[194] Subsidy [195] Behboodi, Rambod, Industrial Subsides and Friction in the World Trade, Routledge, London and New York, 1994, p. 98 [196] Agreement on Subsidies and Countervailing Measures [197] طارم سری مسعود (مسئول طرح)، صادقی محسن (مجری طرح)، آثار حقوقی الحاق ایران به سازمان جهانی تجارت بر یارانه‌های صادراتی بخش صنعت، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، چاپ اول 1385، ص-23 [198] Nozomi Sagara, op.cit., p.75 این موافقتنامه از پیش‌نویس ارائه شده توسط ایالات‌متحده که مبتنی بر قانون آنتی‌دامپینگ 1921 بود، نشات گرفته بود. [199] Olin John M. “The Economics of WTO Rules on Subsidies and Countervailing Measures”, Law and Economics Working Paper, No 186, 2003a, p.64 [200] روحانی حامد، «نظام یارانه‌ها و اقدامات جبرانی در سازمان جهانی تجارت»، سازمان جهانی تجارت ساختار، قواعد و موافقتنامه‌ها، شرکت چاپ و نشر بازرگانی، چاپ اوّل 1385، ص375 [201] Prohibited Subsidies [202] Actionable Subside [203] Non- Actionable Subside [204] Illustrative List of Export Subsidies [205] Spencer, B. J., “Capital Subsidies and Countervailing Duties in Oligopolistic Industries”, Journal of International Economics, Oxford University Press, 1988a, Vol.25(1-2), p.49-52 [206] در بررسی‌های کمیته‌ی یارانه‌ها و عوارض جبرانی در نیمه‌ی دوم سال 1999 مشخص گردید که میان اعضا اجماعی مبنی بر تمدید اجرای موقت مقررات ماده‌ی 8 و 9 وجود ندارد و بنابراین مقررات مذکور در 31 دسامبر 1999 منقضی گردیدند. [207] Ibid. p.54 [208] ساپیر آندره، گروه لوتویلر، کلاین ویلیام، ولافهید کنوود و…، مسائل و تحولات تجارت بین‌المللی از گات تا سازمان جهانی تجارت، تنظیم و ویرایش: احمد اخوی، مؤسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی، چاپ اوّل 1384، ص44 [209] از 136 عضو سازمان جهانی تجارت در سال 2000، 25 عضو دارای جدول‌ تعهدات کاهشی یارانه‌ی صادراتی بوده‌اند. [210] زارع محمدحسن، سیدی میرهادی، کمالی اردکانی مسعود، مرادپور فرزاد، نصیری میترا، همان منبع، ص 121 [211] سیّدی میرهادی، «موافقتنامه‌ی کشاورزی»، سازمان جهانی تجارت ساختار، قواعد و موافقتنامه‌ها، شرکت چاپ و نشر بازرگانی، چاپ اوّل 1385، ص211 [212]  اردکانی مسعود، نصیری میترا، تجارت خدمات در سازمان جهانی تجارت، شرکت چاپ و نشر بازرگانی، چاپ اوّل 1383، ص137 [213] راستی محمّد، آزادسازی تجارت خدمات و رشد اقتصادی تجربه‌ی کشورهای عضو WTO، مؤسسه‌ی مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، چاپ اوّل 1389، ص32 [214] Sykes Alan, “The Questionable case for Subsidies Regulation: A Comparative Perspective”, Journal of Legal Analysis, Fall 2010: Vol.2, No.2, p.12-13 [215] Christopher Shortell, op.cit. p.56

