محمد باقر تسلیمی
 
«پاییز 1392»

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

فهرست مطالب
عنوان                                                                                                                            صفحه
پیشگفتار  2
فصل اول : کلیات
1-1. موضوع تحقیق7
2-1. بیان مسئله.7
3-1. پرسش های تحقیق 8
4-1. اهمیت وضرورت انجام تحقیق.8
5-1. اهداف تحقیق8
6-1. پیشینه تحقیق.8
فصل دوم :بازتاب عاشورا در شعر شاعران (ازآغاز تاکنون)
1-2. سبک های شعر عاشورایی11
الف ) سبک خراسانی11
ب)سبک عراقی12
ج)سبک هندی 12
د)سبک بازگشت ادبی13
ه)عصر مشروطه 14
و) سبک شعر در انقلاب اسلامی 14
2-2 شعر عاشورایی.15
3-2شعر عاشورایی در گذر زمان .18
فصل سوم :بازتاب عاشورا در اشعار دوره ی صفویه(شاعران برجسته )
1-3. ویژگی های شعر در دوره ی صفویه41
2-3. سبک شعر در دوره ی صفویه.44
3-3. شاعران عاشورایی دوره ی صفویه48
الف)محتشم کاشانی 48
ب)وحشی بافقی .64
ج)صائب تبریزی70
د)نظیری نیشابوری.74
ه) بابا فغانی شیرازی77
فصل چهارم :اشعار عاشورایی از نگاه بدیع
بدیع.82
الف-بدیع لفظی.82
ب-بدیع معنوی 82
1-جناس82
الف)جناس تام 82
ب)جناس زاید.83
ج)جناس اختلافی85
د)جناس اشتقاقی94
ه)جناس قلب 95
و)جناس مکرر.95
ی)جناس ناقص.95

واج آرایی96
تناسب.103
مطابقه(تضاد).112
تلمیح.115
تجرید116
تجاهل العارف 117
مبالغه 117
نتیجه گیری120
منابع ومآخذ 121
 
 
چکیده

با توجه به اهمیت عاشورا و همچنین تقدیس و تکریم دلاوریهای آقا ابا عبدالله الحسین و یاران باوفایش در سرزمین کربلا، شعر عاشورایی و همچنین شاعرانی که در این وادی قلم رانده اند دارای جایگاه ویژه ای در شعر و ادب فارسی هستند.
پروژه پیش رو با موضوع بازتاب عاشورا در شعر شاعران عاشورایی در دوره صفویه در چهار فصل تدوین شده است پس از مقدمه فصل اول گنجانده شده که شامل کلیات می باشد در فصل دوم شعر عاشورایی در گذر زمان مورد بررسی قرار گرفته که در این فصل گزیده ای از اشعار عاشورایی از آغاز تاکنون مورد بررسی قرار گرفته است .در فصل سوم که هدف اصلی پروژه می باشد به بازتاب عاشورا در شعر شاعران در دوره صفویه پرداخته شده که در این فصل اشعار عاشورایی شاعرانی چون محتشم کاشانی ، صائب تبریزی، نظیری نیشابوری، وحشی بافقی و بابا فغانی شیرازی استخراج و مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است .در فصل چهارم این پژوهش اشعار عاشورایی شاعران مورد بحث را از نگاه بدیع سنجیده و صناعات بدیع موجود در اشعار را از جمله جناس ، واج آرایی ، تناسب و.رااز ابیات استخراج کرده و در این فصل گنجانده شده است .
با توجه به بررسی های انجام شده به این نتیجه رسیده ام که در دوره های نخستین به دلیل سختگیری های حاکمان ، از سه قرن اولیه شعر فارسی ، اشعاری که به صراحت درباره قیام عاشورا باشد نمی توانیم استخراج کنیم .
به نظر می رسد قدیمی ترین مرثیه در سوگ شهیدان کربلا توسط کسایی مروزی در قرن چهارم سروده شده باشد .
واژه های کلیدی : شعر زبان فارسی ، شعر دوره صفویه ، عاشورا ، شاعران عاشورایی

پیشگفتار
قیام عاشورا یکی از مهم ترین حوادث تاریخ اسلام بلکه تاریخ بشر است. هر چند این واقعه از نظر گسترده در مقایسه با رخدادهای دیگر تاریخ چندان بزرگ نیست اما از جهت عمق و عظمت بی نظیر است. در طی هزار و چهارصد سالی که از واقعه ی عاشورا می گذرد به خوبی بازتاب آن واقعه را در شعر و ادب به شکل چشم گیری می توان ملاحظه کرد.
ناگفته پیداست بسیاری از شاعران ادب فارسی شالوده ی کار خود را مرثیه بر امام حسین (ع) و بزرگداشت عاشورا قرار داده اند.
با توجه به اینکه در قرن چهارم یعنی ادوار صفویه مذهب تشیع به شکل رسمی درآمد و به دلیل حمایت فرمانروایان از شعرا بسیاری از شاعران در این راه همت خود را مصروف داشته و شروع به سرودن اشعار عاشورایی کردند، و از آن جمله می توان از محتشم کاشانی، صائب تبریزی و دیگر شعرا یاد کرد.
بی گمان نهضت عاشورا تأثیر بی پایانی بر جانهای مؤمنان دارد. چنانکه هیچگاه این تأثیر کهنه و این حرارت سرد نمی شود. کربلا تجلی گاه عشق و محبت است و عاشورا فصل سبز مشتاقی، عشق به پروردگار، محبت به اولیاء الله و اشتیاق به شهادت. سوگ مندی عاشورا آنچنان سترگ و سنگین است که بیش از تمام دیگر وجوه آن بر شاعران عاشورایی مؤثر بوده است. شاید بتوان پیوند این وجه با بعد عاطفی شاعران را که از ارکان اصلی شعر محسوب می شود دلیل این تأثیر دانست. شعرا در