• خصایص مثبت

نقش دیرپا و نسبتاً پایدار صفات مثبت در افزایش عملکرد انسان در محیط کار، به­طور سنتی در رشته رفتار سازمانی موردمطالعه قرارگرفته است. در این بخش به سه مطالعه اخیر در این زمینه اشاره می‌شود (Luthans & Youssef, 2007b):

1. پنج خصیصه شخصیتی؛ 2. خودارزیابی محوری؛ 3. خصایص روان­شناسانه مثبت.

2-2-3-1) پنج خصیصه شخصیتی این پنج خصوصیت شامل پیروی از وجدان[11]، ثبات عاطفی[12]، برون­گرایی[13]، سازگاری[14] و تجربه­پذیری[15] است. این پنج خصیصه با عملکرد کاری رابطه­ بسیار قوی دارند. به‌علاوه، به نظر می‌رسد که پیروی از وجدان، مؤثرترین این ویژگی‌هاست. این پنج خصیصه پیامدهای فردی همچون شادمانی، سلامت جسمانی و روانی، روحیه و هویت فرد را به­همراه دارند و در سطح روابط بین­فردی بر کیفیت رابطه با همتایان، خانواده و دیگران و در سطح پیامدهای اجتماعی و سازمانی بر مسائلی همچون انتخاب شغل، رضایت، عملکرد، درگیری در انجمن‌ها و ایدئولوژی سیاسی تأثیرگذارند (Luthans et all, 2007b). تحقیقات زیادی بر اساس مدل پنج بعدی روی گروه­های شغلی مختلفی همچون مدیران، فروشندگان، وکلا، افراد پلیس، کارگران ماهر و نیمه ماهر، حسابداران، معماران و مهندسان انجام شده که بیانگر ارتباط مهم بین این ابعاد شخصیتی و عملکرد شغلی است؛ به­ویژه بُعد وجدان در همه گروه­های شغلی پیش ­بینی کننده خوبی برای عملکرد شغلی است (قلی­پور، 1392، ص 210). 2-2-3-2) خودارزیابی محوری دسته دیگر صفات مثبت که دارای تأثیراتی روی پیامدهای کاری­اند ، درنتیجه کار جاج[16] و همکارانش روی چهار عامل خوداحترامی[17] (عزت‌نفس)، خودکارآمدی عمومی[18]، کانون کنترل[19] و ثبات عاطفی شناسایی شد. این خصایص می‌توانند به‌صورت مستقل یا ترکیبی، تأثیر مثبت و برجسته‌ای بر هدف­گذاری، انگیزش، عملکرد، رضایت از زندگی، رضایت از شغل و دیگر موارد خوشایند بگذارند (Luthans et all, 2007b, 324). تحقیقات نشان داده است که خودارزیابی­های بالاتر با پیامدهای نامطلوب محیط کاری مثل فرسودگی شغلی ارتباط منفی دارند (لوتانز، یوسف و اوولیو، 2007، ترجمه: رضایی­منش، تقی­زاده و کاهه، ص 38). به­طور خلاصه هر چه خودارزیابی فرد بالاتر باشد، فرد بیشتر به‌گونه‌ای مثبت و معقول با دیگران رفتار می‌کند و در اهدافی که برمی‌گزیند، منفعت عمومی را بیشتر در نظر می‌گیرد و چنین اهدافی به­دلیل ارزش ذاتی همگانی که دارند، بیشتر برانگیزاننده­اند و به همین ترتیب باعث عملکرد و رضایت شغلی بیشتر می‌شوند. البته خودارزیابی بیش‌ازحد نیز پیامدهای منفی­ای همچون فرسودگی شغلی را در بردارد (Luthans et all, 2007b). 2-2-3-3) خصایص روان­شناسانه مثبت اخیراً در حوزه روان‌شناسی مثبت­گرا تحقیقات بسیاری انجام‌شده و دسته‌بندی‌های خاصی نیز در رابطه با مباحث مطرح در آن ارائه شده است. ازجمله سی پترسن[20] و سلیگمن (2004)، بیست­وچهار ویژگی مثبت را در شش طبقه کلی، طبقه ­بندی کرده­اند که عبارت‌اند از: اولین طبقه خرد و دانش[21] است که شامل قوه­ی خلاقیت، کنجکاوی، روشن‌فکری و داشتن فکر باز، علاقه به یادگیری، ژرف‌اندیشی و دوراندیشی است. دومین طبقه شجاعت[22] است که شامل جرئت، پشتکار، صداقت و سرزندگی است. سومین طبقه، نوع­دوستی[23] است که شامل عشق، مهربانی و هوش اجتماعی است. چهارمین طبقه عدالت[24] است که شامل رفتار شهروندی، انصاف و رهبری است. پنجمین طبقه، اعتدال و میانه‌روی[25] است که شامل عفو و بخشش، فروتنی، رعایت عفت، احتیاط و ملاحظه و خودنظمی است. ششمین طبقه ویژگی‌های تعالی[26] شامل درک زیبایی­ها و فضائل، قدرشناسی، امیدواری، شوخ‌طبعی و روحیه معنویت است. طبقه‌بندی ارائه شده در بالا بهتر و واضح‌تر از سایر طبقه‌بندی‌هاست و کاربرد بیشتری دارد. در ضمن خصایصی که در طبقات ذکر شد باید دو ویژگی داشته باشند:

1. در طول زمان پایدار و قابل‌تعمیم در هر موقعیتی باشند و 2. از دید فرد باید باارزش باشند (Luthans et all, 2007b).

2-2-4) قابلیت­های حالت­گونه مثبت