کانادا از پنل درخواست نمود که اعلام نماید که اقدام‌های اتخاذ شده توسط ایالات‌متحده و جریمه‌هایی که وضع نموده است مغایر مواد 10، 11.4 و 32.1 موافقتنامه‌ی یارانه‌ها و اقدام‌های حمایتی می‌باشد. دولت کانادا بر این اعتقاد است که در بند 1 ماده‌ی 1 موافقتنامه‌ی یارانه‌های و اقدام‌های حمایتی آمده است که در تعریف یارانه دو عامل جدا از هم باید مورد توجه قرار گیرند اول، کمک مالی دوم، تخصیص منفعت. ایالات‌متحده وجود هیچ یک از این دو عامل را اثبات نکرده است. در حقیقت کمک‌هایی که کانادا در این زمینه ارائه نموده همه به موجب برنامه‌ای بوده که این کمک‌ها را به درختان جنگلی اختصاص می‌داده و هدف آن نیز حفظ منابع جنگلی و بهبود وضعیت آنها بوده است. در نهایت پنل چنین نتیجه­گیری می کند که: اینکه ایالات‌متحده به این نتیجه رسیده که کمک‌های صورت گرفته در چارچوب برنامه‌ی کمک به درختان جنگلی در حقیقت کمک مالی بوده که در نهایت به تولید کالاهای مورد نظر اختصاص یافته است مغایر بند 1 از ماده‌ی 1 موافقتنامه‌ی یارانه‌ها و اقدام‌های حفاظتی نیست. بنابراین نمی‌توانیم ادعای کانادا مبنی بر اینکه ایالات‌متحده با وضع این جریمه‌ها مقررات موافقتنامه را نقض نموده را بپذیریم. امّا این ادعای کانادا که ایالات‌متحده در محاسبه‌ی میزان کمک‌های صورت گرفته به روش صحیحی عمل ننموده است قابل قبول بوده و آنگونه که در مقررات سازمان جهانی تجارت مقرر شده باعث نقض یا خدشه‌دار شدن حقوق این کشور شده است بنابراین به ایالات‌متحده توصیه می‌شود که اقدام‌های خود در این خصوص را منطبق با تعهداتی نماید که به موجب این مقررات پذیرفته است. [78] Panel Report on: United States – Final Countervailing Duty Determination with Respect to Certain Softwood Lumber from Canada (US-Softwood Lumber), WT/DS257/RW, 1 August 2005, Para. 7.67-7.68. [79] قضیه­ی عصاره­ی ذرت مکزیک در 14 ژانویه‌ی 1997، اتاق ملی شکر و محصولات الکلی مکزیک (Mexico’s National Chamber of Sugar and Alcohol Industries) درخواستی را برای انجام تحقیقات آنتی‌دامپینگ تنظیم نمود که در آن به واردات شهد شیرین غلات از ایالات‌متحده اعتراض شده بود و ادعا شده بود که واردات زیر قیمت این محصول از ایالات‌متحده سبب تهدید به ایجاد خسارت جدی به صنعت شکر این کشور شده است. در 27 فوریه 1997 انجام تحقیقات مربوط به آنتی‌دامپینگ آغاز شد  اول ژانویه‌ی 1997 تا 31 دسامبر 1996 به عنوان دوره‌ی انجام تحقیقات تعیین گردید. سپس در گزارش اولیه‌ای که مقامات مسئول تحقیقات ارائه نمودند اظهار شد که وجود دامپینگ احراز شده است، بنابراین مقرر گردید که به نسبت هر تن واردات این محصولات بسته به نوع محصول 42/63 یا 50/175 دلار به عنوان جریمه‌ی آنتی‌دامپینگ دریافت گردد. ایالات‌متحده در ابتدا تلاش نمود که موضوع را از طریق رایزنی فیصله دهد امّا پس از بی‌نتیجه ماندن این روش موضوع را به پنل ارجاع نمود. پنل رسیدگی کننده به این اختلاف به این نتیجه رسید که تحمیل جریمه‌های آنتی‌دامپینگ بر واردات شهد شیرین غلات وارده از ایالات‌متحده مغایر با تعهداتی است که مکزیک به موجب موافقتنامه‌ی آنتی‌دامپینگ پذیرفته است. بنابراین مکزیک باید اقدام‌های خود را منطبق با تعهداتی نماید که به موجب این موافقتنامه پذیرفته است. نسبت به تصمیم پنل درخواست تجدید نظری نیز تنظیم نگردید. در 20 دسامبر، مکزیک در راستای انجام تعهدات خود و اجرای تصمیم پنل تصمیم خود مبنی بر بازنگری در تصمیم نهایی پیشین خود در خصوص وضع جریمه‌های آنتی‌دامپینگ را منتشر نمود. در این بازنگری دبیرخانه‌ی توسعه‌ی صنایع و تجارت مکزیک (Mexico’s Secretariat of Commerce and Industrial Development (“SECOFI”) ) نتیجه‌گیری