دکتر سید عسگری حسینی مقدم        
 

استاد مشاور:
 

دکتر ابراهیم فلاح
 

تابستان 1394
 

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

فهرست عناوین
چکیده 1
فصل اول :کلیات و مفهوم شناسی 2
بخش اول :کلیات تحقیق: 3
مقدمه. 3
1-1-1-بیان مساله و ضرورت تحقیق. 4
1-1-2-اهداف تحقیق. 4
1-1-3-سوالات تحقیق. 5
الف-سوال اصلی 5
سوره بقره دربردارنده چه مفاهیم سیاسی و اجتماعی است؟. 5
1-1-4-فرضیه های تحقیق. 5
1-1-5-روش تحقیق. 6
1-1-6-پیشینه تحقیق. 6
1- کاوند ،دکتر علیرضا، پژوهشنامه علوم و معارف قرآن کریم شماره 5، زمستان 88. 6
در این مقاله سعی بر آن است تا مفهوم واژۀ «خلیفه » در آیه 30 سوره بقره مورد بررسی قرار گیرد. در این آیه، مراد از «خلیفه » حضرت آدم (ع) و ذریۀ او و مقصود از خلافت،خلافت و نمایندگی آدم(ع) و یا فرزندان او از خداوند است؛ 6
اندیشمندان اسلامی معتقدند که خداوند خواسته است روی زمین موجودی بیافریند که نمایندۀ او باشد، صفاتش پرتوی از صفات پروردگار و مقام و شخصیتش برتر از فرشتگان باشد؛ خواست او این بوده است که تمامی زمین و نعمت هایش را در اختیار چنین انسانی بگذارد تا درجهت کمال از آن بهره برد. 6
2- محمدی،مصطفی (1387) مجموعه مقالات پنجمین همایش امام خمینی (ره) 6
انفاق، واژه گسترده و عامی است که در برگیرنده و مرتبط با برخی واژه ها و مفاهیم مترادف یا جزیی تر است. به طور کلی انفاق در قرآن عبارتست از، هزینه کردن بخشی از نعمت های مادی و معنوی در راه خدا که در پی خود آثار و فواید دنیوی و اخروی خواهد داشت. از طرف دیگر موانع و آفت های مهمی بر سر راه انفاق وجود دارد که ریشه در ضعف ایمان و نیز اختلالات شخصیتی افراد دارد.بی شک شناخت همه این ها گامی مؤثر در جهت خودسازی و بالا بردن سطح فرهنگ جامعه مسلمین است. به همین دلیل شناخت آن ضرورت دارد.بنابراین مقاله حاضر در صدد است تا مفهوم فقهی انفاق را از قرآن استخراج کرده و انفاق را از جهات مختلف مورد بررسی قرار دهد. 6
1-1-7-موانع و مشکلات تحقیق. 7
بخش دوم: مفهوم شناسی 7
درآمد. 7
1-2-1- اجتماع. 8
در لغت 8
در اصطلاح: 9
1-2-2 سیاست 10
در لغت: 10
در اصطلاح: 11
بخش سوم : آشنایی اجمالی با سوره بقره 12
درآمد. 12
1-3-1- محتوای کلی سوره بقره 12
1-3-2- دیگر نام های سوره بقره 12
1-3-3- فضیلت سوره بقره 12
در فضیلت این سوره روایات با اهمیتى در منابع اسلامى نقل شده است؛ از جمله: «وَ سُئِلَ (ص) أَیُّ سُوَرِ الْقُرْآنِ أَفْضَلُ فَقَالَ سُورَهُ الْبَقَرَهِ فَقِیلَ أَیُّ آیَتِهَا أَفْضَلُ فَقَالَ آیَهُ الْکُرْسِی‏»؛ از پیامبر اکرم (ص) پرسیدند کدام‌یک از سوره‌‏هاى قرآن از همه برتر است؟ فرمود: سوره بقره، پرسیدند کدام آیه از آیات سوره بقره افضل است؟ فرمود: آیه الکرسى. 12
به نظر می‌رسد فضیلت و برتری این سوره به خاطر جامعیت آن، و افضل بودن آیه الکرسى به جهت محتواى توحیدى خاص آن باشد. و این منافات ندارد که بعضى از سوره‌‏هاى دیگر قرآن از جهات دیگرى برترى داشته باشند؛ چرا که از دیدگاه‌هاى مختلف به آنها نظر شده است. 13
همچنین از امام سجاد(ع) از پیامبر اکرم(ص) چنین نقل شده است: کسى که چهار آیه از آغاز سوره بقره و آیه الکرسى و دو آیه بعد از آن و سه آیه از آخر آن را بخواند هرگز در جان و مال خود ناخوش‏آیندى نخواهد دید، و شیطان به او نزدیک نمى‌‏شود، و قرآن را فراموش نخواهد کرد. 13
گفتنی است ثواب‌ها، فضیلت‌ها و پاداش‌هاى مهمى که براى تلاوت قرآن یا سوره‌‏ها و آیات خاصى نقل شده، هرگز مفهومش این نیست که انسان آنها را به صورت ورد بخواند و تنها به گردش زبان قناعت کند. بلکه خواندن قرآن براى فهمیدن، و فهمیدن براى اندیشیدن، و اندیشیدن براى عمل است. 13
اتفاقاً هر فضیلتى درباره سوره‌‏اى یا آیه‌‏اى ذکر شده، تناسب بسیار زیادى با محتواى آن سوره یا آیه دارد. به عنوان نمونه در فضیلت سوره «نور» مى‌‏خوانیم هر کس بر آن مداومت کند، خداوند او و فرزندانش را از آلودگى به «زنا» حفظ مى‌‏کند. این به خاطر آن است که محتواى سوره نور دستورات مهمى در زمینه مبارزه با انحرافات جنسى دارد؛ دستور به تسریع ازدواج افراد مجرد، دستور به حجاب، دستور به ترک چشم‏‌چرانى و نگاه‌هاى هوس‌‏آلود، دستور به ترک شایعه‌‏پراکنى و نسبت‌هاى ناروا، و دستور به اجراى حد شرعى درباره زنان و مردان زنا کار. 13
بدیهى است، اگر محتواى این سوره در جامعه یا خانواده‌‏اى پیاده شود، آن جامعه و خانواده آلوده به زنا نخواهد شد. درست است که خواندن قرآن به هر حال ثواب دارد، ولى ثواب اصلى و آثار سازنده هنگامى خواهد بود که مقدمه‌‏اى براى اندیشه و عمل باشد. 13
1-3-4- تعداد آیات سوره بقره 14
1-3-5- نامگذاری و شان نزول سوره بقره 14
1-3-6- مکان و زمان نزول سوره بقره 14
1-3-7- اوضاع و شرایط نزول سوره بقره 15
درآمد. 24
2-1-  جهاد. 24
2-1-1- معنی لغوی جهاد. 24
2-1-2- معنای اصطلاحی جهاد. 24
2-1-3-اهمیت جهاد. 25
2-1-4- اهمیت جهاد در روایات 25
2-1-5- ماهیت جهاد از نگاه قرآن کریم. 27
2-1-6 – مراحل تشریع جهاد. 27
2-1-7 – فلسفه جهاد. 29
2-1-8- دیدگاه جمع میان آیات جهاد و نفی اکراه 37
2-2- داوری 39
2-2-1-بررسی لغوی و اصطلاحی 39
2-2-1-1-بررسی لغوی 39
2-2-1-2- بررسی اصطلاحی 40
2-2-2-اصول و مبانی قضاوت بشری 41
2-2-3-جواز قضاوت بشری 41
2-2-4- عدم حقّانیت داوری های بشری به طور مطلق. 42
2-2-5 -ملاک ها و قواعد داوری بشری 43
1 : ملاک ها و قواعد نظری: 43
2: ملاک ها و قواعد عملی: 44

