه مفاهیم آرمانی، متعالی وعرفانی گرایش نشان می دهد ودنیای اوبه دلیل حضور محسوس خداوندو نگاه نابی که در آن حاکم است، اغلب رنگی عرفانی دارد.انسان درشعر سپهری،انسانی است که با خدا، هستی وطبیعت مرتبط ونزدیک است اوخداوندرا باتعبیر دوست خطاب می کند وبرای رسیدن به اوبه جستجو وتفحص می پردازد.سپهری شاعر انسانیت است،او به همۀ گروه ها وقشرهای مردم توجه خاصی دارد تاجایی که برای زن جذامی که دور از همگان نگهداری می شود احترام وارزش قائل است.بیشتر توجه سپهری به مفاهیم آرمانی،متعالی وعرفانی است وانسان شعر او،توصیف انسان است؛ آنگونه که باید باشد. انسان شعر سپهری به اجتماع وآدمهای پیرامونش بی تفاوت نیست اوهمۀآنها رادوست دارد از شادی آنها شاد واز اندوه آنها دچار اندوه می گردد،این دایرۀ دوست داشتن ومحبت گاهی فراتر می رود وموجودات دیگر را هم شامل می شود ،وسعت دید اوفقط شامل انسان وسرنوشتش نیست بلکه تمام چیزهای طبیعت برای او مهم هستند.
کلید واژه: سهراب سپهری،شعر معاصر،انسان.
 
فهرست مطالب
عنوان          صفحه
مقدمه. 1
بخش اول:کلیات 3
فصل1. کلیات پژوهش. 4
1-1-1.بیان مسأله. 4
1-1-2.اهمیت 4
1-1-3.اهداف 4
1-1-4.پیشینه. 5
1-1-5.پرسش های تحقیق. 5
1-1-6.روش کار. 5
فصل2.سیمای انسان در ادیان ومکاتب 6
1-2-1. انسان وجایگاه او در ادیان و مکاتب 6
1-2-1-1.انسان وجایگاه اودر عرفان اسلامی 6
1-2-1-2.ریشه وسر چشمۀ عرفان. 6
1-2-1-3.عرفان اسلامی وانسان عارف 9
1-2-2. انسان وجایگاه اودرعرفان هندی 10
1-2-3. انسان در اومانیسم. 13
1-2-4. انسان وجایگاه اودرشعرفارسی 14
1-2-5. انسان وجایگاه اودرشعرمعاصر. 16
فصل3.اندیشه وشعر سپهری 18
1-3. زندگی واندیشه سپهری 18
1-3-1. سال شمار زندگی سپهری 18
1-3-2. شعروسبک شعری سپهری 20
بخش دوم:انسان در شعر سپهری 41
فصل1. خلقت انسان در شعر سپهری 42
2-1-1. هدف از خلقت انسان 42
2-1-1-1. عبادت 43
2-1-1-2.عشق. 47
2-1-1-3.نوع دوستی 50
2-1-1-4.بازگشت به سوی خدا 53
2-1-1-5.فناء فی الله 55
فصل2.قوس نزولی وعروجی خلقت انسان در شعر سپهری 62
2-2-1.قوس نزولی 62
2-2-2. قوس عروجی 68
فصل3.تکلیف انسان در شعر سپهری 79
2-3-1.تکلیف انسان در برابر خدا 79
2-3-2.تکلیف انسان در برابر هم نوع واجتماع. 89
نتیجه. 102
منابع و مآخذ. 103
 

مقدمه
 

انسان ومنزلت او همواره مورد توجه شاعران ونویسندگان بوده است،انسان وابعاد وجودی او را از جوانب متعدد بررسی کرده ودر شعر ونثر خویش آن را به تصویر کشیده اند ودر هر یک از این ادوار تاریخ ادب فارسی،نگاه آنان متفاوت بوده ودر جهاتی دچار شدت یا ضعف بوده است. ادبیات کهن ما سر شار از نمونه های ارزنده ای از که از اهمیّت و ارزش آدمی حکایت می کند.هر گوشه از این گنجینۀ قوی طرح ونشانی از چهرۀ متعالی انسان ،مطابق الگوهای ذهنی دوران گذشته ارائه می دهد و از امکان اعتلای آدمی در دستگاه ارزشی پذیرفته شده ای سخن می دارد.(مختاری،30:1378) هر چه که از ادبیات سنتی فاصله می گیریم و به عصر بیداری و روزگاران بعد از آن می رسیم نگاه جامعه ایرانی و شاعران و نویسندگان به انسان ومنزلت او تغییر می کندو از زمانی که شعر نو در ادبیات ما مطرح شد ،نگاه جدیدی به انسان  همراه خود آورد.
نیما یوشیج به عنوان پدر شعر نو”تبلور نو اندیشی در باب انسان در شعر معاصر است به همین سبب با پیروان ارزش های فرهنگی وادبی کهن اختلاف عمیق یافته است”(همان:171) دیگر شاعران ادب معاصر هر یک به نوبۀ خود در طرح جایگاه انسان نقشی منحصر به فرد ایفا کرده اند.این تصاویر اگر چه در ظاهر ممکن است با یکدیگر تفاوت داشته باشند، امّا در باطن از یک آبشخور منشاء می گیرند.اخوان ثالث،انسان معاصر را در قالب حما سی واسطوره ای نشان می دهددر حالی که شاملوانسان را در عرصۀ مبارزۀ سیاسی در یافته است.جایگاه ومنزلت انسان معاصر تا حدودی در تحقیقات جدید توضیح داده شده است،امّا انسان،در آثار شاعران معاصر به طور عمیق ودقیق بررسی نشده است.سهراب سپهری از شاعران جریان ساز معاصر می باشد که نگاه متفاوت او باعث شده تا در این پایان نامه جایگاه انسان در شعراو  بررسی گردد.  این پژوهش بنابر موضوع مورد بررسی از روش کتابخانه ای استفاده کرده است که این پایان نامه در دو بخش وشش فصل تنظیم شده است که عبارتند از: فصل اول،کلیات پژوهش ،فصل دوم دیدگاه انسان در ادیان ومکاتب و فصل سوم در زندگی،اندیشه وشعر سپهری است.فصول سه گانۀ بخش اول توانسته است تصویری گذرا از جایگاه انسان در ادیان مختلف را نشان دهد وهمچنین به این دلیل خواننده می تواند در ابتدای پایان نامه با اندیشه ها ،آثار وروز شمار زندگی شاعر آشنا شود،بخش دوم پایان نامه شامل چهارفصل می با شد.فصل اول،خلقت انسان در شعر سپهری ،فصل دوم ،قوس نزولی وصعودی خلقت انسان،فصل سوم، تکلیف انسان در شعر سپهری را بررسی کرده است.
رقیه رستمی- شهریور1392