خود مبنی بر اینکه در طول دوره‌ای که برای انجام تحقیقات در نظر گرفته شده بود، واردات زیر قیمت و با شرایط تبعیض‌آمیز از ایالات‌متحده منجر به تهدید جدی علیه صنایع داخلی این کشور شده است را تایید نمود. بنابراین چنین نتیجه‌گیری نمود که بهتر آن است که جریمه‌های جبرانی که در طول انجام تحقیقات نهایی مقرر شده بود تثبیت شوند. بنابراین ایالات‌متحده درخواست نمود که موضوع بر اساس بند 5 ماده‌ی 21 به پنل رسیدگی کننده به دعوای اصلی ارجاع شود. پنل در تصمیم خود در این ارتباط اعلام می کند که: «اعمال جریمه‌های آنتی‌دامپینگ بر واردات شهد دانه‌ها از ایالات‌متحده بر اساس بازنگری  دبیرخانه‌ی توسعه‌ی صنایع و تجارت مکزیک مغایر با شرایط مقرر در موافقتنامه‌ی آنتی‌دامپینگ می‌باشد چراکه مکزیک بررسی‌های لازم در خصوص تاثیر واردات زیر قیمت بر صنایع داخلی را به عمل نیاورده و محدودیت‌هایی که در این خصوص ایجاد نموده است مغایر با مواد 3.1، 3.4 و 3.7 می‌باشند. بنابراین به اعتقاد ما مکزیک در اجرای تعهدی که بر اساس توصیه‌های پنل اصلی برعهده گرفته که اقدام‌های خود را منطبق با تعهداتی که به موجب موافقتنامه‌ی آنتی‌دامپینگ نماید، ناموفق بوده است.» سپس پنل چنین نتیجه‌گیری می کند که تا جایی که اقدام‌های مکزیک مغایر با تعهدات این کشور بر اساس موافقتنامه‌ی آنتی‌دامپینگ می‌باشد، این کشور منافع ایالات‌متحده را از نقض یا آنها را خدشه‌دار نموده است و توصیه می کند که ایالات‌متحده اقدام‌های خود را منطبق با تعهداتی که به موجب این موافقتنامه پذیرفته است نماید. پس از درخواست تجدید نظری که از جانب مکزیک نسبت به این تصمیم انجام می‌پذیرد محکمه‌ی تجدید نظر تصمیم پنل را تایید می کند و به نهاد حل و فصل اختلافات توصیه می کند که از پنل بخواهد که به تعهدات خود پایبند باشد. [80] Panel Report on: Mexico- Anti-Dumping Investigation of High Fructose Corn Syrup (Mexico-Corn Syrup), WT/DS132/R, 28 January 2000 Para. 7.126, 7.131-7.132. [81] Panel Report on US-Softwood Lumber, op .cit. Para. 7.105. [81] The Causation Requirement [83] Covelli, N., op. cit. P.152 قضیه­ی تیرک‌های تایلند این پرونده مربوط به اعمال جریمه‌های آنتی‌دامپینگ خاص و مشخص توسط تایلند نسبت به تیرک‌های وارداتی از لهستان می‌باشد. در جون 1996 شرکت Siam Yamato Steel، که شرکتی انحصاری در زمینه‌ی تولید تیرک در تایلند بود فرم درخواستی را به وزارت بازرگانی تایلند تقدیم نمود و به موجب آن خواهان اعمال جریمه‌های آنتی‌دامپینگ نسبت به تیرک‌های وارداتی از لهستان شد. در 17 جولای، نماینده‌ای از طرف دولت لهستان با مقامات اداری ذیصلاح در دپارتمان تجارت این کشور دیدار نمود. با این حال نتوانست نتیجه‌ی خاصی را در این ارتباط به دست آورد. در نهایت دپارتمان حقوق تجارت اعلام نمود که از 30 آگوست تحقیقات مربوط به اعمال جریمه‌های آنتی‌دامپینگ را آغاز خواهد نمود و یک نسخه از این اعلامیه را نیز به سفارت لهستان در بانکوک ارسال نمود تا آنها نیز این موضوع را به شرکت‌های مربوطه اطلاع دهند. در 18 اکتبر، لهستان از تایلند درخواست نمود که جلسات مشاوره و سازشی را مطابق بند 2 ماده‌ی 17 موافقتنامه‌ی آنتی‌دامپینگ با هم داشته باشند. که مورد قبول تایلند واقع نشد. در نهایت در دسامبر