ملاک ها و قواعد داوری باطل. 46
2-2-6 -مصادیق داوری بشری 49
2-  مصادیق داوری باطل. 52
2-3-  منافقین 54
2-3-1-منافق در لغت 54
2-3-2-ویژگیهای منافقین از نظر قرآن. 55
2-3-3 -ترسیم چهره منافقین 57
2-3-4 -خدعه‌گری؛خصوصیت دوم منافقین 58
2-3-5 – فساد کردن منافقین در زمین 59
2-4- حج. 61
2-4-1-حج  در لغت: 61
2-4-2-حج در اصطلاح : 61
2-4-3-آیات 196 تا 203 بقره (مربوط به حج) 61
2-4-4-فرق بین تمام و کمال و مراد از امر به اتمام حج. 63
2-4-5-معناى حج و بیان اقسام آن در اسلام. 64
2-5- قصاص. 65
2-5-1-تعریف لغوی قصاص: 65
2-5-3-ماهیت قصاص. 66
2-5-4-آیات 178 و 179 سوره بقره در مورد قصاص. 66
2-5-5-شرایط قصاص: 67

مساوات در آزادی 67
 

مساوات در کفر و دین 67
 

فقدان رابطه پدر و فرزندی. 68
 

عدم مهدور الدم بودن مقتول. 68
 

وجود شرایط تکلیف. 68
2-5-6-ادله اثبات قصاص. 68
2-5-7-شرایط اجرای قصاص. 69

تقاضای اولیاء دم: 69
 

اذن ولی امر: 69
 

اذن ولی دم: 69
 

پرداخت دیه مازاد بر استحقاق: 70
2-5-8- اکراه در قتل. 70
درآمد. 72
3-1- ربا در قرآن و سنت‏ 72
3-1-1-آیه ۲۷۹-276سوره مبارکه البقره 72
3-1-2-مفهوم لغوی ربا: 73
3-1-3-مفهوم اصطلاحی ربا 74
3-1-4- کیفیت تشریع حرمت ربا در قرآن: 74
3-1-5-آیات 275-281 سوره بقره: 76
3-1-6-مقایسه ربا و انفاق: 77
3-2- سرمایه اجتماعی 79
3-2-1-مفهوم لغوی و اصطلاحی سرمایه اجتماعی 79
3-2- سرمایه اجتماعی 79
3-2-3- ابعاد سرمایه اجتماعی در سوره بقره 81
3-2-3-1- اعتماد اجتماعی 81
3-2-3-2- حمایت اجتماعی 83
3-3- مشارکت اجتماعی 85
3-4- هنجار اجتماعی(رسمی و غیررسمی) 86
3-5- تعاون و همکاری 88
3-5-1- تعاون درلغت: 88
3-5-2-تعاون و همکاری در اصطلاح. 88
3-5-3-معتای لغوی بِرّ. 88

     82%d9%88%d9%82%db%8c-%d8%ac%d8%b1%d8%a7/">