پ – طرح ریزی[42] ت – اجرا و عملیات[43] ث – بررسی و اقدام اصلاحی[44] ج – بازنگری مدیریت[45]

2-4-4-4. بهره‌وری سبز و ISO 14000

باید به این نکته اشاره نمود که استانداردهایی همچون ISO 9000 (مدیریت کیفیت) و ISO 14000 (مدیریت زیست‌محیطی)، در پی تثبیت رویه‌های استاندارد مدیریتی هستند و معمولا به طور مستقیم اهداف و عینیت‌های اجتماعی را تنظیم ننموده و به دنبال رسیدن به آن، نیستند. با توجه به این نکته باید از این سوء تعبیر معمول اجتناب نمود که داشتن گواهینامه ISO 9000 به معنای داشتن محصول با کیفیت کامل و داشتن گواهینامه ISO 14000 به معنای رسیدن به اهداف زیست‌محیطی است. داشتن گواهینامه‌های ISO تنها به این معنی است که یک سیستم مدیریتی مناسب استقرار یافته و تثبیت شده است. (شکاری، 1384) بدیهی است که اجرای موفقیت آمیز بهره‌وری سبز از طریق استقرار رویه‌های مدیریتی مناسب بسیار تسهیل می‌شود و وجود چنین رویه‌های مدیریتی، زمان را برای کسب نتایج مورد انتظار بهره‌وری سبز بسیار کوتاهتر می کند. استاندارد ISO 14001 چارچوب قابل قبولی از یک نظام مدیریتی را پیشنهاد و این امکان را فراهم می‌کند که سازمان بتواند د رکنار سایر اهداف خود بحث توجه به محیط زیست را هم فراموش نکند. (پیام ایران خودرو، 1381)

2-5. مدیریت زنجیره تامین سبز

2-5-1. مقدمه

با افزایش نگرانی‌ها در مورد محیط زیست در دهه گذشته، در کنار توسعه صنعت و در فرآیند عملیاتی مدیریت زنجیره تامین باید به آلودگی‌های محیطی نیز توجه شود. همه راه حل‌های این مسئله بهتر است در قالب یک رویه زنجیره تامین جامع ترکیب شود. (شو و همکاران، 2004)[46] مدیریت زنجیره تامین فاکتور مهمی است که بطور مستقیم با بهره‌وری و موقعیت رقابتی شرکت در ارتباط است. سبز کردن زنجیره تامین یک مفهوم جدید است. بر اساس این مفهوم خریدار از قدرت خرید خود برای تقاضای عملکرد محیطی بهتر از عرضه کننده بالادستی در زنجیره تامین استفاده می‌کند. این بدین معنی است که خریدار برای تامین کنندگانش نقش تسهیل‌کننده را دارد و به آنها در تبدیل شدن به یک سازمان دوستدار محیط زیست کمک می‌کند. (شکاری، 1384)

2-5-2. مدیریت زنجیره تامین و بهره‌وری سبز

بهره‌وری سبز، سازمانها را در بهبود عملکرد محیطی‌شان از طریق کاهش ضایعات، استفاده مجدد و بازیافت ضایعات یاری می‌رساند. به واسطه اجرای بهره‌وری سبز، کیفیت و بهره‌وری کالاها و خدمات افزایش می‌یابد. بنابراین بهره‌وری سبز، سودآوری برای سازمانها در پی خواهد داشت و از طریق کاهش هزینه‌های تولید و عملیات، مزیت رقابتی برای سازمانها ایجاد می‌کند. مدیریت زنجیره تامین برای سازمانها یک وسیله برای مبادله مستمر اطلاعات و بهسازی عملکردشان در طول پیوستار جریان مواد اولیه را فراهم می‌کند. مدیریت زنجیره تامین به سازمانها، کمک خواهد کرد که دانش فنی بدست آورند و از دیگران در جهت بهبود کیفیت محیط زیست‌شان یاری جویند. (لی و همکاران، 2012)[47]