همان سال تایلند جریمه‌های آنتی دامپنگ نسبت به واردات تیرک از تایلند را وضع نمود. پس از آن شرکت‌های لهستانی از آرژانتین درخواست نمودند که اطلاعاتی که مبنای تصمیم گیریشان بوده را فاش نمایند. آرژانتین این درخواست را پذیرفت و این اطلاعات را افشا نمود و حتی دپارتمان تجارت این کشور جلسه‌ای را برای استماع اظهارات شرکت‌های ذی‌نفع ترتیب داد. امّا این جلسات نتوانست تغییری در نظر آرژانتین برای وضع جریمه‌های جبرانی ایجاد نماید. پس از تشکیل پنل برای رسیدگی به مساله‌ای که بین این دو کشور پیش آمده بود، لهستان ادعا نمود که تایلند با وضع جریمه‌های آنتی‌دامپینگ بدون اینکه خسارت جدی ایجاد شده باشد، مرتکب نقض ماده‌ی 3 موافقتنامه‌ی آنتی‌دامپینگ در ارتباط با ماده‌ی 6 گات 1994 شده است. ضمن اینکه تایلند بدون اینکه وجود دامپینگ را اثبات نماید مبادرت به وضع این جریمه‌ها نموده و حد دامپینگ را بدون رعایت دقیق مقررات مشخص نموده است، با این وصف تایلند ماده‌ی 2 موافقتنامه را نیز نقض نموده است. تایلند با عدم رعایت روند قانونی انجام تحقیقات مواد 5 و 6 و 12 موافقتنامه را نیز نقض نموده است. به این ترتیب تایلند با نقض مقررات و تعهدات خود، حقوق و منافع لهستان را نقض یا خدشه‌دار نموده است. در نهایت پنل در گزارش خود در 28 سپتامبر  2000 به این نتیجه رسید که اعمال جریمه‌های آنتی‌دامپینگ مشخص توسط تایلند مغایر با شرایط و مقررات ماده‌ی 3 موافقتنامه‌ی آنتی‌دامپینگ بوده است، چراکه مقامات مسئول انجام تحقیقات در بررسی‌های خود به تعیین اثر قیمت کالاهای وارداتی زیر قیمت نپرداخته‌اند. [85] Panel Report on Thailand-H-Beams, op.cit. Para.7.273 and Panel Report on EC-Tube or Pipe Fittings, op. cit. Para. 7.359

• اسناد حقوقی سازمان جهانی تجارت نتایج مذاکرات تجاری چندجانبه دور اروگوئه، مترجمین: مسعود طارم‌سری، ماندانا فاضل، حمیدرضا اشرف‌زاده، بهرام مستقیمی، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، چاپ دوم، 1385
• بزرگی وحید، بینات ابوالقاسم، دژم‌خو غزاله، زارع محمدحسن، زاهدطلبان علی، سیّدی میرهادی، فتحی‌زاده امیرهوشنگ، کمالی اردکانی مسعود، مرادپور فرزاد، نصیری میترا، آینده سازمان جهانی تجارت: نگرشی انتقادی، شرکت چاپ و نشر بازرگانی، چاپ اوّل 1386
• بیگ‌زاده، ابراهیم، حقوق سازمان‌های بین‌المللی، انتشارات مجد، چاپ اوّل، 1389
• بیگ‌زاده، ابراهیم، شهناز کلینی، منیژه یاقوتی، حقوق سازمان‌های بین‌المللی، جلد اوّل سازمان‌های جهانی، انتشارات مجد، چاپ اوّل، 1382
• راستی محمّد، آزادسازی تجارت خدمات و رشد اقتصادی تجربه‌ی کشورهای عضو WTO، مؤسسه‌ی مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، چاپ اوّل 1389
• زارع محمدحسن، سیدی میرهادی، کمالی‌اردکانی مسعود، مرادپور فرزاد، نصیری میترا، دسترسی به بازار در سازمان جهانی تجارت وظیفه‌ای ناتمام، شرکت چاپ و نشر بازرگانی، چاپ اوّل 1388
• زمانی، سید قاسم، حقوق سازمان‌های بین‌المللی، شخصیت، مسئولیت، مصونیت، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش، چاپ دوّم، 1387
• ساپیر آندره، گروه لوتویلر، کلاین ویلیام، ولافهید کنوود و…، مسائل و تحولات تجارت بین‌المللی از گات تا سازمان جهانی تجارت، تنظیم و ویرایش: احمد اخوی، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، چاپ اوّل 1384
• شکوهی‌ مجید، حقوق رقابت بازرگانی در اتحادیه‌ی اروپا، نشر میزان، چاپ اول، 1381
• طارم سری مسعود، صادقی محسن، آثار حقوقی الحاق ایران به سازمان جهانی تجارت بر یارانه‌های صادراتی بخش صنعت، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، چاپ اول، 1385
• طارم سری مسعود، صادقی محسن، روش‌های حقوقی مقابله با دامپینگ، مؤسسه‌ی مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، چاپ اول 1384
• فلسفی، هدایت اللّه، حقوق بین الملل معاهدات، فرهنگ نشر نو، چاپ دوّم، 1383
• کاتوزیان، ناصر، فلسفۀ حقوق، منابع حقوق، جلد2، شرکت سهامی انتشار، چاپ دوّم 1381
• هاجون چانگ، چرا کشورهای درحال توسعه به تعرفه نیاز دارند،ترجمه سید حمیدرضا اشرف زاده، موسسۀ مطالعات و پژوهش های بازرگانی، چاپ اول، 1389

دوم) مقاله

1. امیدبخش، اسفندیار، «از موافقتنامه‌ی عمومی تعرفه و تجارت تا سازمان جهانی تجارت»، سازمان جهانی تجارت ساختار، قواعد و موافقتنامه‌ها، شرکت چاپ و نشر بازرگانی، چاپ اوّل 1385
2. جکسون جان، «نهادهای بین‌المللی تجارت: گات و سازمان جهانی تجارت»، ترجمه محمدجعفر قنبری جهرمی، مجله‌ی حقوقی، دفتر خدمات حقوق بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران،1382، شماره‌ی 28
3. روحانی حامد، «نظام یارانه‌ها و اقدامات جبرانی در سازمان جهانی تجارت»، سازمان جهانی تجارت ساختار، قواعد و موافقتنامه‌ها، شرکت چاپ و نشر بازرگانی، چاپ اوّل 1385
4. سیّدی میرهادی، «موافقتنامه‌ی کشاورزی»، سازمان جهانی تجارت ساختار، قواعد و موافقتنامه‌ها، شرکت چاپ و نشر بازرگانی، چاپ اوّل 1385
5. سیفی، سیدجمال، «تأملی بر دعاوی ایران در دیوان دادگستری بین‌المللی»، مجله‌ی پژوهش‌های حقوقی، موسسه مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش، 1382، شماره‌ی 3
6. شریعتمداری، محمد، (متن سخنرانی)، مجموعه‌ی مقالات همایش راهبردی توسعه‌ی اقتصادی جمهوری اسلامی ایران و عضویت در سازمان جهانی تجارت «فرصت‌ها و چالش‌ها»، موسسه‌ی مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، چاپ اوّل 1383

[1] هزینه فرصت (Opportunity cost) یک شیء، تمام آن چیزی است که از دست می‌دهیم تا آن شیء را به دست آوریم، یا به عبارتی درآمد یا تولیدی است که به علت تولید کالا و خدمتی دیگر از دست می رود یا حاصل نمی شود. [2] http://fa.wikipedia.org/wiki/مزیت نسبی #cite_note-g-7 [3]  استراتژی جایگزین واردات راهی برای توسعه ی اقتصادی در چارچوب راهبرد نظر به درون است که بر اساس آن  به جای واردات کالا به ویژه کالاهای صنعتی به یک کشور از تولیدات داخلی آن کالاها و فرآورده ها استفاده می شود و یا صنایع لازم برای تولید داخلی آنها را فراهم می کند. ( اخوی، احمد؛ ص 113) [4]  لغت نامه دکتر معین [5] قلمرو گمرکی کشو: مناطقی از قلمرو سیاسی کشور که در آن مقررات گمرکی آن کشور بطور کامل اجرا می شود. اگر کشوری دارای مناطق آزاد تجاری صنعتی نباشد، تمام قلمرو سیاسی آن قلمرو گمرکی آن کشور نیز خواهد بود(محمدی، 1378، ص 45). [6] دامپینگ یا قیمت شکنی در تعریف ساده خود شامل فروش کالا در بازارهای خارجی (کشورهای واردکننده) به قیمتی کمتر از ارزش عادی آن می باشد. اقدامات مبارزه با دامپینگ یا اقدامات ضد قیمت شکنی با هدف خنثی سازی اثرات دامپینگ صورت می گیرد و به دلیل اهمیت بحث یکی از موافقت نامه های سازمات جهانی تجارت (موافقت نامه ضد قیمت شکنی) را به خود اختصاص داده است.