2-5-3. سبز کردن زنجیره تامین چیست؟

سابقه‌ی مدیریت زنجیره تامین سبز، به اوایل سال 1990 بر می‌گردد که برای نخستین بار در دانشگاه ایالتی میشیگان مطرح شد. باظهور مدیریت محیط زیست، استراتژی‌های تولید زیست‌سازگار و ادبیات مربوط به مدیریت زنجیره تامین سبز، رشد یافت. پیدایش زنجیره تامین سبز یکی از چشمگیرترین پیشرفت‌هایی بوده که در دهه گذشته رخ داده است و فرصت‌هایی را برای شرکت‌ها ایجاد نموده تا زنجیره تأمین خود را بر اساس اهداف زیست‌محیطی تنظیم کنند. (صفایی، 1392). مجموعه اقدامات داخلی و خارجی هر بنگاه در سراسر زنجیره تامین که به جلوگیری از ایجاد آلودگی می‌انجامد و به بهبود محیط زیست کمک کند زنجیره تامین سبز گویند.(ناصری،1385)  سبزکردن زنجیره تأمین یک فرصت عالی برای کسانی ایجاد می کند که نگران موضوعات مصرف پایدار و عملکردهای تجاری محیطی اند. (شکاری، 1392) ایده اصلی زنجیره تامین سبز، کاهش ضایعات است. در سال‌های اخیر، مدیریت زنجیره تامین سبز به رویکردی پیشگیرانه برای بهبود عملکرد زیست محیطی تبدیل شده است و نقش مهمی در مدیریت زنجیره سنتی، ایفا می‌کند. برخلاف مدیریت محیط‌زیست سنتی، مفهوم مدیریت زنجیره تامین سبز، مسئولیت کامل یک شرکت را نسبت به محصولاتش، از مرحله استخراج و تهیه مواد اولیه تا محصول نهایی و زباله بر عهده می‌گیرد. (صفایی،1392)

2-5-2. اهمیت مدیریت زنجیره تامین سبز

سازمان بهره‌وری آسیا[48] (APO) تولید پاک[49] (GP) را به عنوان یک استراتژی برای بهبود همزمان بهره‌وری و مدیریت محیطی ترویج کرده است. بنابراین تولید پاک به سازمان‌ها در بهبود موقعیت رقابتی‌شان کمک می‌کند. سبز کردن زنجیره تامین جنبه مهمی از تولید پاک در هر سازمان است. (شکاری، 1384) شرکتها باید در مورد طراحی محصولات و تکنیک‌های تولیدشان جهت ایجاد محصولاتی سازگارتر با محیط چه زمان تولید و چه زمان مصرف  تجدید نظر کنند (شکاری، 1384) موفقیت بلند مدت شرکت بستگی به توانایی او در اداره و هماهنگی روابطش با تامین‌کنندگان و از همه مهمتر سبز کردن زنجیره تامینش دارد.  از دید کلان، توجه به مسائل سبز مهم است، هم به عنوان یک مکانیسم برای افزایش توانایی در طراحی محصولات سبز و هم به عنوان وسیله ای برای ایجاد بازارهایی برای محصولات سبز سازگار با محیط. سبزکردن زنجیره تامین نیازمند یکسری ورودی­های جدید است، در عوض، فرصتی برای شرکت­ها ایجاد می‌کند تا برای طراحی و تولید محصولات سبزتر سرمایه‌گذاری کرده و درصدد رفع نیازها برآیند. و این نه فقط شامل محصولات مصرف‌کننده است بلکه شامل ورودیها از تامین‌کنندگان هم هست و باعث دخیل شدن آنها برای ایجاد بازارهای سبز می‌گردد (شکاری، 1384). فعالیت‌های مدیریت زنجیره تامین سبز ابزاری برای حفاظت از محیط زیست و بهترین منظر به عنوان یک فعالیت بین‌سازمانی هستند که به اعضای زنجیره تامین اجازه می‌دهند در طول زنجیره با هم همکاری نموده و محیط‌زیست را نیز، حفظ نمایند (وو و همکاران، 2011)[50] برخی از پژوهشگران فعالیت‌های مدیریت زنجیره تامین سبز را شامل خرید سبز، طراحی سبز، ترمیم، بازیافت و استفاده مجدد از محصولات مورد استفاده قرار گرفته و همکاری با مشتریان و تامین کنندگان سبز می‌دانند (ین و همکاران، 2011)[51]. هدف پیاده سازی مدیریت زنجیره تامین سبز در فعالیت‌های تجاری این است که به طور همزمان عملکرد اقتصادی و زیست‌محیطی بهبود یابد. بهبود اقتصادی از طریق کاهش هزینه خرید مواد، کاهش مصرف انرژی و کاهش برون ریزی ضایعات، منعکس می‌گردد. علاوه بر منافع مستقیم مالی مانند صرفه‌جویی در هزینه‌ها و افزایش سود، تولیدکنندگان ممکن است از فعالیت‌های سبز، به منافع دیگری مانند آمادگی برای تولید محصولات جدید و پایبندی به مقررات جدید، روابط بهتر با مشتریان، تصویر سبز شرکت و مسئولیت اجتماعی بهتر دست یابند. (اندیک و همکاران، 2012)[52]

2-5-3. مزایای مدیریت زنجیره تامین سبز