(شیروی، 1390، ص194) [7] General Agreement on Tariffs and Trade [8]  International Trade Organization [9] World Trade Organization [10] Observer [11]  ایران با این روش در تاریخ 26 مه 2005(خرداد 1384) به عضویت ناظر سازمان جهانی تجارت در آمد. [12] طبق بند سه ماده 2 موافقت نامه تاسیس سازمان جهانی تجارت، تنها چهار موافقت نامه است که فقط در روابط آن دسته از اعضایی که بدان ملحق شده اند اعتبار دارد و قبول آن ها برای همه اعضا الزامی نیست. این چهار موافقت نامه عبارتند از: موافقت نامه راجع به تجارت هواپیما های غیر نظامی، موافقت نامه راجع به خرید های دولتی، موافقت نامه بین المللی راجع به محصولات لبنی و موافقت نامه راجع به گوشت گاو. [13]  ایران به جهت آنکه از امضاء کنندگان منشور هاوانا مبنی بر تأسیس سازمان تجارت بین المللی بود از همان نخستین سال آغاز به کار گات در سال 1948 از عضویت ناظر در جلسات طرف های متعاهد گات برخوردار بود و متعاقبا از سال 1974 از عضویت ناظر در شورای گات نیز برخوردار گردید. اما تا پایان عمر گات خواستار الحاق به آن نشد.(شیروی، 1379، ص47) [14] http://www.irtr.gov.ir/Default.aspx?tabid=2856 [15]  در حال حاضر4 قلمرو گمرکی مستقل در سازمان جهانی تجارت عضویت دارند که عبارتند از: هنگ کنگ و ماکائو (در چین)، چین تایپه و اتحادیه اروپا (شیروی،1390، ص 59) [16] در حال حاضر(24 اوگست 2012، 15 آبان 1391) این سازمان دارای 157 عضو دائم و ناظر می باشد که بیش از 97 درصد تجارت جهانی را در دست دارند.( http://www.wto.org/english/thewto_e/whatis_e/tif_e/org6_e.htm)

[14] Agreement on Implementation of Article VI of the General Agreement on Tariffs and Trade 1994 (known as the Antidumping Agreement or ADA) [15] WTO Agreement on Subsidies and Countervailing Measures (known as Subsidies Agreement or ASCM) [16]Alan M. Dunn, “Antidumping,” in The World Trade Organization: The Multilateral Trade Framework for the 21^stCentury and U.S. Implementing Legislation, ed. Terrence P. Stewart (Washington: American Bar Association, 1996), p.246. in: Vivian C. Jones “Trade Remedies and the WTO Rules Negotiations” Congressional Research Service, June 7, 2010, at: http://www.crs.gov [17] Dukgeun Ahn “Foe or Friend of GATT Article XXIV Diversity in Trade Remedy Rules”, Journal of International Economic Law,Oxford University Press, Vol. 11(1), February 2008, 107–108 [18] Dunoff Jeffrey, “Constitutional Conceits: The WTO’s ‘Constitution’ and the Discipline of International Law”, European Journal of International Law, 2006, Vol.17, No.3, p.652 [19] فلسفی، هدایت الّله، «شناخت منطقی حقوق بین الملل»، مجله تحقیقات حقوقی، دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی، شماره 10، 1371، ص 183 [20]فلسفی، هدایت الّله، «روش های شناخت حقوق بین الملل»، مجله تحقیقات حقوقی، دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی،1370، شماره9، ص 98 [21] کاتوزیان، ناصر، فلسفۀ حقوق، منابع حقوق، جلد2، شرکت سهامی انتشار، چاپ دوّم 1381، ص531 [22] Trebilcock Michael J. and Howse Robert, The Regulation of International Trade, Routledge, London, 1995, p.408 [23] Hudec Robert E ., “Broadening the Scope of Remedies in WTO Dispute Settlement”, p.18, at: http://www.worldtradelaw.net/articles/hudecremedies.pdf [24]این اختلافات همان اختلاف‌هایی هستند که سالیان سال میان کشورهای کمونیست و کشورهای طرفدار تجارت آزاد وجود داشته‌اند اختلاف این دولت‌ها بر سر بازار اقتصاد جهانی بوده است. این همان اختلافی است که جنگ سرد نامیده می‌شود. امروز هم با از میان رفتن دوره جنگ سرد هنوز نمی‌توان گفت که این اختلاف‌ها از میان رفته‌اند باز هم در دنیای تجارت بین‌الملل با کشورهایی با دیدگاه ها و سطح توسعه یافتگی اقتصادی بسیار متفاوت مواجه می‌باشیم. [25] Jackson John H., The World Trade Organization: Constitution and Jurisprudence, Kluwer, 1999, p.47 [26]  این اعتقاد را می‌توان در میان 14 کشوری که خواهان گنجاندن بحث شیوه‌های جبران خسارت در مذاکرات دور دوحه برای رسیدن به توافق برای تبیین بیشتر مفاهیم کلیدی موافقتنامه‌های مذکور بوده‌اند، ملاحظه نمود. [27]  در همین ارتباط مراتب تشکر و قدردانی خود را از Ganne Emmanuelle, Susan Hainsworth, Gabrielle Marceau  کارکنان و پژوهشگران سازمان جهانی تجارت و Professor Ferguson  اعلام می‌نمایم. [28]  Mavroidis Petros and. Messerlin Patrick and Wauters Jasper op.cit., p.8 [29] Longyue Zhao, Yan Wang, “Trade Remedies and Non-Market Economies”, World Bank Institute Poverty Reduction & Economic Management Division, March 2008, p.22 البته باید گفت که در پاره‌ای از موارد نیز دخالت دولت تنها به دلیل سیاست‌های اقتصادی است که این دولت مد نظر دارد بدون اینکه بتوان ان را به موجب مقررات موجود توجیه نمود. [30] Hoekman Bernard and Mavroidis Petros, The World Trade Organization, Law, economics, and politics, published Routledge, 2007, p.85 [31] Crowley, M. A. “Do Safeguard Tariffs and Antidumping Duties Open or Close Technology Gaps?”, Journal of International Economics, Oxford University Press, 2006, Vol .68(2),  p. 472 [32] Messerlin Patrick, The Law and Economics of Contingent Protection in the WTO, Edward Elgar Publishing, 2008, p.121 [33] اصل تجارت منصفانه را می‌توان ضمانتی برای کارآمدی و نتیجه‌بخش بودن اقدامات صورت گرفته بر اساس اصول دیگر (یعنی اصل شفافیت، قابلیت پیش‌بینی، عدم تبعیض و آزادسازی تجارت) دانست، زیرا با منع کشورهای عضو از اتخاذ روش‌های تجاری غیر منصفانه چون اعطای یارانه‌های صادراتی امکان عملکرد مناسب محیط رقابتی ایجاد شده را فراهم می‌آورد. موسوی زنوز موسی، «موافقتنامه‌ی عمومی تعرفه و تجارت (گات)»، سازمان جهانی تجارت ساختار، قواعد و موافقتنامه‌ها، شرکت چاپ و نشر بازرگانی، چاپ اوّل 1385، ص81 [34] Teh Robert, Prusa Thomas and Budetta Michele, “Trade Remedy Provisions in Regional Trade Agreements”, World Trade Organization Economic Research and Statistics Division, September 2007, p.51, at: www.wto.org